Bionext, ketenorganisatie voor de biologische sector, bracht onlangs een filmpje uit over de verborgen kosten van voedselproductie. Een niet-biologische akkerbouwer diende een klacht hierover in bij de Reclame Code Commissie. De Reclame Code Commissie (RCC) oordeelde dat zij de uiting te absoluut geformuleerd en onvoldoende onderbouwd vond omdat ook bij biologische landbouw milieukosten optreden.
Dat betwist Bionext uiteraard niet. Elke consument begrijpt dat eten hoe dan ook het milieu belast. Maar juist op het aspect van verbórgen maatschappelijke kosten onderscheidt biologische landbouw zich. De Reclame Code Commissie is duidelijk nog niet vertrouwd met het begrip verborgen kosten, stelt Bionext. Terwijl ook in andere maatschappelijke sectoren de discussie over verborgen kosten uitermate actueel is. Volkert Engelsman, nummer 1 in de Duurzame Top 100, reageert: “De Reclame code commissie kan dan gewonnen hebben maar ondertussen verliest de planeet.”
Directeur van Bionext, Bavo van den Idsert, licht toe: “De Reclame Code Commissie hanteert het begrip verborgen kosten niet goed. Tijdens de zitting werd het vergrootglas gelegd op het feit dat óok biologische landbouw woon-werkverkeer kent. Maar dat begrijpt elke consument. Dat is niet wat we bedoelen als we over verborgen kosten spreken. Dan heb je het over grote milieu-impact die bewust buiten beeld worden gehouden.”
Wat een consument níet ziet en dus ook niet weet, is dat het onkruid in zo’n mooi groen weiland waar de koeien grazen, chemisch bestreden wordt en dat residuen in het drinkwater belanden; dat de helft van de CO2-uitstoot van een volkorenbrood afkomstig is van de kunstmest om de tarwe te laten groeien; dat 35% van de voedselproductie afhankelijk is van bestuivende insecten die massaal het loodje leggen door het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen. Van den Idsert: ‘Voor de consument zijn dat dus verborgen kosten, want die kosten zitten niet in de winkelprijs maar in zijn belastingaanslag. Bijvoorbeeld in de vorm van waterzuiveringsheffing omdat driekwart van het grondwater is vervuild.
Andere vormen van verborgen kosten zijn ontwikkelkosten van nieuwe antibiotica omdat de oude niet meer werken door overmatig gebruik in de veeteelt. Of de kosten voor natuurherstel, door verlies aan biodiversiteit.
Het filmpje
Bionext belicht in dit filmpje de verborgen kosten binnen de voedselproductie en geeft aan waar biologische en intensieve landbouw principieel verschillen. Het is de hoogste tijd dat hier meer duidelijkheid over ontstaat, zodat de consument zelf een afweging kan maken. Kernachtig samengevat noemt het filmpje dat: Eten zonder verborgen kosten. De essentie van biologische landbouw is dat je zo min mogelijk effecten en dus ook kosten afschuift naar natuur en milieu, toekomstige generaties of mensen elders op de wereld. Dat is zelfs deels in de Europese biologische wetgeving verankerd. Bavo van den Idsert: “Het is ironisch dat een filmpje waarmee Bionext in feite een vorm van misleiding aan de kaak stelt, zelf misleidend zou zijn omdat de Reclamewaakhond meer onderbouwing wenst op een onderdeel.
Van den Idsert: “Wij denken dat de consument de boodschap prima doorziet en dat had leidend moeten zijn bij de uitspraak.
Wetenschappelijke onderbouwing
Het filmpje laat zien dat er grote verschillen bestaan in de hoeveelheid verborgen kosten, zoals watervervuiling en verlies aan biodiversiteit, wanneer je de systemen van gangbare en biologische landbouw vergelijkt. Bionext onderbouwt dit met cijfers van de Wereld Voedsel Organisatie (FAO). Die becijferde recent dat de totale voedselproductie ruim 4 biljoen (USD) aan verborgen kosten met zich meebrengt. Deze worden grotendeels veroorzaakt door pesticidengebruik, watervervuiling, bodemverarming en biodiversiteitsverlies.
Bavo van den Idsert: “Het is zeker niet onze bedoeling de werkwijze van gangbare boeren te veroordelen. Er zijn genoeg gangbare boeren met hart voor duurzaamheid. Wel willen we laten zien dat als je de systemen vergelijkt het duidelijk is dat biologisch gericht is op het principe om water, bodem en lucht níet nodeloos te belasten. Biologische landbouw is in meerdere opzichten een uiterst zorgzame landbouw.”
