In amper vijftien jaar tijd, van 2002 tot 2017, is het aantal moorden op milieuactivisten wereldwijd verdubbeld. Drie kwart van de 1558 moorden in die periode vond in Latijns-Amerika plaats, blijkt uit een studie in Nature Sustainability.

De studie, die is uitgevoerd door wetenschappers van de universiteiten van Queensland (Australië), Oxford en Sussex (Engeland), definieerde milieuactivisten als gemeenschapsactivisten, advocaten, journalisten, leden van sociale bewegingen, ngo-medewerkers en leden van inheemse groepen.

Als oorzaken voor het geweld tegen milieuactivisten wijst de studie vooral op conflicten rond de toegang tot natuurlijke hulpbronnen zoals water, hout, land (voor landbouw of ontwikkeling) en mineralen.

Brazilië bovenaan

Volgens het onderzoek staat Brazilië met 609 moorden bovenaan in de rangschikking van de zestien Latijns-Amerikaanse landen die samen goed zijn voor twee derde van alle moorden, gevolgd door Colombia (164), Honduras (138), Peru (79) en Mexico (66). Het enige land buiten de regio dat dit niveau van geweld bereikt, is de Filippijnen met 192 doden.

De toename van het aantal moorden in die vijftien jaar kan de weerspiegeling zijn van de realiteit, maar het kan ook te maken hebben met een betere toegang tot informatie, zegt hoofdonderzoeker Nathalie Butt van de faculteit Biologische Wetenschappen van de Universiteit van Queensland.

“Het gebrek aan informatie is een probleem in landen met een zwakke rechtsstaat. Niettemin kunnen we zeker zeggen dat het aantal gerapporteerde moorden sterk is toegenomen, wat een weerspiegeling kan zijn van het werkelijke cijfer.”

Zeer zorgwekkend

“Aan de ene kant zijn de cijfers in deze studie zeer zorgwekkend, maar aan de andere kant is het positief dat het onderwerp wordt bestudeerd, omdat er veel duistere cijfers zijn”, zegt Patricia Araya, advocaat van de ngo Fima, die niet deelnam aan het onderzoek.

Het gaat niet alleen om de extreme gevallen die op moord uitlopen, maar ook om de bedreigingen, intimidatie en aanvallen die niet worden gemeld.

Ook corruptie

Ook al zijn conflicten rond hulpbronnen de belangrijkste oorzaak van geweld, corruptie speelt eveneens een grote rol.

De onderzoekers zochten naar een verband tussen de vier sectoren met natuurlijke hulpbronnen – landbouw, bosbouw, mijnbouw en water – en het aantal moorden per miljoen inwoners voor elk land, en deden dezelfde analyse met betrekking tot de rechtsstaat in elk land.

“Er was geen significante correlatie tussen deze vier sectoren en de moorden, maar er was wel een zeer sterke correlatie tussen de moorden en corruptie”, zegt Butt. “De sterke vraag naar natuurlijke hulpbronnen in combinatie met een zwakke rechtsstaat maakt Latijns-Amerika tot een van de slechtste regio's ter wereld op dit punt.”

Dictaturen

Voor Araya heeft dit deels te maken met de politieke ontwikkeling die de regio heeft doorgemaakt. “Aangezien er geen democratische instellingen waren tijdens de dictaturen in de regio, stond de overheid veel toe bij de winning van natuurlijke hulpbronnen.”

Moorden of intimidaties waren toen niet nodig, aangezien de uitbuiting plaatsvond in een “wettelijk kader” en de militairen voor de orde instonden. Dat veranderde toen de dictaturen vielen.

Inheemse gemeenschappen

Bovendien heeft Latijns-Amerika niet alleen een groot percentage van de natuurlijke hulpbronnen van de wereld, maar ook de grootste concentratie van inheemse gemeenschappen, zegt Andrea Sanhueza, die namens het maatschappelijk middenveld onderhandelde over de Escazú-overeenkomst in Chili (en evenmin deelnam aan het onderzoek). “Het is in die gebieden dat men aan mijnbouw en energiewinning doet, met conflicten met de gemeenschappen als gevolg.”

Tussen 2015 en 2017 werden wereldwijd ten minste 121 inheemse activisten vermoord. Daarvan vonden 82 moorden in Latijns-Amerika plaats, met Colombia, Nicaragua en Mexico die de lijst aanvoeren.

De Escazú-overeenkomst is een initiatief om de toegang tot informatie, de inspraak van de bevolking en de toegang tot justitie inzake milieuaangelegenheden in Latijns-Amerika en de Caraïben te verbeteren. “Als elf landen het ratificeren, kan het in werking treden. We hopen dat dit eind 2020 gerealiseerd zal zijn”, zegt Sanhueza.