Moeten we mensen uit kustgebieden gaan verhuizen?

De klimaatverandering verplicht landen om nationale verhuisplannen op te stellen voor mensen in kwetsbare gebieden aan de kust, schrijft Luciana Esteves, hoogleraar Geografie aan de Universiteit van Bournemouth. De huidige aanpak volstaat niet tegen de toenemende erosie en overstromingen.

We kennen de beelden maar al te goed, van overstromingen in laaggelegen gebieden na hevige neerslag of van huizen die vernield worden door kusterosie na een storm. Voor steeds meer mensen vormen overstromingen en erosie een echte bedreiging van hun eigendom, de lokale economie, en in sommige gevallen hun leven. Orkaan Florence bijvoorbeeld dwong meer dan een miljoen mensen aan de oostkust van de VS om hun huizen te ontvluchten.

Kusten zijn belangrijk voor bepaalde economische sectoren, zoals havens en toerisme, en hun bevolking groeit vaak sneller dan gebieden in het binnenland. Maar ze zijn ook bijzonder kwetsbaar voor de impact van de klimaatverandering, die de omvang, intensiteit en frequentie van de overstromingen en erosie doet toenemen.

Overstromingen op lange termijn nog erger

Daardoor hebben we niet alleen regio’s bebouwd die van nature soms overstromen, we hebben ook het milieu op zo’n manier veranderd dat die erosie en overstromingen toenemen. Dat blijven we doen, soms met ernstige gevolgen. En het beleid is niet altijd adequaat gebleken om met dat probleem om te gaan.

Van de traditionele aanpak van kustbescherming met “harde” ingrepen zoals zeekeringen, dammen en verharding is geweten dat die schadelijke bijwerkingen kan hebben die het probleem op lange termijn soms erger maken. En de impact van orkaan Katrina in New Orleans herinnerde er op een harde manier aan dat dergelijke structuren niet altijd effectief zijn tegen alle mogelijke rampen. Ze zijn gebouwd als compromis tussen de mate van bescherming en de kost van bouw en onderhoud.

“Zachte” ingrepen zoals zandophoging kunnen een oplossing zijn, maar verliezen hun invloed geleidelijk door de invloed van erosie.

Vals gevoel van veiligheid

Tegelijk bieden dergelijke vormen van bescherming een vals gevoel van veiligheid en maken ze de bebouwing van risicovolle gebieden mogelijk. Daardoor neemt het aantal mensen en bezittingen in die gebieden toe.

De klimaatverandering dwingt tot een diepgaande verschuiving van de manier waarop de risico’s van kusterosie en overstromingen worden beheerst.

Op plekken met een lager risico worden aanpassingsplannen bedacht, vaak met bepalingen om gebouwen en de infrastructuur beter bestand  te maken. Het kan gaan om hogere funderingen, de aanleg van drainagesystemen of minimumvereisten voor gebouwen in het geval van een ramp.

Enige veilige antwoord

Maar de invloed van dergelijke bepalingen is vaak beperkt in erg risicovolle gebieden. Daar is verhuizen het enige veilige antwoord op de klimaatverandering.

Die verhuizing plannen is problematisch. Er gaan erg grote onzekerheden gepaard met de voorspelling van de klimaatimpact, en dat maakt die planning bijzonder moeilijk. Onzekerheid inbouwen in het kustbeheer is geen makkelijk concept. Op sommige plaatsen zijn de effecten van de zeespiegelstijging al duidelijk, maar het is erg moeilijk met zekerheid te zeggen hoe snel en in welke mate de zee zal stijgen.

Zo is er ook grote onzekerheid over de plek waar de volgende “superstorm” zal toeslaan en hoe erg die zal zijn. Het is duidelijk dat gebieden die nu al ten prooi zijn gevallen aan overstromingen en erosie dat opnieuw zullen doen – de vraag is alleen wanneer en hoe erg het zal zijn.

Verhuizen als strategie

Ondanks die problemen wordt verhuizen steeds meer als een strategie gezien. Op lokaal vlak zijn al successen geboekt, bijvoorbeeld bij het Twin Streams-project in Auckland in Nieuw-Zeeland, waar bij de aankoop van 81 eigendommen ruimte is gemaakt voor volkstuintjes en fietspaden en 800.000 inheemse planten zijn aangeplant.

Hoewel de stad niet aan de kust ligt, heeft het Zweedse Kiruna aangetoond dat, als de risico’s hoog zijn, toekomstgericht denken en langetermijnplanning verhuizing mogelijk maken. Kiruna loopt het gevaar in te storten door de lokale mijnbouw.

Over een periode van twintig jaar zullen meer dan 18.000 bewoners verhuizen naar een nieuwe stad 3 kilometer verderop. Die nieuwe stad wordt duurzamer en energie-efficiënter en krijgt betere opties voor culturele activiteiten en meer ontmoetingsplekken.

Franse strategie

Frankrijk werkt aan de eerste nationale strategie met het oog op verhuizingen uit hoogrisicogebieden. Het Franse beleid verplicht lokale overheden  om plannen te maken tegen 2020. Ze moeten de risicogebieden definiëren en onderzoeken wat er verhuisd moet worden en hoe dat kan gebeuren. Vijf pilootprojecten zijn geselecteerd om te testen hoe dat kan geïmplementeerd worden.

In Lacanau, in de Golf van Biskaje, bedreigt kusterosie de toeristische economie. Hoewel de bevolking aanvankelijk erg gekant was tegen het project, bleek een lokaal plan er uiteindelijk relatief succesvol dankzij de inclusieve aanpak. Een lokaal comité werd in het leven geroepen als consultatiestructuur en de beslissingen werden in overleg genomen met duidelijke communicatie rond de technische, juridische, financiële en sociologische aspecten.

In Ault in het noorden van Frankrijk was de oefening minder geslaagd. Een risicoanalyse definieerde alles tot 70 meter van de rotsflank als hoogrisicozone. Er mocht niets nieuws gebouw worden en verbouwingen aan de bestaande 240 gebouwen werden beperkt. Daardoor zou een verhuizing verplicht zijn als eigendommen beschadigd weden door overstromingen of erosie. In mei van dit jaar won een aantal eigenaren een rechtszaak die het plan als illegaal bestempelde. De beperkingen werden opgeheven tot een nieuw plan is opgesteld.

Overleg

Die voorbeelden tonen aan dat overleg met de lokale gemeenschappen van bij het begin van elk project essentieel is. Helaas verzetten mensen zich instinctief tegen verandering, en verhuizen is een radicale verandering tegenover de eeuwenoude praktijk van hardere kustweringen en het gevecht tegen de kustdynamiek.

Ook ons huidig juridisch kader en het kustbeheer zijn helemaal ingesteld op het behouden van de status quo.

Toch kan een open en inclusief debat over de noodzaak van een verhuizing en een duidelijk communicatie rond de gevolgen en de mogelijke voordelen ervan de perceptie bij de mensen veranderen. De vaak sterke attitude bij kustgemeenschappen kan ook verzachten na persoonlijke ervaringen met ernstige overstromingen of erosie. Het milieu rond ons is aan het veranderen en we kunnen niet verder blijven doen zoals in het verleden alsof er niets aan de hand is.

Voorkomen is altijd minder duur en effectiever dan genezen, met name als de veiligheid van mensen op het spel staat. Hoe vroeger we beseffen at we moeten veranderen, hoe kleiner de schade die we nalaten aan de volgende generaties.

Bron: The Conversation

Lees meer over: klimaat, water

Meer artikelen uit de categorie: Inzicht