Van de Noordpool tot de Amazone veranderen de bossen in een dramatisch tempo als gevolg van de klimaatcrisis: bomen rukken op naar voorheen onvruchtbare toendra's in het noorden, terwijl ze verder naar het zuiden afsterven door de toenemende hitte.
De opwarming van de aarde verandert, samen met veranderingen in de bodem, de wind en de beschikbare voedingsstoffen, snel de samenstelling van de bossen, waardoor ze veel minder veerkrachtig en vatbaar voor ziekten worden. Dat blijkt uit een reeks studies die de gezondheid van bomen in Noord- en Zuid-Amerika hebben geanalyseerd.
Veel bosgebieden worden nu vatbaarder voor hevige bosbranden, waardoor nog meer broeikasgassen vrijkomen uit deze enorme koolstofopslagplaatsen die de planeet nog meer opwarmen. "Het is alsof de mens een lucifer heeft aangestoken en we daar nu het resultaat van zien," zei Roman Dial, een bioloog aan de Alaska Pacific University.
Overgewaaid
Dial en zijn collega's hebben ontdekt dat een groepje witte sparren in het noordwesten van Alaska naar het noorden is "overgewaaid" naar een gebied van de Arctische toendra waar dergelijke bomen al duizenden jaren niet meer voorkomen. In het nieuwe onderzoeksartikel van de wetenschappers, dat is gepubliceerd in Nature, wordt geschat dat de sparren met een snelheid van ongeveer 4 km per decennium naar het noorden opschuiven. Daarbij worden ze geholpen door opwarmende temperaturen en veranderingen in sneeuw- en windpatronen onder invloed van het krimpende zee-ijs in de regio.
"Het was schokkend om daar bomen te zien. Niemand kende ze, maar ze waren jong en groeiden snel," zei Dial, die eerst de schaduwen van de bomen zag op satellietbeelden en vervolgens een reis maakte met een eenmotorig vliegtuig, gevolgd door een vijfdaagse voettocht, om het oprukkende bos te vinden en te bestuderen.
"De bomen zijn over de bergen de toendra ingesprongen. Volgens de klimaatmodellen zou dit pas over honderd jaar of langer gebeuren. En toch gebeurt het nu."
Het noordpoolgebied warmt verschillende keren sneller op dan het wereldgemiddelde en de opkomst van donkere naaldbomen op voorheen ongerepte witte toendra's dreigt meer zonlicht te absorberen in plaats van te weerkaatsen, wat verdere opwarming veroorzaakt. De bomen kunnen ook de migratie van verschillende lokale soorten verstoren. "Deze bomen verplaatsen zich zeer snel," zei Dial.
Kleine opwarming zorgt voor grote afsterving bossen
Verder naar het zuiden is uit apart onderzoek gebleken dat er een transformatie aan de gang is op de grens tussen de boreale en gematigde bossen, waarbij sparren- en dennensoorten steeds minder goed tegen de warmere omstandigheden kunnen. Wetenschappers schatten dat zelfs kleine hoeveelheden van verdere opwarming, veroorzaakt door menselijke activiteit, op bepaalde plaatsen tot 50% van de traditionele boreale bosbomen kunnen doen afsterven, terwijl veel andere bomen in hun groei worden belemmerd.
"Boreale soorten doen het zelfs bij een bescheiden opwarming zeer slecht. Ze groeien langzamer en hebben een grotere sterfte," zei Peter Reich, een onderzoeker aan de Universiteit van Minnesota die co-auteur was van het onderzoek. "Intuïtief dacht ik dat ze het iets slechter zouden doen met 1,5C opwarming, maar ze doen het veel slechter, en dat is zorgwekkend."
Reich en zijn collega's brachten vijf jaar door met het opkweken van negen verschillende boomsoorten uit zaailingen onder verschillende omstandigheden in Noord-Minnesota, waarbij ze werden blootgesteld aan verschillende hoeveelheden warmte en water. De boreale soorten bleken te lijden onder de uitdroging van de bodem door de hitte, terwijl andere meer gematigde soorten, zoals eik en esdoorn, er beter tegen bestand waren en wellicht langzaam kunnen opschuiven naar de boreale zone als de wereld verder opwarmt.
"Gezien de snelheid waarmee het klimaat verandert, kunnen we een periode van 50 tot 150 jaar krijgen waarin sparren en dennen over duizenden kilometers, van Siberië tot Scandinavië, niet meer regenereren, zodat je dit vreemde nieuwe systeem van invasieve struiken krijgt die ons niet de economische en ecologische diensten zullen leveren die we gewend zijn," zei Reich.
De gevolgen van de klimaatcrisis zijn ook voelbaar in het hart van het Amazonegebied, zo blijkt uit een nieuwe studie. Wetenschappers hebben hun bezorgdheid geuit over het feit dat het enorme ecosysteem van het regenwoud dreigt om te slaan in een nieuwe, veranderde staat en uiteindelijk een savanne dreigt te worden, en uit het nieuwe onderzoek blijkt dat een gebrek aan fosfor in de bodem van het Amazonegebied "grote gevolgen" zou kunnen hebben voor de veerkracht van dit gebied ten aanzien van de opwarming van de aarde.
Bron: The Guardian
