Op de schermen van Duurzaamnieuws.nl gaat het vaak over de nieuwe economie. Over nieuwe businessmodellen. En over delen. Uber en Airbnb zijn de namen die met een meer dan toevallige frequentie voorbijkomen en sterk worden geassocieerd met vernieuwend en duurzaam ondernemen.
Maar is dat wel terecht, vraagt Roland van Kralingen zich af in zijn opiniebijdrage in het FD van vorige zaterdag. Hij maakt onderscheid tussen echte delers en verdelers. De delers zijn dan bedrijven die vanuit een ideaal mensen in staat willen stellen om dingen en diensten met elkaar te delen om de overconsumptie tegen te gaan en tegelijk een zakcentje bij te verdienen. Denk aan Peerby en Snappcar.
Daar tegenover staan de verdelers; niet ernaast. Want de verdelers zijn maar op een ding uit, een overheersende positie in de markt zodat zij aan de knoppen van de verdeling tussen vraag en aanbod kunnen draaien. Daar is op zich niet zoveel nieuws aan, maar wel veel mis mee, zeker in het perspectief van die duurzame en solidaire samenleving.
Van Kralingen ziet het zelfs als de oervorm van kapitalisme: vooral werknemers aan de onderkant van de samenleving, zoals taxichauffeurs, schoonmakers en koeriers, zijn in hun positie al kwetsbaar en worden dat nog veel meer wanneer zijn zonder enige bescherming zijn overgeleverd aan de meest transparante en efficiënte markt, die van het internet. Daar hebben zij ieder voor zich geen enkele positie en worden ze tegen de laagst mogelijke prijs verkocht door de alwetende marktmeester. Je kan dat zien als de meest flexibele vorm van arbeidsmarkt. Maar je kan het net zo goed zien als een nieuwe vorm van slavernij.
Hier stopt van Kralingen. Er is echter nog een ander mechanisme dat zijn visie schraagt. Het mechanisme van 'the winner takes it all' dat zich de laatste decennia zo sterk manifesteert in de digitale economie. Er is nauwelijks nog een zoekmachine van enige importantie naast Google, boekenwinkel naast Amazon of een boekingcentrale naast Booking.com. Wil je verkocht worden dan moet je op hun scherm staan, tegen de door de aanbieder opgelegde condities. Uitgevers die Google advertenties plaatsen weten zelf niet eens welk percentage over hun omzet wordt ingehouden….
Terwijl wij duurzamen ons willen laven aan de opbrengsten uit een lokale economie, laten we ons ondertussen zand in de ogen strooien door de uitbaters van verdeelsites die met ultrasone snelheid uitgroeien tot de nieuwe iconen van de neoliberale samenleving, als de grootste monopolisten uit de economische geschiedenis.
Verdeel en heers is geen nieuwe strategie. Delen geeft macht, juist als je ook die deelt. Dat is een belangrijk uitgangspunt van de echt nieuwe economie en samenleving. Een uitgangspunt ook dat ons op ramkoers brengt met de nieuwe wolven van de oude economie, die zich nu in groene camouflageoutfit onder de duurzame schapen bewegen. Tijd om nieuwe inzichten te delen….
(De tekst van Roland van Kralingen kon ik (nog) niet online vinden, dus hier maar een ouderwets pdf-je)
Peter van Vliet