Schoonmaak van de oceanen is begonnen

Onder luid gejuich vaart de sleepboot met Systeem 001 van The Ocean Cleanup onder de iconische Golden Gate Bridge in San Francisco door, op weg naar de open oceaan. Boyan Slat, initiatiefnemer en directeur van de non-profitorganisatie, zegt “gemengde gevoelens” te hebben. “Natuurlijk is het een mijlpaal, maar de komende maanden zullen ook zenuwslopend worden omdat we nu echt onze technologie moeten gaan bewijzen.”

In 2013 vergaarde Slat bekendheid met zijn idee om de plasticsoep in de oceanen op te ruimen: een kustlijn creëren waar die er niet is, zodat het plastic afval zich daar groepeert, om het vervolgens op te ruimen. Vijf jaar en heel veel testfasen later is het zover. Systeem 001 is op weg naar de zogenaamde Great Pacific Garbage Patch, een gebied halverwege Californië en Hawaï dat twee keer zo groot is als de staat Texas. “Daar drijven 1,8 biljoen stuks plastic”, zegt Slat, “die samen zo’n 113 miljoen kilogram wegen.” 

Systeem 001 wordt eerst 460 kilometer van de kust af gesleept. Daar wordt het twee weken streng getest. Als het volledige systeem de open zee goed kan weerstaan en precies werkt zoals bedoeld, wordt het doorgesleept naar de plasticsoep, zo’n 1850 kilometer verder. 

Logo’s bekijken

Het systeem werkt als volgt: een buis van 600 meter lang drijft op het water. Daaronder hangt een scherm dat op het diepste punt drie meter lang is. Omdat uit onderzoek van The Ocean Cleanup blijkt dat verreweg het meeste plastic in de bovenste meters van de oceaan drijft, vangt het scherm op die manier het plastic op. Het systeem beweegt door een combinatie van de stroming, de wind en de golven, en komt in de vorm van een U te liggen, om zo als een soort trechter het plastic op te vangen. Vervolgens wordt het opgevangen plastic eens in de zoveel tijd opgehaald door schepen, die het eerst naar San Francisco en vervolgens naar speciale recyclingbedrijven in Europa brengen, om daar te verwerken tot nieuwe producten. 

Maar niet voordat er onderzoek gedaan wordt naar het opgevangen plastic. “Uit ons onderzoek van de plasticsoep tot nu toe blijkt al dat er nog herkenbare stukken plastic drijven die uit de jaren ‘70 komen. Maar we hebben straks ook de mogelijkheid het plastic verder te onderzoeken. Wat voor logo’s er op staan, welke talen. We willen zo veel mogelijk data verzamelen over waar het plastic precies vandaan komt”, zegt Slat.

60 installaties

Uiteindelijk wil The Ocean Cleanup 60 van dit soort installaties naar de Great Pacific Garbage Patch slepen. Die zouden volgens computermodellen in vijf jaar tijd 50 procent van het plastic kunnen opruimen. Het uiteindelijke doel is om 2040 90 procent van de 80.000 ton plastic die er in alle oceanen tezamen nu rond drijft te hebben opgeruimd.  

Alle lessen die geleerd worden van dit systeem, worden in volgende installaties meegenomen. Het eerste punt waar Slat op zal letten, is of het basisconcept werkt. “Trekt het systeem echt in een U-vorm, kan het van richting veranderen, zoals we het ontworpen hebben?” Een andere belangrijke vraag die beantwoord moet worden is hoe groot de stukken plastic zijn die het systeem op kan vangen. “We schatten nu dat alles groter dan 10 millimeter opgevangen wordt, maar dat moet zich nog bewijzen”, zegt technologiemanager Arjen Tjallema. 

Zelf microplastics afgeven?

Tenslotte is het ook spannend of de installatie de ruige zee kan overleven. Critici hebben in Amerikaanse media zorgen geuit dat Systeem 001 zelf microplastics in de zee zou kunnen loslaten, maar Tjallema betwijfelt het. “Het materiaal is getest op weermodellen die eens per honderd jaar voorkomen, en de buis is gemaakt van high density polyethylene (HDPE), een materiaal dat gangbaar is in de maritieme industrie.

We hebben hier goed over nagedacht, want het laatste dat we willen is dat ons systeem schade toebrengt aan het milieu”, zegt Tjallema. Ook over het zogenaamde bio-fouling effect, waarbij micro-organismen en algen op een object gaan leven, waardoor het zwaarder wordt, maakt Tjallema zich weinig zorgen. “De installatie weegt nu al 280 kilo per meter en drijft vrij hoog.”

De komende maanden moeten gaan bewijzen of het idee van Slat en het harde werken van zijn team hun vruchten gaan afwerpen. “Waar ik het meest naar uitkijk”, zegt Slat, “is het moment dat de eerste boot met opgeruimd plastic hier terugkomt in San Francisco. De afgelopen veertig jaar hebben we als mensheid plastic in de zee gedumpt. Vanaf dat moment begint het tijdperk dat we het er weer uit halen.”