Simpel beter eten
Je hebt van die momenten dat de slaap even niet wil komen. Een tijdje terug midden in nacht wakker geworden met een hoofd vol gedachten. Voor mij was het ineens duidelijk. Tien korte punten genoteerd die de basis vormen voor een goed voedselbeleid. Die notitie lag al even te wachten op een goed moment om naar buiten te komen. Dat volgde snel met de publicatie van het rapport van de WRR, "Naar een voedselbeleid". Een in grote lijnen uitstekende analyse, met op een enkele uitzondering na tal van verstandige aanbevelingen om ons voedsel gezonder en duurzamer te maken.
Daarmee automatisch de concurrentiepositie van de sector versterkend. Ik had die WRR even niet scherp op het netvlies. Het rapport kreeg veel media aandacht en wordt nog behandeld door Kabinet en Kamer. In de 178 pagina's tekst vond ik veel overeenkomst met mijn simpele nachtelijke lijstje. Bij deze.
1 Veilig voedsel.
Er komt een ministerie van Voedsel. De minister is eindverantwoordelijk voor het voedselbeleid waaronder de voedselveiligheid. Het bedrijfsleven zorgt er natuurlijk voor dat het aangeboden voedsel veilig is. Het overheidstoezicht (NVWA) moet volkomen onafhankelijk kunnen opereren en bedrijven maar ook ministers op de vingers kunnen tikken.
2 Voedingsles voor iedereen.
Om te voorkomen dat burgers verder vervreemd raken van hun voedsel is het noodzakelijk dat op gemeentelijk niveau via bv een voedselstrategie voedings-, kook- en smaakcursussen gegeven worden. Via stadslandbouw, foodfestivals en andere events wordt de beleving dichterbij gebracht. De lokale aanpak is hiertoe de meest aangewezene. Gemeenten stimuleren een gevarieerd aanbod winkels, foodservice en horeca waar gezond en duurzaam eten verkocht wordt. Een gevarieerd aanbod van en het beleven van echt lekker eten creëert verbinding in de stad.
3 Eerlijke communicatie.
Een product is wat het belooft. Informatie moet dus altijd correct zijn. En makkelijk beschikbaar via een onafhankelijke database. Toegankelijk voor iedereen. Basislevensmiddelen mogen niet met additieven worden gekleurd of anderszins de consument misleiden. Dus geen bruin gekleurd witbrood meer. Geen evident ongezonde voedselreclames (bv. energiedrinks) voor kinderen en jongeren. De NVWA dient dit te handhaven.
4 Ecologisch verantwoord.
Voor een gezonde voedselproductie is het cruciaal de bodemvruchtbaarheid van landbouwgronden te verhogen. En die gaat zelfs in het vruchtbare Nederland onderuit. En na jaren van stabilisatie wordt het tijd versneld het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, kunstmest en fossiele energie te verminderen. En we gaan door teelt en veredeling de intrinsieke kwaliteit van ons voedsel vergroten.
5 Cyclische economie.
Voedselverpakkingen moeten voldoen aan de principes van de cyclische economie. Waar mogelijk onverpakt, zoveel mogelijk retourstromen die goed en hoogwaardig recyclebaar zijn, vrij van milieugevaarlijke stoffen en met een lage input van fossiele energie.
6 Respect voor dieren.
Minder en veel beter, dat is het motto. Dus enkel vlees wat voldoet aan keurmerkeisen zoals milieukeur en de sterren van de Dierenbescherming of vergelijkbare systemen. Idem voor eieren, vis en andere voeding van dierlijke oorsprong.
7 Eerlijke prijs.
Alle schakels in de keten horen een fatsoenlijk basaal inkomen te verdienen. Dit geldt natuurlijk voor producenten en werknemers in derde wereldlanden, maar ook voor ondernemers hier. In het bijzonder voor de lokale fooddetaillisten die met hun aanbod van producten een stad leefbaar en gevarieerd houden. Door ketens kort en transparant te houden valt hier winst te boeken.
8 Gezonde competitie.
Voorkom dat de consument voor zijn voedsel te zeer afhankelijk wordt van één schakel in de keten. Diversiteit is hier, net als in de natuur, het motto. Bij zaadveredeling is het kwekersrecht de aangewezen vorm. Uitzondering op de competitieregel vormen collectieve afspraken in de keten die juist tot doel hebben het niveau van verduurzaming van het voedsel te verhogen. Daar wordt door de Autoriteit Consument & Markt (ACM) erg spastisch over gedaan en dat vormt een enorme blokkade om free riders die duurzaamheid en gezondheid aan hun laars lappen, in het gareel te krijgen.
9 Gezond is de standaard.
Het wordt de consument veel makkelijker gemaakt om gezond te eten. Op scholen, in crèches, zorginstellingen, op recreatieve hotspots, (tank)stations, is het grootste deel van het aanbod in voedsel en dranken gezond. Bewerkte levensmiddelen moeten gaan voldoen aan de eisen van het Vinkje, welke stap voor stap aangescherpt worden.
10 Verdubbelen groente- en fruitconsumptie.
Er komt een nationaal plan om de consumptie van groente en fruit voor alle!! burgers fors te verhogen. Groente en fruit zijn gezond, gevarieerd en lekker. Door aanzienlijk meer genf te eten wordt het dagelijkse menu veel gezonder en tegelijk de footprint fors verlaagd.
‘s Nachts ziet de wereld er vaak overzichtelijk uit. Achter een eenvoudig voedselbeleid zit een ingewikkelde wereld. Maar het is de kunst die toch simpel te houden. Dus, Tien adviezen waarmee ons voedsel een stuk duurzamer en gezonder wordt. En waarmee het leven weer een stukje kleurrijker wordt voor de consument. Simpel beter eten.
Marcel Schuttelaar
Oprichter en managing partner van Schuttelaar & Partners, adviesbureau voor een gezonde en duurzame wereld.
Meer artikelen uit de categorie: Inzicht, Opinie
Alvast bedankt - en blijf gezond!
Mooi stappenplan. Ik zou ook in het stappenplan aanvullen dat het (basis)onderwijs erbij betrokken wordt en er een Lerarenopleiding voor natuur- en voedingsonderwijs komt. Goede docenten die kinderen al jong (meer) in aanraking brengen met bv. een eigen schoolmoestuin, gedegen voedingsonderwijs, ecologisch gezonde leefstijl, natuuronderwijs en duurzame omgang met de aarde. Meer duurzaamheidsvakken in het onderwijs. De jeugd heeft de toekomst en jong geleerd is oud gedaan.
Misschien wat laat maar toch nog een reactie op de inbreng van Rix. In een ver verleden leefde de gehele mensheid van de natuur. Boeren begon niet veel anders dan door de natuur om te buigen. Schaalvergroting en intensivering van de landbouw leidden tot de huidige splitsing van landbouw en natuur. Maar de natuur kan nog steeds voedsel produceren zonder dat die natuur daar onder leidt. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de kleinschalige beroepsvisserij in de binnenwateren, de handmatige oogst van schaal – en schelpdieren en ‘zoute’ groenten in de kustwateren en terreinbeheer door o.a begrazen waarbij vlees (herten, ganzen, runderen, schapen, etc) beschikbaar komt voor de consument. Heel veel Nederlandse (onkruiden) zijn ook uitstekend eetbaar terwijl de oogst daarvan de natuur veelal niet hoeft te schaden. Op kleine schaal werkt dit al. Denk dan aan vlees afkomstig van begrazen en pluk van paddestoelen. Wellicht zouden de natuurbeheerders hierop eens een visie kunnen ontwikkelen.
Mooi plan, misschien punt 8 nog wijzigen in ‘Eerlijke samenwerking’. Bij competitie heb je altijd verliezers, je zit zo weer in hetzelfde straatje waar we nu in zitten.
Vergeet nr 11 niet: Niet weggooien en minder inkopen
En als we dan ook nog minder voedsel verspillen, dan zit er nog 40% winst in de pijplijn. Winst in land, in benzine, in tijd, in afvalbergen, in Co2, in geld voor zowel verbouwers, transporteurs, energie voor koeling, verpakking en de portemonee van consumenten.
Karen Jonkers
Het is een mooi 10-puntenplan Marcel, en het is bemoedigend dat ook de WRR in dezelfde termen haar aanbevelingen heeft geformuleerd. Het geheel doet me ook denken aan de 7 punten voor elologische voeding die De Kleine Aarde publiceerde in 1978.
De punten kunnen inderdaad nog versterkt worden met het voorstel van Wout Veldstra. En node mis ik een duidelijk punt over de urgentie van minder vlees- en zuivelgebruik, ofwel de eiwittransitie. Dit om vele redenen, zoals onze gezondheid, het klimaat, oneerlijke landverdeling, waterverspilling en dierenleed. Bovendien levert het vele miljoenen hectares landbouwgrond op voor andere gezonde producten. De WRR is daar al duidelijker over.
Mooi gedacht Marcel! En ook precies volgens die principes hebben we twee jaar geleden een groentecoöperatie vorm gegeven; met 40 gezinnen in houten – en volgens het zelfde model met 120 gezinnen in Bussum en 80 in Zeist – halen we om de week biologische groente, fruit en andere lekkernijen uit de Noordoostpolder. We weten precies waar de producten vandaan komen, we gaan halfjaarlijks op educatief en gezellig (werk)bezoek, het is allemaal biologisch en super vers, we gebruiken geen enkele verpakkingen en dat allemaal voor een veel betere prijs voor boer en deelnemer door het wegvallen van tussenhandel.
Als vanzelf is iedereen veel meer groente en fruit gaan eten, vast ook door de vele heelijke recepten. Dus zo werkt dat: simpel beter eten.
Geachte Rix Klijne,
Er is onlangs nog een interessant samenvattend artikel verschenen, waaruit weer blijkt dat de opbrengst van biologische landbouw op de lange termijn een hogere opbrengst genereert dan de gangbare variant.
http://www.independent.co.uk/environment/climate-change/organic-farming-could-be-key-to-feeding-the-world-as-global-warming-takes-hold-a6872501.html
Daarnaast heeft de biologische landbouw er baat bij, wanneer er meer agrariërs overschakelen op biologisch. Immers, zij werken samen met de natuur bij plaagbestrijding en hebben er dus baat bij wanneer hun collega’s/buren die natuur niet dood spuiten.
ik zou punt 7 anders formuleren:
7. Zoveel mogelijk uit de regio
In het huidige voedselsysteem verdwijnt er (veel) geld uit de lokale economie naar de (aandeelhouders van de) multinationals. Korte ketens houden de opbrengst in de regio en de marge is hoger, dus de producent verdient ook meer.
Nee hoor Rix, dat hoeft niet. Er wordt allang genoeg voedsel geproduceerd, en meer dan genoeg zelfs. Dertig procent daarvan wordt weggegooid voordat het je bord bereikt, als gevolg van het perverse gegeven dat voedsel als handel wordt beschouwd en zijn intrinsieke waarde is kwijtgeraakt. Als dat stopt, is er meer dan genoeg, ook voor biologische productie.
Misschien kunnen we beginnen met de landbouwgrond in Nederland die nu overtallig is, en teruggegeven gaat worden aan de natuur, effectiever voor bio in te zetten? 😉
Vaak hoor ik de opmerking dat biologische landbouw de hele wereld kan voeden. Inderdaad dat kan, maar…… biologische landbouw heeft ongeveer 20% meer oppervlakte nodig. Willen we de hele wereld voeden met biologische producten dan moet er heel wat natuurgrond omgespit worden.
Welke natuurgebieden zullen we in Nederland gaan omspitten?