Het Europees Parlement heeft een politiek akkoord bereikt met het Nederlands voorzitterschap over een EU-wet die de handel in grondstoffen uit conflictgebieden aan banden legt. GroenLinks-Europarlementariër Judith Sargentini kreeg steun voor bindende in plaats van vrijwillige maatregelen.
Bedrijven die onder de nieuwe wet vallen, moeten maatregelen nemen om te voorkomen dat zij bijdragen aan conflict en mensenrechtenschendingen in landen als de Democratische Republiek Congo en Colombia. De EU erkent dat er bindende regels nodig zijn om dit dringende probleem aan te pakken en geeft daarmee een goed signaal af.
Om dit compromis te bereiken is het wetsvoorstel op een aantal punten afgezwakt. Een groot deel van de grondstoffen waarbij mensenrechtenschendingen komen de EU binnen als halffabricaat. De meeste nationale regeringen waaronder ook Nederland waren niet bereid om bedrijven die deze halffabricaten importeren ook onder de wet te laten vallen zoals GroenLinks had voorgesteld.
Sargentini: “Het is een gemiste kans om alle bedrijven tot verantwoordelijkheid te dwingen in keten van de consument tot aan de mijn. Het Europese bedrijfsleven als geheel kan een nog grotere druk uitoefenen om wanpraktijken uit te bannen.” ActionAid, SOMO en Cordaid concluderen dat de wet daarmee niet meer dan een waterig compromis is.
De Europese wet beperkt zich slechts tot de vier mineralen tin, tantalum, wolfraam en goud, die in ruwe vorm worden geïmporteerd én een bepaald jaarlijks volume hebben. Volgens cijfers van de Europese Commissie gaat het om minder dan 1% van het totaal aantal bedrijven dat deze vier mineralen gebruikt. Importeurs van halffabricaten en eindproducten worden niet verplicht om de herkomst van grondstoffen na te gaan, en dat terwijl al jaren geleden in internationale normen is vastgelegd dat álle bedrijven mensenrechten dienen te respecteren.
Gisela ten Kate, onderzoeker SOMO: “Uit onderzoek blijkt dat Europese bedrijven alleen nagaan waar hun grondstoffen vandaan komen als ze daartoe verplicht worden. Amerikaanse wetgeving heeft wel een verplichtend karakter voor een ruime groep bedrijven die conflictmineralen verwerken. Dit is een belangrijke drijfveer gebleken om het probleem van conflictmineralen aan te pakken. Het is een gemiste kans van de EU om bedrijven die conflictmineralen in verwerkte vorm invoeren buiten beschouwing te laten.”
De EU is een belangrijke bestemming voor mineralen, vooral verwerkt in alledaagse producten zoals laptops en mobiele telefoons, maar ook motoren en sieraden. Een groot deel van de producten die op de Europese markt komen, wordt buiten de EU geproduceerd of bevat grondstoffen die buiten Europa verwerkt zijn. Deze producten vallen buiten de nieuwe wet.
Sargentini krijgt wel de officiële toezegging van eurocommissaris Cecilia Malmström dat de importeurs van halffabricaten zoals onderdelen voor mobiele telefoons, tablets of auto's in de toekomst alsnog verplicht worden om hun grondstoffen te controleren als ze in de komende jaren onvoldoende vooruitgang laten zien. Ook wil Sargentini dat de Europese Commissie gaat kijken naar andere grondstoffen die niet onder de wet vallen zoals steenkool en kobalt.
