In 2015 spraken Nederlandse gemeenten af om te streven naar 100% duurzame inkoop van vervoer. Om te controleren of de doelstellingen werden behaald, deed Natuur & Milieu een benchmark: Duurzaam Inkopen van Vervoer 2016. De conclusie is dat er nog veel te weinig duurzaam wordt ingekocht. 82% van de inkoop van het eigen wagenpark, Wmo- (Wet maatschappelijke ondersteuning) en leerlingenvervoer in gemeenten voldoet niet aan de eisen. Natuur & Milieu keek alleen naar de aanbesteding van vervoersmiddelen.
Gemeenten en duurzaamheid
Gemeenten werken hard aan duurzaamheid, daar maakten we eerder al melding van. In de Gemeentelijke Duurzaamheidsindex van Stichting Duurzame Samenleving staan scores van gemeenten op onder andere luchtkwaliteit en energieverbruik van woningen. Ondanks de terugval op het gebied van de economie, zien gemeenten kans om duurzaamheid gemiddeld niet achteruit te laten gaan. Wel valt er volgens Natuur & Milieu aan vervoerinkoop nog behoorlijk wat te verbeteren.
Inkopen voor bijna miljard euro
Gemeenten leveren vervoer voor mensen met een beperkte mobiliteit. Ook zijn ze verantwoordelijk voor leerlingenvervoer; vervoer voor kinderen die niet zelfstandig naar school kunnen. Daarnaast is er ook nog het eigen wagenpark, waaronder dienst- en bestelauto’s vallen. In totaal geven gemeenten hier jaarlijks bijna een miljard euro aan uit.
Verouderde inkoopeisen
De landelijke criteria voor Wmo- en leerlingenvervoer zijn verouderd (van 2011) en zorgen niet meer voor echte verduurzaming. De markt is deze eisen al voorbij. Zo gaan CO2-criteria veel minder ver dan dat nu gebruikelijk is in de zakelijke markt. Het is belangrijk dat er een herziening komt, willen we dat er verduurzaming optreedt.
Aanjager groene groei en innovatie
Alle gemeenten samen kunnen een belangrijke rol spelen in het verduurzamen van het Nederlandse wagenpark. Met het grote inkoopvolume en de voorbeeldfunctie voor inwoners en bedrijven, kunnen gemeenten groene groei en innovatie aanjagen. Daarmee valt een forse milieuwinst te behalen als er slimme, duurzame vervoersaanbestedingen worden uitgeschreven. Luchtkwaliteit en het klimaat zouden aanzienlijk kunnen verbeteren. Met zuinige voertuigen kan er zo’n 40% brandstof worden bespaard.
Verbeteringen
Wel zijn er al verbeteringen te zien ten opzichte van vorig jaar. Zo is de luchtkwaliteit beter geworden, wat vooral te danken is aan het vragen van de voorgeschreven Euronorm. Meer gemeenten willen vaker elektrisch vervoer, groen gas en andere alternatieve brandstoffen inzetten. Elektrisch rijden kan 100% winst opleveren op luchtkwaliteit en klimaat áls er wordt gekozen voor energiecontracten met enkel duurzame energie. Ook kan er rekening worden gehouden met het rijgedrag. Daar spelen veel gemeenten wel op in, want zij vragen meer om Het Nieuwe Rijden, waarmee wel 20% brandstof kan worden bespaard.
Gemiste kansen
Naast de verbeteringen zijn er wel nog veel verbeterpunten. Zo laten de meeste gemeenten nog altijd dieselvoertuigen toe, die zorgen voor grote milieuschade door uitstoot van NOx. Opvallend is dat simpele, aanvullende milieuschade-verminderende eisen die zelfs geld opleveren nog niet worden getroffen. Denk daarbij aan het opnemen van zuinige banden en bandenspanningsmeters. Gemeenten laten dus toch nog veel kansen liggen om klimaatwinst te behalen. Dat is zonde en staat in contrast met de ambities van sommige gemeenten, het Rijk en het Klimaatverdrag.
Goed en slecht scorende gemeenten
De gemeente die het best uit de test kwam is Leeuwarden. Daar krijgt de aanbesteding van leerlingenvervoer op basis van milieuprestatie een 8,1. Bij Wmo-vervoer is dat een 7,8. Dit is vooral te danken aan de harde eis die de gemeente stelt: er mogen geen voertuigen ingezet worden die op fossiele brandstoffen rijden. De gemeenten die onder aan de ranglijst staan, zijn voor leerlingenvervoer Peel en Maas met een 2,6 en voor Wmo-vervoer Spijkenisse met een 4,9. Wat betreft de aanbesteding van het eigen wagenpark is het Den Haag die goed scoort, de gemeente krijgt hiervoor een 7,9. Breda en Etten-Leur doen het het minst goed wat betreft het eigen wagenpark. Deze gemeenten werden beide beoordeeld met een 1. Meer cijfers, best practices en conclusies zijn te lezen in de Benchmark Duurzaam Inkopen van Vervoer.
Milieu & Natuur heeft 85 gemeentelijke aanbestedingen beoordeeld in de periode juni 2015 tot en met juni 2016. De onderzochte aanbestedingen vertegenwoordigen 147 gemeenten en daarmee bijna 40% van het totaal aantal gemeenten. Het is belangrijk om te benadrukken dat Natuur & Milieu uitsluitend de aanbesteding heeft beoordeeld en geen onderzoek heeft gedaan naar de uiteindelijk daadwerkelijk ingekochte vervoersmiddelen.