‘Zo, nu ga je slapen tot volgend jaar’, zei mijn moeder op een oudejaarsavond. Ik was een jaar of vier. Oei, wat was ik boos! Ze moest me eerder wakker maken. Ik wilde helemaal niet slapen tot volgend jaar, één nachtje was meer dan genoeg. Ik had duidelijk nog geen benul van tijd. Dit tot vermaak van mijn moeder, die me daarna uitlegde hoe het echt zat.
Onze maatschappij kan niet draaien zonder tijdsbesef. Veel zou in het honderd lopen. Maar tijdsbesef is betrekkelijk. Stelt u zich deze situatie eens voor. Er komt een man naar u toe die u een heel bijzonder aanbod doet. ‘U kunt nu meteen deze prachtige dieselauto meenemen die voor u staat.’ Hij laat de autosleutels zien en het kentekenbewijs. De spiksplinternieuwe wagen is luxe uitgevoerd en kost zo'n 30.000 euro. U neemt de sleutels aan. Maar net op het moment dat u wilt instappen, roept de man: “Wacht even. Ik heb misschien nog een beter aanbod. Ik laat deze auto hier staan. Als ik over een jaar terugkom en er is door niemand mee gereden, dan ruil ik hem in voor een nieuwe, volledig elektrische auto met dezelfde rijprestaties als deze, maar twee keer zo ruim en twee keer zo duur, dus 60.000 euro. Als u wel in de diesel hebt gereden, blijft deze gewoon van u. Dat is de deal.” De man vertrekt en laat u met de diesel achter. Wat gaat u doen? Wacht u een jaar of niet?
Eenzelfde soort test deed Walter Mischel met kinderen van 4 tot 5 jaar. Maar dan met marshmallows. Op YouTube zijn daarover leuke, aandoenlijke filmpjes te vinden (zoek op Stanford Marshmallow Experiment). Leuk als u kijkt, maar niet vergeten hier weer terug te komen voor de rest van de column.
Het experiment gaat zo. Kinderen krijgen een bordje met een marshmallow voor hun neus. Een begeleider zegt dat zij even weg moet, maar zo weer terugkomt. Als de marshmallow er nog ligt bij terugkomst, krijgt het kind er een tweede bij. Het kind mag de marshmallow wel opeten, maar dan geen tweede marshmallows. Wat bleek? Zo’n twee derde van de kinderen kon de verleiding niet weerstaan.
Nog spectaculairder waren de resultaten van het vervolgonderzoek. De testkandidaatjes zijn gedurende hun leven gevolgd en daaruit bleek dat degenen die langer konden wachten uiteindelijk hogere opleidingen en betere loopbaanperspectieven hadden en gezonder leefden. Conclusie: het in staat zijn om te kunnen investeren in doelen op langere termijn, leidt doorgaans tot grotere beloningen. En twee derde van ons hebben daar heel veel moeite mee, zij willen het allemaal hier én nu!
Dat is waarom het realiseren van klimaatdoelstellingen en andere sociale en duurzame oplossingen zo lastig is. Het perspectief van een gezonde aarde op lange termijn werkt niet, omdat veel mensen daar niet op kunnen wachten. En al helemaal niet als de volgende generaties na ons er pas de voordelen van ondervinden.
De oplossing? Werk alleen aan langetermijndoelen via concrete mijlpalen op de korte termijn. Een voorbeeld is het bedrijf I_Did_Slow_Fashion_Movement dat overstock en restpartijen uit de mode herontwerpt tot nieuwe trendy collecties. Tegelijkertijd leidt het bedrijf vakmensen op. De cursisten 'betalen' in de vorm van uren. Het langetermijndoel is een oplossing creëren voor grondstoffen en de in Nederland problematische arbeidsmarkt voor mensen met een achterstand. Op de korte termijn worden mooie trendy en verantwoorde producten aangeboden. Een prachtig voorbeeld van een nieuw businessmodel, waarbij sociale, ecologische en economische waarden tot stand komen en het bedrijf zich niet alleen op louter financiële waarden en klantwaarden richt.
En.... wat doet u? Gaat u rijden met de diesel of wacht u op die elektrische auto? Hoe dan ook, als dit onderwerp u intrigeert, kom dan naar de conferentie over Next Generation Business Models op 2 oktober op de Zernike campus in Groningen.
Meer info: www.hanze.nl/ngbm
Gerard Berendsen (1959) is eigenaar van Twente Quality Centre. Hij is actief als raadgever, trainer en onderzoeker. Tevens is hij voorzitter van OCF 2.0, bestuurder van verschillende vakorganisaties en oud-lector van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen.
