Waar gaat dit over
In dit stuk gaat het over een zorgwekkende paradox: pesticiden die in de Europese Unie verboden zijn omdat ze schadelijk zijn voor mens of milieu, keren via geïmporteerde groenten en fruit toch weer terug op de Europese markt.
Waarom wil je dit lezen
Dit onderwerp raakt aan drie grote thema’s: voedselveiligheid, duurzaamheid en eerlijke handel. Het roept vragen op over de geloofwaardigheid van Europees beleid en de grenzen van globalisering. Hoe kan het dat stoffen die hier niet meer mogen worden gebruikt, via import toch weer op ons bord belanden?
Hoe het verbod binnen de EU werkt
Binnen de EU bepaalt een uitgebreid regelkader welke pesticiden zijn toegestaan. De Regulation (EC) No 396/2005 legt maximale residulimieten vast voor bestrijdingsmiddelen op voedingsmiddelen. Ook bestaat er een lijst met stoffen die niet langer zijn goedgekeurd vanwege hun schadelijke effecten op mens of milieu, zoals te vinden bij Pesticide Action Network Europe (PAN Europe).
In theorie mogen producten die in de EU worden verkocht geen resten bevatten van pesticiden die in de Unie zijn verboden. In de praktijk blijkt die scheiding minder waterdicht.
De paradox: verboden hier, toegestaan elders
Europese chemiebedrijven exporteren pesticiden die binnen de EU niet meer mogen worden gebruikt. In 2018 ging het om meer dan 81.000 ton van dergelijke middelen, bestemd voor landen buiten Europa, volgens onderzoek van Slow Food. Dat leidt tot een vreemde situatie: wat hier te gevaarlijk is, mag elders wel worden toegepast. En via de wereldhandel komen die stoffen vervolgens weer terug.
PAN Europe toont aan dat geïmporteerd fruit en groente regelmatig resten bevat van middelen die in de EU verboden zijn. In tests werden onder meer zes pesticiden gevonden die schadelijk zijn voor de vruchtbaarheid. Vooral exotisch fruit, zoals guaves en gojibessen, bevatte opvallend vaak residuen van verboden stoffen, volgens hun rapport over verboden pesticiden in EU-voedsel.
De Europese Commissie erkent dit probleem. Ze werkt aan regels om te voorkomen dat gevaarlijke pesticiden via import alsnog de EU binnenkomen. Dat meldde Farm Policy News (Universiteit van Illinois). Ook het Europees Parlement sprak zich in 2024 uit: er mogen geen uitzonderingen meer komen voor verboden middelen, ook niet bij import.
Ongelijke normen en gebrekkige controle
Een belangrijk knelpunt is dat voor geïmporteerde gewassen soms hogere residulimieten gelden dan voor producten die binnen de EU worden geteeld. Dat betekent dat Europese boeren die zich aan strengere regels houden, oneerlijke concurrentie ervaren van importproducten. Tegelijkertijd lopen consumenten alsnog risico op blootstelling aan stoffen die hier verboden zijn.
Hoewel Europese toezichthouders melden dat ongeveer 98 procent van de geteste monsters binnen de wettelijke grenzen valt, zegt dat niet alles. Want een stof kan verboden zijn voor gebruik, maar toch nog toegestaan in minieme hoeveelheden op importproducten. De wet biedt ruimte voor die nuance, maar in de praktijk leidt dat tot verwarring en ongelijkheid.
Gevolgen voor consument, milieu en landbouw
Voor de consument
De meeste producten blijven binnen de vastgestelde limieten, maar dat maakt het probleem niet onschuldig. Voor kwetsbare groepen zoals kinderen of zwangeren kan langdurige blootstelling aan lage doses schadelijk zijn. Bovendien is er weinig onderzoek naar het gecombineerde effect van meerdere pesticiden tegelijk.
Voor het milieu
De productie van landbouwgewassen buiten de EU met verboden pesticiden heeft vaak ernstige gevolgen voor biodiversiteit, waterkwaliteit en de gezondheid van boeren en omwonenden. Als we die producten importeren, dragen we indirect bij aan milieuschade die buiten ons zicht plaatsvindt.
Voor Europese boeren
Strenge regels in Europa zorgen voor hogere kosten, terwijl importeurs vaak met goedkopere maar vervuilendere teeltmethoden kunnen werken. Dat ondermijnt de concurrentiepositie van duurzame producenten en zet de geloofwaardigheid van het Europese landbouwbeleid onder druk.
Concrete voorbeelden
Een rapport van PAN Europe liet zien dat citrusvruchten uit landen buiten de EU aanzienlijk hogere residuniveaus bevatten dan binnenlandse vruchten. Bij geïmporteerde grapefruits zat dertig procent van de monsters boven de Europese referentiewaarden.
Ook in Afrika worden pesticiden gebruikt die al jaren in de EU verboden zijn. Onderzoek van GIJN toonde aan dat in Nigeria verschillende verboden stoffen nog steeds worden ingezet en via exportketens op de Europese markt terechtkomen.
Wat er op het spel staat
De EU bevindt zich op een kruispunt. Als ze haar leidende rol op het gebied van milieubescherming en voedselveiligheid wil behouden, moet ze consequent zijn. Dat betekent dat dezelfde normen moeten gelden voor binnenlandse en geïmporteerde producten. Anders blijft de huidige situatie bestaan waarin consumenten denken beschermd te zijn, terwijl verboden stoffen via de achterdeur worden binnengebracht.
Beleidsmakers kunnen hier verandering in brengen door strengere importcontroles en doorzichtige rapportage over residuonderzoek. Producenten, zowel in als buiten de EU, kunnen overstappen op duurzame teeltpraktijken zonder verboden middelen. En consumenten kunnen hun invloed gebruiken door te kiezen voor producten met een betrouwbare herkomst en milieucertificering.
Onder aan de streep
De terugkeer van verboden pesticiden via geïmporteerde groente en fruit toont de kwetsbaarheid van het Europese systeem. Wat bedoeld is als bescherming van gezondheid en milieu, wordt uitgehold door internationale handelsstromen. Zolang de EU niet dezelfde eisen stelt aan geïmporteerde producten als aan haar eigen boeren, blijft de belofte van een veilig en eerlijk voedselsysteem slechts gedeeltelijk ingelost.
De oplossing ligt in consistentie: dezelfde regels voor iedereen, ongeacht waar het voedsel vandaan komt. Alleen dan is het Europese verbod meer dan een papieren grens.
Blijf op de hoogte met de nieuwsbrief. Meld je hier aan.
( Je kunt ons ook steunen door lid te worden of te doneren )
