De klimaatcrisis ontkennen doen we allemaal, betoogt de Amerikaanse denker Tad DeLay in zijn boek Future of Denial. Rechtse klimaatontkenners zijn volgens hem niet de enigen met een probleem. Want ontkenning is niet alleen het verwerpen van bewijs, het bestaat ook uit het ontkennen van onze eigen rol in de klimaatcrisis. We kunnen onszelf niet vrijpleiten met co2 compensaties, hybride auto’s, lokale boodschappen en hergebruik, wat we massaal doen.
Het argument lijkt niet nieuw. Het verschil zit hem in de lens die hij gebruikt: toepassen van psychoanalyse om de mechanismen achter ontkenning uit te leggen.
Ontkenning begint met Freud
DeLay kijkt naar Freud voor een raamwerk om ontkenning te begrijpen, legt hij in een interview met The Guardian uit: individuen ontkennen verontrustende ideeën en wanneer de onderdrukte gedachten naar boven komen, ontkennen mensen de realiteit, of ze accepteren de realiteit maar ontkennen hun morele schuld. Dit is hoe mensen reageren op de klimaatcrisis: ze verwerpen de wetenschap of zetten zich in voor wat hij noemt “pseudo-oplossingen, gimmicks en valse beloften” om zichzelf van hun morele verantwoordelijkheid te ontslaan. “Ik grap wel eens dat Amerika en veel westerse landen een politieke partij hebben voor welke vorm van ontkenning dan ook met betrekking tot het klimaat,” zegt hij.
Deze ontkenning is verleidelijk voor ons allemaal en in veel opzichten is het zelfs essentieel om in de wereld te kunnen functioneren. “Je kunt als kapitalist niet toegeven dat je als individu weinig kunt doen,” schrijft DeLay, “en je kunt je evenmin het einde van het kapitalisme voorstellen.” Je opties zijn dan intens saai, zoals bijeenkomsten bijwonen om te pleiten voor een verbod op nieuwe gasaansluitingen, of gewelddadig en mogelijk leiden tot ecoterrorisme. Ontkenning kan op verrassende manieren naar buiten komen.
Ontkenning hoort er bij
Ontkenning maakt een natuurlijk deel uit van ons dagelijks gedrag. Tieners gedragen zich roekeloos omdat ze hun eigen sterfelijkheid ontkennen, iemand die niet naar de dokter gaat terwijl hij weet dat hij dat zou moeten doen, verkeert in ontkenning en dat geldt ook voor mensen die affaires hebben en dure auto’s kopen omdat ze niet onder ogen kunnen zien hoe onbevredigend hun leven is. Maar als het om het klimaat gaat, is er te veel aandacht voor ontkenning als “bewuste overtuiging”, vindt DeLay. “We praten alsof we protestanten zijn die denken dat je gered wordt door de juiste gedachten te hebben over de grote belangrijke vraag.”
Als het al zou kunnen, dan houden we de klimaatcrisis niet tegen door mensen te laten geloven dat het echt en gevaarlijk is. “De meeste mensen geven niet zoveel om hun geloof,” zegt hij. Evangelische mensen die geloven dat het einde van de wereld nabij is investeren nog steeds in pensioenfondsen, ze hebben nog steeds kinderen, ze doen nog steeds alle dingen om materieel uitdrukking te geven aan een geloof in een soort toekomst.
Hoe hoger je in de keten komt, hoe minder individuele neuroses het probleem zijn. Zelfs als iedereen die betrokken is bij de winning van fossiele brandstoffen zou besluiten om te stoppen, stelt hij, dan nog zouden er van de ene op de andere dag nieuwe bedrijven ontstaan en inspringen op de vraag van regeringen; de drang om winsten en privébezit te consolideren is onverbiddelijk. DeLay wijst op de nauwe correlatie tussen het BBP en emissies, in het bijzonder het BBP per hoofd van de bevolking: “Hoe meer geld je hebt en hoe rijker je bent, hoe waarschijnlijker het is dat je levensstijl hoge emissies veroorzaakt.”
Hoe nu verder? DeLay lijkt niet al te veel op te hebben met zelfingenomen doemdenken (hij zegt dat sommige mensen bijna lijken te genieten van de angst en onmacht), noch voor simplistische, rooskleurige routekaarten voor een weg vooruit.
Storm is niet te stoppen
We “kunnen de voortgang van de storm niet stoppen”, vertelt hij. “Dit is te groot, er is geen persoon op aarde die de macht heeft om dit individueel te stoppen, het is me zelfs niet duidelijk hoe iemand de macht kan hebben om dit collectief te stoppen … we zijn misschien gewoon overgeleverd aan de marktlogica waarbij dalende prijzen voor hernieuwbare energie ons uiteindelijk overhalen. Dat is tenminste de hoop, het bewijs ontbreekt nog een beetje.”
Aanpassing maakt meer kans, denkt hij. Meer direct, zegt hij, kunnen we alle expertise die we hebben gebruiken om lokale activistische groepen te ondersteunen en jonge mensen aan te moedigen om hun “leven aan deze zaak te wijden”.
DeLay stelt dat naarmate de gevolgen van de crisis verergeren, de ongelijkheid zal toenemen, de voedselprijzen zullen stijgen en de politie- en grensbudgetten zullen uitdijen. Het zullen waarschijnlijk armen, migranten en daklozen zijn die het meest te lijden zullen hebben. Politici zullen de misleiding opvoeren en er zal iets – of iemand – anders de schuld krijgen.
Er is geen persoonlijke redding. “Alleen al door te rijden om boodschappen te doen, stoot je kooldioxide uit … een vijfde daarvan … zal over 500.000 jaar nog steeds in de lucht zitten en soorten doden die nu nog niet eens bestaan.” We moeten ons afvragen: “Wat als er gewoon geen oplossing is op een betekenisvolle schaal?” En daar moeten we naar handelen.
Samen bepalen we de richting van de toekomst, elke dag weer. Koelen we het klimaat weer af? Blijven we veilig? Maken we de samenleving eerlijker? Als je kunt, help dan mee. Steun ons als lid of donateur. Want zonder voldoende ondersteuners redden we het niet. Dank je wel.
Wil je ons liever eerst een tijdje volgen? Meld je dan hier aan voor de gratis nieuwsbrief.
Alvast bedankt - en blijf veilig en gezond!
Team Duurzaamnieuws
