Nieuwe film Renée Scheltema: Normal is over
Een week voor de Klimaattop lanceert Renée Scheltema haar scherpzinnige documentaire Normal Is Over. Hierin onderzoekt ze waarom groei nog steeds onze heilige graal is, terwijl de Aarde oneindige groei duidelijk niet verdraagt. Oplossingen biedt ze ook: “We moeten naar een systeem dat is geënt op het verbeteren van de planeet.”
“Succes!”, lachten de mensen aan wie Renée Scheltema vertelde dat ze een film ging maken waarin ze het complete verhaal wilde vangen over wat we de Aarde allemaal aandoen. En dan ook nog volledig vrij en onafhankelijk, dus zonder geldschieters of crew. “Alsof dat kan: in je eentje de big picture aanpakken”, zegt de eigenwijze filmmaakster met enige zelfspot. Toch moest en zou ze het doen. “Omdat ik me eraan stoor dat economische groei maar de elephant in the room blijft, de heilige graal van alle politici en CEO’s.”
Haar vastberadenheid leverde een alomvattende, intelligente en waardevolle documentaire op vol inspirerende denkers en doeners uit Amerika, Nederland, Canada, Australië, India, Malawi, België en Zuid-Afrika: Normal Is Over. Haar insteek daarbij was niet te veel aandacht besteden aan de problemen, maar vooral kijken naar mogelijke oplossingen. “Hoe kunnen we aan een nieuwe toekomst bouwen.” Eén ding is duidelijk: aan die fixatie op groei moet een einde komen. Maar daarvoor heeft de wereld nog een lange weg te gaan, ook hier in Nederland.
Grote boosdoener
Scheltema woont sinds enige decennia in Zuid-Afrika en bekijkt Nederland met de bril van een buitenstaander. Soms met grote verwondering, want hoewel duurzaamheid hier hartstikke hip is, draait alles ondertussen om groei. “Eens in de zoveel jaar kom ik terug en dan zie ik alleen maar meer plastic om steeds kleinere hoeveelheden bespoten aardbeien. En ik zie wel hier en daar windmolens, maar tegelijkertijd zijn er ook nog steeds kolencentrales. Dan ben je toch een beetje schizofreen bezig, denk ik dan.”
Hetzelfde gedrag zag ze terug in andere landen. Waarom toch? Ze wilde ook begrijpen waarom we zo weinig met het rapport van de Club van Rome hebben gedaan. “Sinds 1972, toen Grenzen aan de groei uitkwam, weet ik al dat economische groei de grote boosdoener is. Ik wilde in deze film uitzoeken wat economische groei nou precies betekent en wat de drijfveren ervan zijn. Die vragen erachter wilde ik tot de bodem uitzoeken en niet alleen maar bij de symptomen van het probleem blijven hangen.”
Hummer
"Als je de media volgt, dan gaat het allemaal om groei en werkgelegenheid. Als die er maar zijn, dan komt het wel goed." Toch sloeg het rapport Grenzen aan de groei wereldwijd in als een bom, ook bij haar, zien we in de film. “Toen werd al voorspeld dat we door die voortdurende groei in een crisis terecht zouden komen. Nou, daar zitten we middenin, al merk je er misschien niks van; je kunt nog gewoon met je Hummer naar de Albert Heijn. Maar ondertussen zien we allerlei gevolgen om ons heen.”
“Al die oorlogen in Afrika draaien ook om al die grondstoffen waar iedereen als een gek achteraan zit om maar meer producten te creëren om maar economische groei te krijgen”, constateert Scheltema in een vriendelijk koffiehuis in een lawaaiig Amsterdam. Zoals voorspelt door de Club van Rome raakt de voorraad land en grondstoffen op, terwijl we er steeds meer van nodig hebben.
De media schrapen alleen maar over de oppervlakte, vindt ze. “Er wordt bijna nooit ingegaan op de diepere oorzaken van het nieuws. Zoals met die Syrische vluchtelingen: het hoofdnieuws is dat iemand een vluchteling heeft opgenomen op een zolderkamertje, maar waaróm die Syriër daar terecht is gekomen wordt niet verteld.” Terwijl langdurige en intense droogte, het gevolg van klimaatverandering, duidelijk een katalysator was in het ontstaan van de Syrische burgeroorlog.
Puzzelstukjes
Renée Scheltema
In haar film wilde Scheltema dus wel het hele verhaal vertellen. Ze behandelt zoveel onderwerpen dat het onmogelijk is recht te doen aan de rijke en bezielende inhoud. Inderdaad maakt ze de big picture achter klimaatverandering inzichtelijk. Humor, mooie beelden, inspirerende mensen en de voldoening te zien hoe steeds meer puzzelstukjes in elkaar grijpen zorgen ervoor dat Normal is Over niet al te zwaar aanvoelt.
Veel van die puzzelstukjes draaien zoals gezegd om ons economische systeem, waaraan rente en schuld een negatieve impuls geven. Daarover komen allerlei interessante bespiegelingen voorbij. Toen we nog nomaden waren, was bezit een last, legt de Amerikaanse wiskundige en filosoof Charles Eisenstein bijvoorbeeld uit. Ook wijst hij erop dat altijd wordt beweerd dat al die nieuwe technologische uitvindingen bakken met vrije tijd zouden opleveren. Het tegendeel bleek waar. “Waar zijn we met zijn allen nu eigenlijk zo druk mee?”, vraagt Scheltema zich af. “We hebben wel behoefte aan contact, maar daar zit allemaal elektronica tussen. We zijn ongelofelijk druk met het beantwoorden van allerlei mailtjes.”
Ecologische munt
Ook de relatie tussen groei en schuld en rente komt aan bod – Eisenstein pleit zelfs voor een systeem zonder die drie. Scheltema: “In Afrika zie je bijvoorbeeld steeds meer failing states doordat landen hun schulden niet meer af kunnen betalen. Als er geen geld is, dan zeggen die crediteuren: geef dan maar je land of je grondstoffen. Maar het gebeurt ook in Griekenland of Haïti. Alles wordt leeggeroofd, en zo vallen steeds meer landen om.”
Via de verschillende sprekers pleit ze voor een parallel universum, met een eigen economisch systeem. “De meeste mensen hebben het over systeemverandering binnen het huidige systeem, dus bijvoorbeeld over een circulaire economie. Ik spreek over een nieuw systeem naast het huidige systeem, met een ecologische munt.” In haar film zegt de Belg Bernard Lietaer, professor International Finance en lid van de Club van Rome dat ons huidige geldsysteem eigenlijk ook een monocultuur is. En zoals we uit de natuur weten is een monocultuur kwetsbaar, lokale munteenheden met hun eigen voorwaarden zijn eigenlijk veel gezonder. Het goede nieuws is dat hij de laatste jaren wereldwijd allerlei nieuwe, alternatieve geldeenheden heeft zien opduiken.
“Dat was voor mij echt een eyeopener. Of je nou de communisten of de kapitalisten neemt, eigenlijk gebruiken ze allemaal hetzelfde geldsysteem. Het bestaande systeem werkt voor sommige dingen misschien prima, maar daarnaast moet er een systeem zijn dat is geënt op het verbeteren van de planeet. We moeten al die schade die we hebben aangericht weer zien te herstellen.”
Ecocommune
Mocht ze ooit geld overhouden aan de film, dan wil ze een soort ecocommune oprichten. “Het liefst naast bestaande natuur, en dat gebied dan uitbreiden. Een mix tussen natuurbehoud, kunst, economie, een commune, biologisch tuinieren. Mensen kunnen daar wonen, maar kunnen ook gewoon komen en gaan.” Klinkt prachtig.
Iedere kijker zal zo zijn eigen momenten van inzicht hebben, maar mij trof de opmerking van Dr. Ian McCallum, een Zuid-Afrikaanse schrijver, dichter en psychiater die het idee van de mens als hoogste in de pikorde op een prettige manier in perspectief zet. Er zijn bepaalde keystone species; haal je die weg uit een ecosysteem, dan ontstaat er een domino-effect. Denk aan de olifant of voor de meesten van ons een duidelijker voorbeeld: de bij. Met het wegvallen van deze beesten dondert meteen een hele cyclus in het ecosysteem in elkaar. Maar wat gebeurt er als je de mens weghaalt? Misschien dat wat huisdieren er onder lijden, maar verder zal de planeet gewoon door blijven draaien. Of sterker, zichzelf eindelijk kunnen herstellen. Hard nodig want we hebben veel schade aangericht, verzucht Scheltema.
Pippi
Naast de druk die onze expansiedrift op de natuur legt, richt Normal is Over zich ook op de druk op wilde dieren. Hun leefgebied is inmiddels beperkt tot nog maar enkele procenten van het totaal aan land. Te weinig natuurlijk, wat leidt tot spanningen tussen de mens en zijn vee en de wilde dieren, waar we een paar mooie voorbeelden van zien. “Er zijn mensen die zeggen: we hebben de neushoorn niet nodig, wat moeten we met al die wilde beesten”, zegt Scheltema verontwaardigd. De vraag of dat niet gewoon onwetendheid is, beaamt ze. Dat is precies waarom ze al haar hele leven films maakt.
“Ik begon aan Normal is Over omdat ik boos was, omdat ik zag dat iedereen zo schizofreen bezig was. Ik ben net oud genoeg ben om veertig jaar terug te kijken, maar ik kan nog in een boom klimmen en tien minuten op mijn kop staan. Dus ik dacht, nou Pippi, we gaan dit aanpakken en ik zie wel waar het schip strandt. Ik doe dit helemaal vrij, een beetje alsof je een schilderij maakt omdat je daar behoefte aan hebt. Voor mijn kinderen en mijn kleinkinderen. Het komt echt uit mijn hart en vanuit mijn ziel en met mijn laatste centen. Het klinkt een beetje raar, maar ik dacht, als ik sterf nadat deze film af is, dan heb ik in ieder geval mijn steentje bijgedragen. Zo van: Renée waarschuwt nog één keer.”
Normal is Over is vanaf vandaag via haar website te koop voor $7,50.
Bekijk hier de trailer:
Wendy Koops schreef dit interview voor Down to Earth magazine
Meer artikelen uit de categorie: Inzicht
stream en DVD zijn op NormalIsOverTheMovie.com verkrijgbaar.
Ik maakte deze film als one-women-crew, eigen geld, mijn ‘gift’ aan de wereld-
Marianne ThiemeVerified account
@mariannethieme
Er moet een einde komen aan de fixatie op economische groei! Prachtige docu van @ReneeScheltema “Normal is over” via http://normalisoverthemovie.com/
View translation
Dank voor uw reacties heer @Boland. Ik ben intussen niet zozeer op zoek naar een nieuwe ‘sofie’ of waarheid. Daar hebben we de achterliggende millennia genoeg van ontwikkeld. Bovendien, dat wij als mens niet in de goede richting gaan in de omgang met onze aarde, onze omgeving en mede-aardbewoners is wel voldoende aangetoond intussen. Praktische, oplossingsgerichte organisaties als Urgenda en films als deze lijken mij meer voor de hand liggende activiteiten om de moderne mens op andere gedachten te brengen en in een andere richting te laten bewegen. Intussen toch veel plezier met uw verdere sofische onderzoekingen. mvrgr wk PS – Ik lees intussen met evenveel veel plezier al jaren bijvoorbeeld Peter Sloterdijk c.s.
Beste Wilag Kater
Lees bijv. dit:
http://mens2000.nl/idea-for-a-new-foundation-of-our-public-morality
Beste Wilag Kater
Graag wijs ik u op humanosofie.nl en gerelateerde websites.
Deze gaan in op de analyse van de aard van mens en mensheid, hoe die als primaat is afgesplitst uit het dierenrijk en van het natuurlijke milieu. Hoe hzij mede door ´taligheid´ zich zo heeft kunnen verheffen – en ook deels boven de eigen macht is uitgegroeid.
Een uitgebreide reeks essays, opgesteld door filosoof, leraar, portretschilder en levenskunstenaar Frans Couwenbergh. Als autodidact doet hij in 40 (!) jaar documenteren, zelfstudie, analyse en schrijven over paleoantropologie een poging om de universaliteit van de mens te doorgronden.
Humanosofie poogt vanuit de vroegste geschiedenis van de mensheid dat te benoemen wat alle mensen zou kunnen (zou moeten) verbinden, in een wereld waarin de neiging tot verdeeldheid steeds overheerst.
Ik ga hier verder niet in op uw betoog en uitdaging, maar denk dat het gedachtegoed van humanosofie daar wel bij past.
Lijkt me een indrukwekkende en indringende film die alle belangrijke maatschappelijke issues met elkaar verbindt. Alleen een beetje jammer dat de dvd (nog?) niet in Nederland verkrijgbaar is, want recht op ‘streaming’ bekijken voor 48 uur werkt niet voor mij. Ik wil het vaker kunnen (terug) kijken. En om één dvd nou per airmail hiernaartoe te halen…
Jeroen schrijft: “Een doel is heel simpel: op den duur met veel minder mensen op Aarde.” Die mensen moeten dan ook begrijpen dat hun leefwijze totaal anders moet worden om herhaling te voorkomen. Ik zie twee scenario’s. Het huidige richt zich op ombuiging en/of systeemverandering, waaronder hopelijk in de toekomst ook beperking van de bevolkingsgroei. Een veel cynischer, vermoedelijk effectiever en harder scenario is dat van de VVD: bescherm de huidige economie en negeer die van onze (klein)kinderen. Dus zegt de VVD (evenals de Republikeinen): geen dure maatregelen tegen opwarming en bescherm de fossiele industrie. Stel dat daardoor de opwarming over een paar decennia volledig uit de hand loopt. Gevolg: instorting van de mondiale economie en dus ook die van het Westen, massale volksverhuizingen, oorlogen om leefbaar land, etc. Waarschijnlijk massale sterfte. Uiteindelijk gevolg: een kleinere wereldbevolking, die dan heel goed weet hoe het niet moet.
Welk scenario het uiteindelijk wordt is niet te zeggen, een mengvorm lijkt waarschijnlijk. Uiteraard kies ik zelf voor het eerste scenario. Misschien moeten de economie-adepten beter worden doordrongen van het risico van hun scenario voor hun eigen kinderen en kleinkinderen. Bescherming van het eigenbelang staat hoog in hun vaandel.
Beste Renee,
De titel van uw film is van een grote schoonheid evenals de film zelf.
Tegelijk schept de titel ook verwarring. Want lees ik ‘normal’, dan lees ik daar feitelijk de ‘menselijke normaal‘. Dit ten opzichte van een andere belangrijke normaal in dit verband, de ‘aardse normaal’. De laatste is feitelijk hetgeen de aarde haar bewoners , flora en fauna, gemiddeld te bieden heeft als potentieel systeem in combinatie met onze zon. Zonder zon geen leefbare aarde.
Zo bezien hebben de mensheid én de aarde elk een heel eigen begrensd (groei)potentieel, elk met een eigen ‘normaal’, binnen hun eigen ontwikkeling en leeftijd. U onderzoekt in uw film de oplossingen om de menselijke normaal weer binnen die aardse normaal te brengen. Tijdens het zien van uw film vroeg ik mij af of (versnelde) ontwikkeling van ons psychische potentieel voor (beheersing van) de menselijke behoeftebevrediging niet de beste oplossing biedt?
Reden hiervoor, behoeftebevrediging raakt naast een heel basaal menselijke potentieel (eten en lust, vechten en vluchten etc), ook een veel breder en dieper menselijk potentieel (nieuwsgierigheid en schoonheid, creativiteit en inventiviteit, machtsvorming en -relativering etc). Met name het leren beheersen van dat diepere menselijke potentieel van behoeftebevrediging lijkt cruciaal in deze fase van onze ontwikkeling.
De enige twee gebieden waarop de mens dat diepere potentieel enigszins lijkt te beheersen zijn de kunst- (middels scheppen en vernietigen) en meditatievormen (door diepe zelfreflectie buiten de tijd). Op vrijwel alle andere terreinen gaan we ver over onze eigen bestaansgrenzen (zelfdestructie) en over die van de aarde (uitputting en destructie). Misschien is het onderzoek naar andere vormen van begrensde behoeftebevrediging nog eens in een aparte docu te vatten?
Complimenten voor uw film.
M.vr.gr.
Wilag Kater
Wat een doemdenken: een beetje,; en dat pas over 2 generaties! says @Duurzaamnieuws. Laat het niet in de krant komen.
Straight: klein maar betekenisvol beginnen, iedere stap is er één.
– NL/westers bevolkingsbeleid kan bestaan uit afbouwen van vergoeding voor vruchtbaarheidsbevorderende maatregelen (uit het basispakket, inperken van fiscale restitutie van medische uitgaven voor ivf bijv.) en het opnemen van bv. sterilisatie in de basisvergoeding.
Of is reproductie een elementair basisrecht verankerd in de Grondwet, dat de staat dient te verdedigen? Volgens mij niet. Het wordt (mede) gepush door o.a. de hi-tec fertiliteitsindustrie.
– UK: https://populationspeakout.org/the-book/essays/ wacht niet op ‘beleid’ maar durft het aan om sensitief en aansprekend bottom-up campagne te voeren. Bravo!
Dus, kom snel uit die kaasstolp!
ha ha, dank redactie:)
Beste Jeroen, het is heel simpel: natuurlijk is overbevolking voor een groot deel oorzaak van onze huidige problemen. Alleen zijn die zo urgent, dat we oplossingen moeten verzinnen die liefst vandaag nog werken. En bevolkingsbeleid heeft op zijn vroegst over 2 generaties (een beetje) effect. Die olifant zit recht voor je neus, kijk maar eens goed.
Correct: 13 hits, @Redactie, fijn dat op dit platform frequent het woord voorkomt. En ik graas ook niet overal 🙂 In een 2013 bijdrage stond het thema mondiale overbevolking centraal. https://www.duurzaamnieuws.nl/wildgroei-aan-mensen-en-aan-zwartkijkers/ Boek ‘Wildgroei’ van auteur Hengeveld. Kennelijk net iets té centraal; want de recensent buigt, via het haakje ‘kernenergie’, al te graag af naar het veiliger thema ‘zonne-installaties’. En serveert het boek af als doemdenken. Hier verwijs ik graag naar het eerste commentaar onder de bijdrage. De recensent mag graag beweren, dat cradelen en circulair denken & doen snel genoeg gaan om de groei om te buigen, dan wel om deze bij te houden.
A propos ´stokpaardje´. Het thema overbevolking -al dan niet in combinatie met voetafdruk- krijgt m.i. inderdaad niet het podium dat het verdient. Dat kenmerkt bv. ook OneWorld. Er zijn veel internationale bronnen en prominenten (helaas amper onder deze kaasstolp) die het overstijgende karakter van bevolkingsgroei zeer raak weten te duiden, analyseren, én uitwegen aan te bieden. Ook in de ´eigen situatie, land en stad´; bv in de UK, Canada of delen van de USA. Genoeg reden om dit onderbelichte stokpaardje tot opkomend thema te maken op Duurzaamnieuws. Happy 2050!
@ Jeroen Boland: die blinde vlek ligt wellicht in jouw leesgedrag. DN noemt bevolkingsgroei regelmatig, zie https://www.duurzaamnieuws.nl/?s=bevolkingsgroei
Maar we kunnen helaas niet ieders stokpaardje in elk artikel benoemen….
Hoi Jeroen, Je schrijft: “Desgewenst kan ik je nog een aantal ‘population platforms/media’ ter promotie aan de hand doen. Laat maar weten. Veerkrachtige groet – Jeroen.
Mijn antwoord: Graag:) Je kunt me ook direct emailen: info@NormalIsOverTheMovie.com Dank Renée
Dank Renée voor je aanvulling mbt Lester Brown. Mijn opmerking sloeg op het interview: het niet-benoemen zegt meer over de blinde vlek bij Duurzaam Nieuws en vele andere NL vooruitstrevende media. Dat trok ik hiervoor onterecht door naar jouw boodschap. ´t Punt blijft: het systeem houdt de mythe in stand dat -ook- aanwas van bevolking inherent goed en wenselijk is – no matter what & how. Dat moet om.
De trailer is in ieder geval lekker frontaal -chapeau. Desgewenst kan ik je nog een aantal ‘population platforms/media’ ter promotie aan de hand doen. Laat maar weten. Veerkrachtige groet – Jeroen
He Jeroen?
Ga eventjes de film bekijken en zie, hoor, luister naar Prof Lester Brown die praat over bevolkingsgroei?
Dank Renee Scheltema
Hallo Renee,
Fantastisch wat je hebt neergezet. Ben het ook met je eens. Uiteraard. We zien toch dat alles scheef zit…het klopt aan alle kanten niet meer. Mijn vriend en ik zijn hier de afgelopen 4 jaar continu mee bezig…maar worden er soms zo verdrietig van dat veel mensen zo in hun ratrace vastzitten (overleven met steeds minder vrijheden en geld)dat het hen niet eens kan schelen wat er met het klimaat/aarde gebeurd. De prioriteit van onze (VVD) politici is altijd de economie. Dat is toch zo kortzichtig. Dat ze nog steeds zoveel stemmen krijgen vind ik niet te verteren. Dus is het fijn dat er ook steeds meer mensen zoals jij iets concreets doen om de wereld te laten inzien dat het zo niet kan en dat we drastisch het roer moeten omgooien. Nu is het zaak om iedereen eerst te laten inzien dat we onze verworvenheden los moeten laten en een beter “systeem” moeten creeren waarbij we de aarde beschermen.
Bedankt voor jouw documentaire/film en jouw inzet en passie. Ga zo door. Vriendelijke groet. Hester
Groeidwang komt voort uit de manier waarop ons ons geldsysteem werkt, het is verheugend dat Burgerinitiatitef “ons geld” en vele anderen aan het pionieren zijn met nieuwe vormen van geld die uitgaan van duurzamere principes. Ook het “normale” van ons geld mag over raken!
In 1976 m’n milieukunde-studie afgerond met de scriptie “Steeds meer van hetzelfde”. Inhoudelijk zou ik het nu anders (harder) opschrijven, maar in essentie is er niets veranderd helaas.
Interessante persoonlijke ontboezeming van een terecht boze filmmaker. ” Eén ding is duidelijk: aan die fixatie op groei moet een einde komen.” Scheltema vergeet in het interview falikant om één van de schadelijkste vormen van groei te benoemen: bevolkingsgroei en menselijke ecovoetafdruk “We moeten naar een systeem dat is geënt op het verbeteren van de planeet.” Een doel is heel simpel: op den duur met veel minder mensen op Aarde. Aan dat idee moeten we onder de Nederlandse kaasstolp gewoon nog even wennen. Sommigen kennelijk ook na tientallen jaren in het buitenland. Beter vandaag beginnen. Wanneer komt díe film? Normal is over. Taboes boven tafel