In deze barre tijden zou je haast gaan denken dat de mensheid het goed voor heeft met de ouderen, de zieken en de zwakken. We willen immers kost wat kost voorkomen dat ze dood gaan, of in ieder geval niet voortijdig en niet met teveel tegelijk. Om de dood te overwinnen beschikken we in onze rijke westerse maatschappij over zorginstellingen en ziekenhuizen met een leger aan artsen, verplegers, dure medicijnen en de aller modernste apparaten. Het mag wat kosten. In Nederland zijn onze totale kosten voor de zorg circa 100 miljard en dat is ruim 13 % van het BNP. Gedeeld door de 8 miljoen huishoudens is het €12.500 per jaar. Ongeveer de helft wordt uitgegeven aan verpleging, medische zorg en medicijnen ter bestrijding van ouderdom en ziektes.
En toch blijken we te kunnen worden verrast door een virus dat zich via de longen in ons lichaam dringt en waar we, als je het eenmaal hebt, niets tegen kunnen doen. Weliswaar zal meer dan 99% van de mensen die besmet raken vanzelf weer genezen, en velen zelfs zonder dat ze er iets van merken, maar toch zijn er tot nu toe wereldwijd zo’n 300.000 mensen aan de ziekte overleden, waarvan ruim de helft in Europa. Een nog groter aantal ervaarde een heel vervelend ziektebeeld. Het aantal doden had nog veel hoger kunnen zijn en wie weet worden het ook nog veel meer, als we niet drastisch ons hele leefpatroon wisten aan te passen om uitbreiding van de infecties te voorkomen.
Om te voorkomen dat er nog veel meer doden vallen, offeren we in ruim 100 landen een deel van ons luxe leventje en de groei-economie op. Geen feesten, begrafenissen, bruiloften of andere massale samenkomsten meer, niet meer vliegen, niet meer in volle treinen en bussen, scholen dicht, restaurants en café’s dicht, niet meer naar de schouwburg of bioscoop en alle voetbalwedstrijden afgelast. Zelfs geen Olympische spelen en het ergst van alles, geen Eurovisiesongvestival. Ook dat mag alles bij elkaar wat kosten. De strengheid verschilt per land maar de totale wereldwijde schade van deze lockdown wordt begin april door Bloomberg al geschat op ruim 4 biljoen $(4x 1012) .
Dat is nog geen 5 % van het globale bruto product (GDP), maar toch. Normaal zou het GDP elk jaar met 2,5 % toenemen dus zakken we in een klap twee jaar omlaag in onze groei. Door het IMF wordt de schade inclusief de vervolgschade zelfs geschat op 9 biljoen.
In veel landen slaat een periode van zwakke economische groei om naar sterke krimp. De schade ontstaat in dit geval niet zozeer door de kosten van medische zorg, maar doordat we met z’n allen een tandje lager gaan consumeren. Vooral in de sectoren cultuur en recreatie en alles wat daar omheen beweegt, vallen de inkomsten volledig weg, terwijl de uitgaven door gaan. De faillissementen stijgen de pan uit en er ontstaat opeens een enorme werkloosheid. Om de ergste nood te lenigen springen overheden bij door geld toe te stoppen dat ze op de wereldmarkten kunnen lenen. De staatsschulden lopen op tot ongekende hoogte en zelfs big oil zit in de put..
Na twee maanden economische pauze worden vooral de zwaarst getroffen mensen ongeduldig en begint men te morren. Er komen anti-lockdown protesten. “Dit is niet vol te houden en uiteindelijk is het misschien niet meer dan een uitstel van executie, omdat we op termijn allemaal besmet zullen raken waarvan een deel niet zal overleven” vinden zij. Zij willen de maatregelen zo snel mogelijk versoepelen. Anderen, en tot nu toe vormen zij nog de meerderheid, vrezen het risico voor een nieuwe besmettingsgolf. Zij vinden de volksgezondheid belangrijker is dan de economie en bepleiten geduld. In de VS krijgt deze tegenstelling nog een extra politieke lading vanwege de malloot in het witte huis en in Brazilië probeert Bolsonaro hem qua idiotie te evenaren.
Afgezien van de protesten en een paar machtige mafketels zou je dus haast gaan denken dat de mensheid in grote meerderheid mededogen heeft met de zwakken, zieken en bejaarden en dus best wel deugt, of althans de meerderheid zoals Rutger Bregman beweert. Ware het niet dat er een klein dingetje niet helemaal klopt.
De helderblauwe luchten zonder vliegtuigstrepen en de extreme droogte herinnert ons er aan dat er ook nog een klimaatprobleempje is. Door het gebruik van kolen, olie en gas in centrales, vliegtuigen, auto’s en schepen produceren we in een normaal jaar behalve 40 miljard ton CO2 per jaar ook ruim 3 miljoen ton NOx en in Europa alleen al ruim 3 miljoen ton fijnstof.
Dat is nu even wat minder. Volgens IEA circa 8 % minder zodat het over het hele jaar wel eens 4 miljard ton minder kan worden.
Over CO2 wordt veel gepraat en wetenschappers waarschuwen al tientallen jaren voor een klimaatcrisis die zich hier en daar ook al laat merken maar toch zien we het niet. Het verspreidt zich vrij snel over de hele atmosfeer van de aardbol waar de concentratie al tientallen jaren geleidelijk ophoopt omdat we meer produceren dan er door de aarde wordt opgenomen. Sinds 1850 hebben we met elkaar al 2400 miljard ton uitgestoten dus 4 miljard ton minder valt niet meer op. In april steeg de concentratie volgens het NOAA , het KNMI van de VS, zelfs nog gewoon door naar de 416 ppm.
Voor NOx en fijnstof ligt dat wat anders. Deze stoffen verdwijnen snel en in alle grote steden waar de Lockdown van kracht is, klaarde de lucht zienderogen op. Volgens een onafhankelijk Centrum voor onderzoek naar energie en schone lucht
NOx en fijnstof veroorzaken tal van ziektes zoals longkanker, COPD, asthma, plus diverse hart en vaatziektes. Volgens het WHO zijn er jaarlijks 8 miljoen sterfgevallen door chronische blootstelling aan luchtverontreiniging. Iets minder dan de helft door roet van walmende vuurtjes op hout of benzine in kleine woonruimtes en 4,2 miljoen door luchtverontreiniging in de grote steden.
Het CREA heeft becijferd dat de vermindering van de luchtverontreiniging gedurende één maand alleen in Europa al tussen 7000 en 21000 minder doden veroorzaakte. Het betreft hier veelal het noodlottig eindpunt van een lange periode van zwakke gezondheid onder een nog veel groter aantal patiënten.
Intussen weten we dat het juist de door sigarettenrook, roet, NOx en fijnstof aangetaste longen van de wat oudere mensen zijn die zich niet tegen het Coronavirus kunnen verweren. Je zou dus kunnen stellen dat er door NOx en fijnstof in combinatie met Corona nu geen 4,2 miljoen maar eigenlijk 4,5 miljoen slachtoffers zijn te betreuren.
Waarom zetten we de hele wereld op z’n kop voor 0,3 miljoen en doen we niets tegen 4,2 miljoen voortijdige doden?
Eigenlijk is het nog veel bonter. Het gebruik van steenkool, olie en gas wordt nauwelijks belast voor de schade die het de wereld toebrengt. Die schade aan milieu en gezondheid van mensen, de zgn. externalities, is door het IMF becijferd op ca 4,8 biljoen US$. Die schade wordt niet betaald door de veroorzaker maar afgewenteld op de maatschappij en voor de rest naar de toekomst doorgeschoven. Bovendien worden er subsidies en belastingvrijstellingen verleend ter waarde van 0,4 biljoen US$ zodat er in totaal 5,2 biljoen US$ wordt uitgegeven om het gebruik van fossiele brandstof te stimuleren. Hoe zo gaan de volksgezondheid boven de economie? Dat betreft de normale situatie elk jaar weer. In deze periode van lockdown wil het Witte Huis zelfs extra steun geven aan de frackers en de kolenmijnen. De zwaar vervuilende vliegmaatschappijen die geen belasting betalen worden door diverse landen gesteund met vele tientallen miljarden. Is het niet een beetje vreemd dat we met elkaar 5,2 biljoen uitgeven om 7 miljoen doden te veroorzaken en 4,1 biljoen om te proberen het aantal doden door Corona te beperken tot 0,3 miljoen ?
De oplossing is eigenlijk vreselijk eenvoudig. Zouden we de CO2 emissie van 40 miljard ton per jaar redelijkerwijs belasten voor de externe schade dan zou een CO2 belasting van € 120 per ton nodig zijn. Dat geld zal natuurlijk nooit binnenkomen want alleen al door er mee te dreigen, zal het gebruik van fossiele brandstoffen als sneeuw voor de zon verdwijnen en zou de wereld razendsnel overgaan op duurzame energie. Die overgang zou geen werkloosheid veroorzaken zoals deze lockdown maar miljoenen extra banen en we zouden uiteindelijk elk jaar 4,5 miljoen minder voortijdige doden hebben te betreuren.
Het kan zijn dat de meeste mensen deugen, maar de mensheid als geheel deugt voor geen meter.
Han Blok
