De snelle evolutie van de stadslandbouw in Afrika leidt tot een ware stormloop op braakliggende grond in de steden. Door zelf te tuinieren willen stadsbewoners zich beschermen tegen voedseltekorten die het continent teisteren. Ook de lage lonen dragen ertoe bij dat veel Afrikaanse stadsbewoners alternatieven zoeken om te besparen op de aankoop van voeding.
Agness Samwenje is zo iemand die de voordelen van stadslandbouw heeft ontdekt. Ze leeft in Mufakose, een dichtbevolkte voorstad van Harare. Haar loon als kleuterleerkracht is onvoldoende om haar gezin te onderhouden.
"Ik verdien 200 dollar per maand", zegt Samwenje. "Sinds de dood van mijn man vier jaar geleden, ben ik de enige kostwinner. Mijn loon is niet voldoende om onze drie schoolgaande kinderen te voeden. Mijn mini-boerderij in de stad zorgt voor extra's en bespaart me geld."
Voor anderen, zoals de werkloze Silveira Sinorita die geboren werd in Mozambique maar nu in Mutare in Zimbabwe woont, werd stadslandbouw zelfs een dagtaak. "Zonder baan heb ik de tijd om me bezig te houden met mijn stadstuin", zegt Sinorita. "Ik kweek aardappelen, bonen en andere groenten waarmee ik mijn gezin kan voeden. Wat ik over heb, verkoop ik op de markt."
Strijd tegen voedselonzekerheid
Groeiende voedseltekorten hebben in verschillende Afrikaanse landen de stadslandbouw doen toenemen. In steden zoals Kampala in Oeganda en Yaoundé in Kameroen hebben veel stadsbewoners ook eigen melkkoeien, varkens en kippen.
Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) zijn er wereldwijd meer dan 800 miljoen mensen die op eigen initiatief aan stadslandbouw zijn gaan doen als antwoord op stijgende voedselprijzen en voedselonzekerheid. Tegelijk waarschuwt de FAO ook dat het aantal mensen met honger in de wereld gestegen is tot een miljard. Met name arme stedelingen zijn "erg kwetsbaar", zegt de FAO.
Stadslandbouw wordt door experts omschreven als een prima plan in de strijd tegen de voedselonzekerheid. Toch stuiten stadslandbouwers ook op weerstand van lokale overheden die vaak eigenaar zijn van de grond.
Trend
In Zimbabwe is het momenteel nog bij wet verboden om te boeren op braakliggende grond als die eigendom is van de overheid. "Hoewel stadslandbouw in de meeste steden in Zimbabwe verboden is, is het een trend die niet meer tegen te houden is", zegt landbouwambtenaar Norman Hwengwere. "Armoede spaart niemand, ook de stedelingen niet die steeds vaker te maken krijgen met een tekort aan banen."
Anderzijds komen ook steeds meer mensen van het Zimbabwaanse platteland afgezakt naar de steden, wat extra druk zet op de voedselvoorraden. "Er is in heel Afrika een toename van de plattelandsvlucht richting de steden", zegt ontwikkelingsexpert Mulubwa Nakalonga. "Mensen zoeken betere banen, die ze zelden vinden. Om in tussentijd te overleven richten ze zich op hun vaste waarden: de landbouwkennis die ze meenemen uit hun vroegere woonplaatsen."
35 miljoen in 2020
Ook in Dar es Salaam, het economische centrum van Tanzania rijzen de stadstuinen als paddenstoelen uit de grond. Ondanks de tegenstand van veel overheden, zijn er ook Afrikaanse steden die de trend van de stadslandbouw toejuichen. In Kaapstad in Zuid-Afrika wordt bijvoorbeeld al sinds 2007 gewerkt aan een beleid rond stadslandbouw. Daarbij wordt het belang ervan in de strijd tegen de armoede en voor het creëren van werk erkend.
Volgens de FAO zullen in Afrika 35 miljoen stadslandbouwers actief zijn tegen 2020. De organisatie ontwikkelt programma's die de voordelen benadrukken.
In de Democratische Republiek Congo (DRC) speelt onder meer het Urban Horticulture Programme in op de plattelandsvlucht die sinds het aanhoudende geweld in DRC aan de gang is. Met behulp van dit programma produceren lokale stadslandbouwers momenteel 330.000 ton groenten per jaar. Ze creëren werk voor 16.000 stedelingen.
In de Keniaanse hoofdstad Nairobi werken verschillende groepen aan de popularisering van "verticale landbouw in een zak", een concept waarbij stedelingen groenten kweken in een grote zak gevuld met aarde.
Jeffrey Moyo