Links en rechts kunnen de politiek niet meer verklaren

Nadat de eerste gedurfde analyses over de verkiezingsuitslagen over ons heen gerold zijn, is het tijd om even nuchter te worden. De klassieke tegenstelling tussen rechts en links met daartussen het midden lijkt de analyses door het journaille te domineren. Dat brengt de verdeeldheid van Nederland met 17 partijen terug tot 3 richtingen. Het is wel overzichtelijker, maar eerlijk gezegd is het een volstrekt onzinnige simplificatie.

Ten eerste is het er in deze verkiezingen helemaal niet over gegaan hoe de verdeling tussen rijk en arm of liberaal en sociaal zou moeten worden veranderd.

Ten tweede zijn er extreem rechtse partijen die juist onder de laagopgeleide en sociaal zwakkeren veel aanhang krijgen en zijn er middenpartijen die een sterkere sociale saamhorigheid nastreven dan andere zogenaamd linkse groepen.

Ten derde is bij nadere analyse de driedeling veel te simpel. Fascisme, racisme, Islamofobie, nationalisme, egoïsme en neokapitalisme verschillen te veel om ze op één rechtse hoop te gooien. Rechts en extreemrechts staan in veel opzichten haaks tegenover elkaar en zullen nooit één blok kunnen vormen.

Vechten om klimaat en landbouw

Ook de twee grootse zogenaamd matig rechtse partijen verschillen hemelsbreed als het gaat over klimaat en landbouw. Dat wordt nog een heel gevecht. Dat Christelijke partijen gevoelig zijn voor de belangen van boeren omdat daar hun traditionele achterban zit,  kan onmogelijk als links of rechts gekenmerkt worden.

Tenslotte noemen veel kranten de principes van GroenLinks “platgewalst”, maar dat is maar net hoe je het bekijkt. Die conclusie wordt veel te veel vanuit een sensatielust geframed. De klimaatdoelstellingen en het pro-Europese standpunt zijn bij D66 niet alleen redelijk gewaarborgd, maar strategisch gezien maken ze bij D66 meer kans op regeringsdeelname en dus uiteindelijk meer kans op het beïnvloeden van VVD en CDA.

De uitgangspunten hebben dus niet verloren maar een ander tehuis gekregen. Het verlies van 6 zetels bij GroenLinks is grotendeels naar D66 gegaan en ook voor een deel naar Partij voor de dieren en Volt . Deze hebben samen 5 + 3 + 1 = 9 zetels gewonnen. Dat is netto winst voor groen progressief.

De Arbeiderspartij heeft niet gewonnen en niet verloren, maar de Socialisten zijn 5 zetels kwijtgeraakt aan Forum en Ja 21, die er samen 9 bijkregen. Het overlopen van extreem links naar extreem rechts toont maar aan dat die tegenstelling geen betekenis meer heeft. Het overlopen naar Forum is sterk beïnvloed door het coronabeleid. Het onzinnige idee dat corona maar een griepje is en dat we onze vrijheid terug zouden kunnen krijgen klonk veel stemmers uit de lagere sociale klasse, de kleine middenstanders en de zzzp’ers wel als muziek in de oren.

Splijtzwam kernenergie

Zouden we de taart verdelen in voor of niet voor drastische klimaatmaatregelen, dan stuiten we op het probleem van de kernenergie. Dit is echter een volstrekt irrelevante scheidslijn omdat er in Nederland geen schijn van kans is dat wij tot 2050 een groot deel van onze elektriciteitsvoorziening en warmte met kernenergie zullen gaan opwekken voor een prijs die 4 keer zo hoog  is als die voor stroom uit zon, wind zelfs met egalisering door groene waterstof en batterijen.

De pro-klimaat partijen verschillen weliswaar in hoogte van hun ambitie, en over de vraag wie wat gaat betalen, maar samen komen ze op 64 zetels. De anti-klimaatpartijen komen slechts op 28 zetels, maar met VVD en CDA samen op 78. Het verschil is dat de eerste cluster het klimaatprobleem gemakshalve ontkent en dat VVD en CDA wel iets willen als het maar niet ten koste van bedrijfswinsten en boeren gaat.

Dat laatste is interessant omdat klimaatmaatregelen wel eens sterk in het voordeel van de boeren zouden kunnen zijn en ook in het voordeel van de bedrijven. Daar heeft helaas geen enkele partij op gewezen en ook geen voorbeelden van laten doorrekenen.

Persoonlijkheden winnen van principes

Uiteindelijk kun je niet zeggen welke principes hebben gewonnen of verloren. De winnaars zijn de persoonlijkheden die zich hebben laten zien als sterke debaters en sterke leiders. Rutte is vanwege de teflonlaag onaantastbaar en biedt hoop dat hij in deze moeilijke tijden alle kikkers in de kruiwagen weet te houden.

Kaag is vanwege haar integriteit, beschaving en intelligentie en omdat ze een vrouw is, uitermate geschikt om Rutte te verdrijven of op z’n minst om hem met een broodnodige visie bij te sturen. Wilders is alleen maar populair vanwege zijn grote bek en Baudet vanwege zijn Trump-imago. Hoekstra is er vanwege zijn stuntelend gedrag en ontwijkende antwoorden niet in geslaagd het CDA nog enige kracht te laten uitstralen. De partij steunt nu alleen nog op de traditionele kiezer die wat er ook gebeurt altijd CDA stemt .

Over de toekomst wordt veel gespeculeerd, maar weinig zinvols geschreven. Het zal er gewoon van afhangen hoe Kaag haar progressieve groene poot stijf kan houden tegen de conservatieve druk van Rutte. Klaver en Ploumen moeten de moed niet opgeven en daar laat ik het maar bij. 

Han Blok