Nederlanders vinden in 2013 meer dan in 2012 dat Nederland onlosmakelijk verbonden is met de rest van de wereld. Wat we ‘hier’ doen, heeft gevolgen voor ‘daar’ en omgekeerd. Daartegenover staat echter dat men minder overtuigd is van de gelijkwaardigheid van mensen wereldwijd. Ook voelen Nederlanders zich minder geroepen om problemen die zich niet hier afspelen, te helpen oplossen.
Dat blijkt uit representatief onderzoek van NCDO ‘Nederlanders & de Wereld 2013’ naar het dagelijkse duurzame gedrag van Nederlanders en hun opvattingen over internationale verbondenheid en verantwoordelijkheid.
De drie principes van mondiaal burgerschap, gelijkwaardigheid van mensen, wederzijdse afhankelijkheid en gedeelde verantwoordelijkheid voor het oplossen van mondiale vraagstukken, vinden veel gehoor bij de Nederlandse bevolking. De gelijkwaardigheid van mensen komt tot uiting in de tolerantie voor andere religies en culturen. Nederlanders zien ook graag dat mensen in andere landen gelijke kansen hebben als zijzelf. Maar Nederlanders vinden wel dat zij in ons land meer kans op een baan moeten hebben dan een Pool.
De verschillen in de tijd zijn klein; Nederlanders zijn het laatste jaar niet of nauwelijks duurzamer geworden. En in de houding ten opzichte van duurzaamheid in vergelijking met het gedrag laat het onderzoek een interessante paradox zien: lagere opleidingsgroepen zijn minder geïnteresseerd in duurzaamheid, maar leven per saldo wel duurzamer. Bij hoger opgeleiden is het net andersom. De crux lijkt te zitten in het inkomen: wie minder verdient kan zich minder vaak een auto, vliegreizen of een wasdroger veroorloven. En met een lagere opleiding verdien je meestal minder. Is het geld er wel, en dus de spulletjes, dan doet het gebruik er van veel van de goede groene bedoelingen teniet.
Het onderschrijven van principes als gelijkwaardigheid, wederzijdse afhankelijkheid en gedeelde verantwoordelijkheid hangt positief samen met mondiaal burgerschap. Nederlanders die deze drie principes meer onderschrijven, vertonen ook vaker duurzaam gedrag. Maar het aanhangen van die principes blijkt dan vervolgens toch ook weer inkomensafhankelijk te zijn, middels de leeftijd. Want wie ouder is verdient meestal beter.
Zo zit het rapport vol van dubbele samenhangen die gemakkelijk kunnen leiden tot een bevestiging van de bestaande stereotypen: duurzaamheid, en het door NCDO omarmde begrip mondiaal burgerschap, wordt vooral gedragen door hoger opgeleide, wat oudere mensen, waarbij vrouwen in de meerderheid zijn. Politiek linkser en vaker gelovig dan gemiddeld.
Maar die conclusie zou te makkelijk zijn. Er is meer aan de hand, want binnen elk onderzocht thema blijkt ondanks de uiterlijke inertie een behoorlijke dynamiek te bestaan op individueel nivo. Er blijken behoorlijk wat mensen juist minder duurzaam te zijn geworden, terwijl er ook, en net iets meer, mensen duurzamer zijn geworden. En dan lijken het weer juist de meer bemiddelden te zijn die nog duurzamer worden. Een bijeffect van een groeiende inkomensongelijkheid misschien? Het onderzoek geeft daar geen eenduidig antwoord op.
Het belangrijkste punt waarop het onderzoek wel een antwoord geeft, baart zorg. Juist op het moment dat de samenleving meer dan ooit behoefte heeft aan zich duurzaam gedragende burgers, lijken deze pas op de groene plaats te maken. Onduurzaamheid wordt kennelijk onvoldoende herkend als oorzaak van de crisis. En weer die paradox: een lager besteedbaar inkomen als gevolg van de crisis zou toch tot (noodgedwongen) duurzamer gedrag leiden?
Voldoende vragen voor een volgende editie van het onderzoek, dat is zeker. Maar ook de uitkomsten zoals ze er nu liggen zijn eigenlijk verplichte kost voor iedereen die zich professioneel met duurzaamheid bezighoudt. Al was het alleen maar als basis voor een stevig herbezinning op het geijkte profiel van de duurzame consument. Want wie dat is weten we kennelijk toch nog niet zo goed.