Extreme hitte komt steeds vaker voor en lijkt zelfs “het nieuwe normaal” te worden. Daarvoor waarschuwt het VN-Milieuprogramma (UNEP) in het Frontiers 2025-rapport, en speciaal voor toenemende gezondheidsrisico’s voor ouderen. Andere gevaren die klimaatverandering met zich meebrengt zijn onder andere smeltende gletsjers die oude ziekteverwekkers kunnen doen herleven, en overstromingen die gevaarlijke chemicaliën kunnen loslaten.
Dit is de zevende editie van het Frontiers -rapport, getiteld The Weight of Time – Facing a new age of challenges for people and ecosystems. Het maakt deel uit van UNEP’s Foresight Trajectory-initiatief en kijkt naar opkomende milieuproblemen én mogelijke oplossingen. De eerste editie in 2016 waarschuwde al voor de opkomst van ziekten die van dieren op mensen overspringen – vier jaar vóór de COVID-19-pandemie.
Het rapport verschijnt op het moment dat gebieden in onder andere China, Japan, India, Europa en de VS worden geteisterd door wekenlange hittegolven en overstromingen.
Hittegolven, smeltende gletsjers en overstromingen brengen nieuwe risico’s met zich mee – vooral voor ouderen
“Hittegolven behoren tot de meest voorkomende én dodelijke gevolgen van klimaatverandering, naast overstromingen en het afnemen van ijsbedekking,” zegt Inger Andersen, directeur van UNEP. “We moeten voorbereid zijn op deze risico’s – vooral voor kwetsbare groepen zoals ouderen. Gelukkig laat dit rapport ook zien dat er oplossingen bestaan om gemeenschappen te beschermen en ecosystemen te herstellen waarvan we dachten dat ze voorgoed verloren waren.”
Ouderen steeds kwetsbaarder
Wereldwijd neemt het aantal mensen boven de 65 jaar snel toe – vooral in steden van armere landen. Volgens het rapport is het aantal hittegerelateerde sterfgevallen onder ouderen sinds de jaren ’90 met zo’n 85% gestegen. Extra risico’s komen door slechte luchtkwaliteit en overstromingen in laaggelegen kuststeden, waar veel ouderen wonen.
Ouderen met chronische ziekten, verminderde mobiliteit of een zwakke gezondheid zijn extra vatbaar voor hittegerelateerde aandoeningen zoals hart- en vaatziekten, ademhalingsproblemen en stofwisselingsstoornissen – en zelfs een verhoogd overlijdensrisico.
UNEP adviseert om steden gezonder en groener te maken – met minder vervuiling, meer groen en beter aangepast aan extreme weersomstandigheden. Denk aan slimme stadsplanning, lokale rampenplannen, en betere toegang tot klimaatinfo voor ouderen.
Eerder dit jaar nam de VN-Mensenrechtenraad een resolutie aan om te werken aan een internationaal, bindend verdrag over de mensenrechten van ouderen – een mogelijke stap richting betere bescherming van deze kwetsbare groep.
‘Zombie-microben’ uit het ijs
Maar het rapport kijkt verder dan alleen ouderen. Het waarschuwt ook voor het risico dat oude, slapende microben – zoals bacteriën, virussen en schimmels – weer tot leven kunnen komen door smeltend ijs. Als de aarde meer dan 2 graden opwarmt ten opzichte van het pre-industriële niveau, zal het zogeheten “kriosfeer”-gebied flink krimpen. Dat zijn alle delen van de aarde die permanent bevroren zijn, zoals gletsjers, sneeuwvelden en permafrost.
In die bevroren gebieden liggen microben opgeslagen die al eeuwen oud zijn. Als ze ontwaken, kunnen ze zorgen voor antibioticaresistentie en nieuwe ziekten. Bovendien zijn deze gebieden essentieel voor het drinkwater van miljarden mensen.
Om dit te voorkomen adviseert het rapport: minder broeikasgassen uitstoten (vooral roetdeeltjes van diesel, branden en landbouw), toerisme in kwetsbare gebieden beperken, en wetenschappelijk onderzoek versnellen naar micro-organismen die nu nog in het ijs leven – voordat ze uitsterven.
Chemische stoffen keren terug door overstromingen
Een ander probleem: giftige stoffen die vroeger verboden zijn, maar door overstromingen opnieuw in het milieu terechtkomen. Deze chemicaliën kunnen na decennia alsnog vrijkomen doordat ze in de bodem of in sedimenten zaten opgeslagen.
Als overstromingen die lagen loswoelen, kunnen de stoffen opnieuw steden of voedselketens binnendringen. Het rapport noemt oplossingen zoals: betere afwatering, natuurlijke oplossingen (zoals “sponssteden” met veel groen), dijken, opvangbekkens, en het monitoren van vervuiling op meerdere plekken.
Verouderde dammen vormen risico
Tot slot waarschuwt het rapport ook voor oude dammen. Die leveren soms voordelen, maar kunnen ook ecosystemen aantasten of gevaar opleveren voor lokale gemeenschappen – vooral als ze verouderd, onveilig of overbodig zijn. In Europa en Noord-Amerika worden zulke dammen steeds vaker verwijderd.
Volgens het rapport kan het weghalen van dammen grote voordelen opleveren voor de natuur. Het herstelt de vrije loop van rivieren, helpt vissen en planten terug te keren en past binnen de VN-principes voor natuurherstel.
Blijf op de hoogte met de nieuwsbrief. Meld je hier aan.
( Je kunt ons ook steunen door lid te worden of te doneren )