Al zo’n halve eeuw kijken astrologen vooruit naar het Aquarius tijdperk. Dat staat symbool voor een meer vredelievende samenleving waarin wijsheid een grotere rol speelt dan nu. Het lijkt er echter op dat we ons eerst nog door een piek van conflicten heen moeten worstelen die typerend is voor het Vissen-tijdperk. Dogmatische polarisatie is daar volgens sommige astrologen een van de kenmerken van, net als complotdenken.
Het moment van de overgang tussen de tijdperken zou rond het jaar 2100 liggen. Dat is ook het jaar waarin de zeespiegelstijging zo’n miljard mensen in hun bestaan bedreigt. Dat is nog een mensenleven ver weg, maar toch.
Of astrologen gelijk hebben of niet, dat we een verandering van tijdperk meemaken staat voorlopig nog als een paal boven water. Of wij Aquarius zonder natte voeten halen, of dat het Atlantis wordt is minder helder. Eerst 2022 maar eens overleven.
Dat wordt nog een hele opgave, want het enige wat nog zeker lijkt, is verandering. De samenleving, het klimaat, waarden en meningen veranderen nog sneller dan het weer.
Een paar jaar geleden nog wilde iedereen Charly zijn, droeg gele hesjes, riep MeToo en dat BlackLivesMatter, maar niet Zwarte Piet. De 99% wilde Wallstreet bezetten. Scholieren staakten voor het klimaat en tegen verandering en bla bla. Corona werd Alpha, Delta en Omicron en vaccinatie splijt de samenleving in plaats van haar te beschermen. Ook stikstof werd een splijtstof, kernenergie is ineens groen en Mark Rutte gaat de politiek betrouwbaar maken.
Het waait allemaal voorbij. De waarheid is tenslotte ook maar een mening, en slachtoffer van social media psychose. Ondertussen heft de democratie zichzelf bij meerderheid van stemmen op en loopt de samenleving volledig vast in de complexiteit van het ideaal van eeuwigdurende groei.
En helaas, ook duurzaamheid heeft gefaald als je de definitie van Brundtland volgt: de generatie van 2022 heeft allang niet meer dezelfde keuzes als de generatie van 1987.
Je zou van minder somber kunnen worden, maar we moeten wel verder. Ook 2023 wacht op ons.
De vegan hamvraag is dan, hoe dan? De theorie is vrij eenvoudig. Als je weet hoe je in de problemen bent geraakt, helpt het om daarmee te stoppen. De praktijk is echter verre van simpel, zelfs mega complex. Er is niet één simpele oplossing. En er is meer dan ooit behoefte aan een soort panopticon dat uitdagende visies op elkaar afstemt om doorbraken te organiseren.
Die visies zullen een aantal paradoxen moeten oplossen, op verschillende terreinen:
Politiek: de democratie zal zich opnieuw moeten uitvinden. Burger, politiek en uitvoering zijn op schier onoverbrugbare afstand van elkaar terechtgekomen. De toeslagenaffaire is daar maar een voorbeeld van. Versnippering staat een duidelijk mandaat in de weg en stemmen eindigt steeds vaker in een 50/50 patstelling. Ook zien we steeds meer democratische verkiezingen leiden tot gekozen autocratische leiders. Die gaan niet meer vanzelf weg. Net zomin als de corporate states waarin democratie geen enkele rol speelt.
Politici met visie zien dit en nemen verantwoordelijkheid door hun rol aan te passen. Bijvoorbeeld door zich bij grote problemen bindend door experts en / of kunstmatige intelligentie te laten leiden. Een soort OMT+ met minder tijd en ruimte om af te wijken.
Economisch: er moet een stabiel economisch model komen dat zonder fysieke groei welvaart creëert en eerlijk verdeelt. Bijna alle grote problemen zijn een direct of indirect gevolg van ongebreidelde economische groei. De markt heeft daarin gefaald, want bij verzadiging zou de vraag moeten afnemen.
Economen met visie zien in instrumenten als budgettering en een basisinkomen oplossingen die ons verder kunnen brengen. Een garantie voor iedereen op een menswaardig bestaan en een rem op overconsumptie en groei in een markt onder toezicht.
Financieel: we hebben behoefte aan geld dat echte waarde vertegenwoordigt en voor iedereen toegankelijk is. Speculatie en ongelijkheid hebben een geldballon gecreëerd die de samenleving ontwricht in plaats van faciliteert. Onbegrensde geldschepping is daarvan de basis.
Speculatie kan worden tegengegaan door aandelen een periode na aanschaf te blokkeren voor handel. De maximale uitgifte van aandelen kan worden verbonden aan de werkelijke waarde van bedrijven. Geldschepping kan worden beperkt tot overheden. Nieuwe geldvormen zoals cryptovaluta kunnen financiële democratisering en gelijkheid bevorderen.
Maatschappelijk: de vrijheid om je leven naar eigen inzicht in te richten is verworden tot een vermeend recht om naar believen te beledigen, bedreigen of te cancelen. Feiten worden slachtoffer van meningen en bescherming tegen leugens wordt verward met censuur. Manische privacyregels moeten misbruik van data voorkomen maar blokkeren ook samenwerking en delen van informatie.
Het idee van een internet als absolutie vrijplaats is net zo naïef als denken dat een tuin zichzelf wel onderhoudt. Die is ook binnen de kortste keren overwoekerd en verwilderd.
Kortom, we moeten durven omdenken. Concepten loslaten waarvan we zeker weten dat ze tot problemen leiden, of die in elk geval niet effectief zijn. Schijnbare tegenstellingen combineren tot nieuwe oplossingen. Veerkracht, veiligheid en weerbaarheid, van onszelf en van systemen, belangrijker maken dan snelheid en perfectie.
In een wereld waarin elke activiteit verder bijdraagt aan complexiteit, risico en uitputting kun je geen duurzaamheid bereiken. We zullen dus een weg moeten vinden om te vertragen zonder welzijn te minderen. Denk aan duurdere producten die langer meegaan, die zorgen niet voor minder gebruiksgenot. Integendeel waarschijnlijk zelfs. Minder snel en minder vaak reizen kan de ervaring intenser maken. Grotere bestaanszekerheid zorgt voor gelukkiger en gezondere mensen. En misschien wel minder criminaliteit.
Radicaal en realistisch kijken naar oplossingen die de wereld veiliger en eerlijker maken wordt de grote uitdaging voor 2022 en daarna. Visies durven ontwikkelen, ook als die tegen gevestigde ideeën en belangen ingaan. Heilige huisjes afbreken en mensen faciliteren in hun bestaan. En misschien zelfs wel verkiezingen houden zonder Mark Rutte.
We gaan het er nog vaker over hebben in 2022. Voor nu wens ik iedereen ontspannen feestdagen en een waardevol nieuw jaar.
Peter van Vliet
Blijf op de hoogte met de nieuwsbrief. Meld je hier aan.
( Je kunt ons ook steunen door lid te worden of te doneren )
