De EU-lidstaten zijn sinds 2011 wettelijk verplicht 55 verboden pesticiden die als bijzonder schadelijk zijn aangemerkt, geleidelijk uit te bannen. Hun aanwezigheid in levensmiddelen is de afgelopen tien jaar echter dramatisch toegenomen. De lidstaten zijn er niet in geslaagd de wet te handhaven, wat ten koste gaat van de gezondheid van de consument.
Een analyse van 97.170 monsters van populaire soorten vers fruit die in Europa worden geteeld, laat in 9 jaar tijd een stijging van 53% zien in de frequentie (besmettingsgraad) van monsters die vervuild zijn met de meest gevaarlijke pesticiden. Ook is het aantal verschillende giftige pesticiden per product gestegen. Het zogenoemde cocktaileffect doorbreekt de residu limieten die door de autoriteiten zijn vastgesteld. De studie van PAN Europe is in tegenspraak met de beweringen van de Europese Commissie dat boeren minder pesticiden gebruiken, die verband houden met kanker en andere ernstige ziekten.
De toegenomen blootstelling staat ook haaks op de doelstelling van de “van boer tot bord” strategie om het gebruik van pesticiden te verminderen. PAN Europe en lidorganisaties roepen op tot een direct verbod van de 12 meest giftige bestrijdingsmiddelen en een totale uitfasering van alle 55 zeer schadelijke bestrijdingsmiddelen tegen 2030. Het gaat om 28 giftige stoffen die verband houden met kanker en geboorteafwijkingen en die hormoonverstorende werking hebben.
In 2009 introduceerde Verordening (EG) Nr. 1107/2009 een nieuwe categorie werkzame stoffen, bekend als de ‘Candidates for Substitution’. Deze bepaling was bedoeld om de schadelijkste goedgekeurde werkzame stoffen voor mens en milieu te identificeren en ze te vervangen door minder schadelijke chemische en niet-chemische alternatieven om uiteindelijk de geleidelijke eliminatie ervan te bewerkstelligen.
Fludioxinil
De werkzame stof die in de meeste monsters wordt aangetroffen, is fludioxonil. Fludioxinil is persistent, wordt verdacht een hormoon–verstorende werking te hebben en is giftig voor waterorganismen. Fabrikant Syngenta gebruikt deze werkzame stof in de producten Celest, Dividend en Maxim en Bayer in Bariton Super.
“Deze categorie omvat de ergste stoffen die worden gebruikt in levensmiddelen en die nog steeds zijn goedgekeurd op de Europese markt. In de “van boer tot bord”-strategie en de biodiversiteitsstrategie wordt voorgesteld het gebruik ervan tegen 2030 met 50% te verminderen. Maar als de lidstaten serieus werk hadden gemaakt van de wettelijk vastgelegde uitfaseringsdoelstelling van de pesticidenverordening, zou deze Farm to Fork-doelstelling vandaag al zijn bereikt”, bekritiseert Salomé Roynel, campagneleider bij PAN Europe.
Omdat deze stoffen zo giftig zijn, reguleert Verordening (EG) Nr. 1107/2009 ze strenger dan andere werkzame stoffen. Hun EU-goedkeuringsperiode is beperkt tot 7 jaar (in tegenstelling tot 15 jaar voor andere bestrijdingsmiddelen) en lidstaten zijn wettelijk verplicht de voorkeur te geven aan minder schadelijke alternatieven wanneer een aanvraag voor een gewasbeschermingsmiddel wordt ingediend dat een stof bevat die in aanmerking komt voor vervanging.Het doel van dit vervangingsprincipe is te komen tot een op maat gesneden en volledige uitfasering van deze meest schadelijke bestrijdingsmiddelen. Niet alleen de lidstaten zijn er niet in geslaagd dit doel te bereiken, maar uit een nieuw rapport van PAN Europe blijkt dat Europees voedsel in toenemende mate verontreinigd is met deze meest schadelijke bestrijdingsmiddelen.
Juist meer gif, in plaats van minder verboden pesticiden
Salomé Roynel merkte op: “Deze chemicaliën zouden uit ons voedsel moeten verdwijnen. Maar in plaats daarvan zien we een dramatische toename van de blootstelling aan deze meest giftige stoffen gedurende de laatste tien jaar. Het aandeel groenten en fruit dat met deze bestrijdingsmiddelen besmet is, blijft stijgen. Vaak vertoont het voedsel meerdere residuen van twee of meer van deze giftige stoffen tegelijk. Dit toont duidelijk aan dat de vervangingsregels nooit zijn uitgevoerd door de lidstaten en dat zij hebben gefaald in hun verantwoordelijkheid om de consument te beschermen.”
Salomé Roynel van PAN Europe concludeert: “Vervanging van de meest gevaarlijke chemicaliën is een leidend principe geworden van de EU Chemicals Strategy for Sustainability, het langdurig falen van de vervanging van deze meest schadelijke pesticiden is een schandaal! De overgang van de EU naar een duurzaam voedselsysteem kan niet worden gerealiseerd zolang de gevaarlijkste pesticiden niet volledig uit zowel het productie- als het consumptiesysteem zijn verdwenen. Dit is niet alleen een politieke aspiratie; het is sinds 2011 de wet en het wordt tijd dat de lidstaten hiernaar handelen”.
