“We kunnen geen mensen krijgen.” Je hoort het van de belastingdienst van de politie, de horeca en uit de bouw. Het geldt ook voor installateurs van zonnepanelen, onderwijzers, verpleegsters en artsen. Eigenlijk is er geen sector waar het tekort aan personeel niet speelt. Maar hoe kan dat toch opeens en waar zijn al die mensen gebleven?
Volgens het CBS is het aantal vacatures via een tijdelijke dip tijdens de Corona in 8 jaar gestegen van 100.000 naar 400.000 . Het is een verschil van 300.000.
Waarschijnlijk is het tekort aan mensen groter omdat er bij mensen die zich ziek melden niet onmiddellijk een vacature wordt gepubliceerd.
Er zijn meerdere verklaringen. Allereerst de demografische ontwikkeling van de bevolking.
De bevolking van Nederland en veel andere landen vertoont een vergrijzing als gevolg van een daling van het aantal geboortes enerzijds en de langere levensduur anderzijds. Het aantal geboortes in de jaren van de geboortegolf na 1945 was circa 150.000 per jaar en dat duurde tot circa 1965. Het daalt daarna naar een niveau van circa 100.000 per jaar en vanaf 2000 daalt het verder naar 50.000 per jaar. Tussen geboorte en sterfte kan er van alles gebeuren en er is ook emigratie en immigratie, maar het is niet meer dan logisch dat deze sterke daling 75 à 80 jaar na de oorlog invloed heeft op de verhouding tussen jongeren en ouderen.
De groep mensen van de eerste geboortegolf tussen 1945 en 1956 is intussen al met pensioen. In de afgelopen periode verlieten deze met circa 150.000 per jaar de arbeidsmarkt. Een deel van deze groep is al overleden. Een deel van de 3,5 miljoen 65 plussers heeft extra zorg nodig. De grote groep in de leeftijd tussen 45 en 65 schuift ook in de richting. Daarvan zullen er elk jaar tussen de 150.000 en 100.000 de AOW grens overschrijden. De groep die daarop volgt in de leeftijd tussen 25 en 45 jaar is alweer een stuk kleiner. Het aantal opvolgers op de arbeidsmarkt daalt daardoor verder van 75.000 naar 50.000 per jaar. Het verschil is dus tussen 75.000 en 50.000 per jaar. Dit proces is al enige jaren gaande waardoor het tekort oploopt. Na 8 jaar is alleen door deze demografische ontwikkeling een tekort van 400.000 goed mogelijk.
De verhouding tussen ouderen en jongeren ziet er nu als volgt uit:
- 65 plus: 3,5 miljoen
- 45 -65jr: 4,8 miljoen
- 25 -45jr:-4,4 miljoen
- 5 -25jr: 4,0 miljoen
- 0 – 5jr; 0,86 miljoen
Er zijn echter nog andere oorzaken
De toename van de zorg
Het aantal mensen in zorg is nu 1,4 miljoen, maar dat is sterk toegenomen. We kunnen aannemen dat dit ongeveer evenredig is met de toename van het aantal 65 plussers.
Het aantal mensen ouder dan 65 steeg in 10 jaar met ca 1,5 miljoen tot een totaal van 3,5 miljoen. Dus zijn er 0,4 miljoen zorgmedewerkers per miljoen 65 plussers. Bij een stijging met 1,5 miljoen zijn er dus ongeveer het 600.000 extra zorgmedewerkers nodig
Er staan in de zorg circa 60.000 vacatures open (https://www.staatvenz.nl/kerncijfers/vacatures-in-de-sector-zorg-en-welzijn)
Dat zou betekenen dat er 540.000 zorgmedewerkers wel zijn bijgekomen en dat is veel meer dan de toevoer van mensen op de arbeidsmarkt. Het betekent een verschuiving van arbeid naar de zorg, waardoor het tekort bij de andere sectoren is toegenomen.
Long Covid
In het VK heeft 3,1 % van de bevolking long covid. Datzelfde percentage zou voor Nederland 527.000 patiënten zijn. Volgens CBS is de beroepsbevolking 74% van de 17,5 miljoen. Dat betekent dat er 388.500 mensen van beroepsbevolking long Covid heeft.
In Duurzaamnieuws https://www.duurzaamnieuws.nl/herstel-na-covid-soms-zwaarder-dan-ziekte-zelf/ wordt zelfs becijferd dat het er 1 miljoen zijn.
Long Covid kan vele vormen aannemen .Een deel van het aantal zal niet of slechts beperkt kunnen werken maar moet wel gedurende twee jaar worden doorbetaald door de werkgever. Deze aantallen zijn niet te zien in de aantallen in de ziektewet (ZW) en het is niet waarschijnlijk dat daar allemaal direct vacatures voor kunnen worden gecreëerd.
Economische groei
Volgens sommigen is economische groei een zegen volgens anderen de oorzaak van alle ellende op deze wereld.
Het CBS becijferd dat het aantal banen in de laatste 8 jaar is toegenomen van 9,7 naar 11,2 miljoen dus zijn er 1,5 miljoen banen bijgekomen. Dat is inclusief de 600.000 extra zorgmedewerkers die nodig zouden zijn vanwege de vergrijzing.
https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/dashboard-arbeidsmarkt/banen-werkgelegenheid
De cijfers over het aantal banen sporen natuurlijk niet met het aantal mensen in de werkzame bevolking. Ten eerste zijn er heel veel deeltijd banen en ten tweede zijn er ongeveer 4,8 miljoen mensen met één of andere uitkering.
Totaal kom ik voor deze drie oorzaken op een aantal van 400.000 vanwege de demografische ontwikkeling en 540.000 vanwege toegenomen zorgbehoefte, Dan zijn er ongeveer 500.000 mensen minder beschikbaar wegens long Covid en zijn er 1,4 miljoen meer banen vanwege economische groei. De krapte op de arbeidsmarkt en de toename van het aantal vacatures zijn dus gemakkelijk te verklaren. In het licht van deze cijfers valt het aantal vacatures nog mee
De toekomst
Met dit inzicht over de oorzaken is het mogelijk iets over de toekomst te zeggen. In ieder geval is duidelijk dat het niet vanzelf zal overgaan. De vergrijzing zal nog verder toenemen dus de verhouding tussen jong en oud zal blijven dalen en de zorgbehoefte zal ook nog verder toenemen. Of de long Covid langzaam zal verdwijnen weet geen mens. Maar als veel patiënten ziek blijven en zelfs geheel of gedeeltelijk arbeidsongeschikt worden volgt ontslag en zal het aantal vacatures weer toenemen.
De economische groei kan echter heel gemakkelijk overgaan in een recessie. Daarvoor zijn ook meerdere andere oorzaken dan tekort aan mensen. Zoals de toenemende woonlasten door krankzinnige prijzen van woningen, de hogere kosten voor energie, de spanningen op de internationale handelsroutes voor essentiële grondstoffen zoals granen, lithium voor de batterijen en elektronica chips. Sterk oplopende klimaatschade, klimaatvluchtelingen en oorlogen zullen de wereldeconomie ook geen goed doen.
De tegenstanders van economische groei worden misschien op hun wenken bediend, maar of dit de wereld zal behoeden voor een klimaatramp betwijfel ik.
Han Blok
