Bijenvolken worden al jaren gedecimeerd, maar echte verklaringen waren er tot nog toe nauwelijks. Daarom bleven onderzoekers verder zoeken naar factoren die de problemen met de gezondheid van bijen, waaronder infecties , insecticiden en landbouwpraktijken wel kunnen verklaren. Allemaal leken ze in verband te staan met bijensterfte, maar de echte oorzaak was waarschijnlijk complex, zo werd gedacht.
Daar lijkt nu een doorbraak in te zijn gekomen. Italiaanse onderzoekers onder leiding van Francesco Pennacchio, van de Universiteit van Napels Federico II hebben ontdekt dat een specifieke groep insecticiden, neonicotinoïden, veranderingen in het immuunsysteem van insecten veroorzaakt, waardoor bijen na blootstelling kwetsbaarder zijn voor infecties. Dat proces hebben ze op moleculair niveau vastgesteld.
Bijen hebben een aangeboren immuunsysteem dat in staat is veroorzakers van infecties te herkennen. Dat systeem is evolutionair heel oud en wordt door veel soorten gedeeld. Uit eerder onderzoek bij zoogdieren was al gebleken, dat neonicotinoïden de werking van genen die zijn verbonden met het immuunsysteem, beïnvloeden. Dat gebeurt door het blokkeren van een belangrijke regulator van het aangeboren immuunsysteem, een eiwit genaamd NF-kB.
De onderzoekers testten deze methode met succes op fruitvliegjes, en vervolgens ook op bijen. Daaruit bleek dat bijen die geen dosis neonicotinoïde kregen, een virale infectie gewoon konden weerstaan. Maar twee andere groepen, die werden blootgesteld aan de neonicotinoide insecticiden clothianidin en imidacloprid vertoonden wel reacties: hoe meer bestrijdingsmiddelen werden toegediend, hoe groter de kans op infectie.
Bijen worden dus niet direct door neonicotinoïden gedood. Maar de neonicotinoïden verzwakken het immuunsysteem van de insecten zodanig, dat ze aan een breed scala van infecties kunnen bezwijken.
Een recente studie die werd gepubliceerd in Ecology Letters laat zien hoe een bijenvolk instort als gevolg van langdurige blootstelling aan zeer lage dosis neonicotinoïden. In die studie gaat het om blootstelling aan residuniveaus in stuifmeel en nectar die ook in de Nederlandse situatie in land en tuinbouwgebieden volop voorkomt in het vrije veld.
Deze resultaten bieden een stevige ondersteuning voor de poging van de Europese Unie om het gebruik van neonicotinoïden definitief te verbieden, een beslissing die eerder dit jaar al tijdelijk werd genomen. Verschillende chemische bedrijven hebben aangekondigd dat ze de EU zullen aanklagen om het verbod in te trekken. Het zal nu moeilijker worden om die aanklacht te onderbouwen.
Links: