Bamboe blijkt een perfect gewas om landdegradatie tegen te gaan en CO2 vast te houden. Maar het gewas biedt nog veel meer mogelijkheden tot innovatief gebruik, zegt Hans Friederich, directeur van het International Network for Bamboo and Rattan (INBAR).
Landdegradatie kost de wereldwijde economie naar schatting jaarlijks 2300 miljard dollar in de komende dertig jaar. Bamboe lijkt zich aan te dienen als oplossing. “Bamboe is een gras en alle 1640 soorten hebben een sterk wortelsysteem dat aarde bindt. Het is een zeer snel groeiende plant die het best geschikt is voor herstel van niet-productieve landbouwgrond, beheersing van erosie en het stabiel houden van hellingen”, zegt Hans Friederich vanuit Beijing.
Bonn Challenge
Bamboe wordt door steeds meer landen gebruikt als gewas om gedegradeerd land te herstellen en verwoestijning tegen te gaan. “Onze leden beloofden in 2015 voor de Bonn Challenge om 5 miljoen hectare gedegradeerd land te herstellen met bamboe voor 2020. Momenteel zijn al beloften gedaan voor 6 miljoen hectare”, zegt Friederich. “Het planten loopt echter nog achter. Er moeten eerst kwekerijen worden opgezet en het kost een paar jaren om grote oppervlakten te beplanten.”
De Bonn Challenge is een wereldwijde inspanning om 150 miljoen hectare land te herstellen voor 2020, en 350 miljoen hectare voor 2030.
Wereldwijd kampen 169 landen met landdegradatie, droogte of beide. Gemiddeld levert dat een schade op die vergelijkbaar is met 9 procent van het bruto binnenlands product (bbp). Voor enkele van de zwaarst getroffen landen, zoals de Centraal-Afrikaanse Republiek, gaat het naar schatting zelfs om 40 procent van het bbp. De kosten per jaar zijn het hoogst in Azië en Afrika, respectievelijk 84 miljard en 65 miljard dollar.
Steenovens
In de jaren 1960 werd er veel gebouwd in India. Eigenaren van steenovens kwamen naar de dorpen van Kotwa en Rahimabad in westelijk Allahabad in de deelstaat Uttar Pradesh. Op het vruchtbare land in dit gebied strekten rijst, suikerriet en mosterdplanten zich uit tot aan de horizon. De boeren konden nu echter dubbel zoveel verdienen door hun land te verhuren aan de stenenmakers. Zij verwijderden de toplaag van 5000 hectare land.
Toen het land uitgeput was, vertrokken de stenenmakers. Duizenden gezinnen waren hun bron van inkomsten kwijt. In 1996 werd voor het eerst 100 hectare beplant met bamboe. De plaatselijke ngo Utthan, de bevolking en INBAR hebben inmiddels 4000 hectare hersteld. Bamboe groeit hier samen met moringa, guave en andere fruitbomen, bananen, gewassen, groenten en medicinale planten. Ook leven er dieren zoals pauwen, runderen en schapen.
Bamboe geeft jaarlijks zo’n 18 centimeter bladhumus aan de bodem en heeft ook meegeholpen de grondwaterstand aanzienlijk te verhogen. Afval van bamboe gaat in biovergisters die biogasgenerators aansturen. Koken gebeurt nu veelal op biogas en niet meer op houtskool of hout.
Blauwe kippeneieren
Bamboe en rotan behoren al tot de meest waardevolle niet-houtproducten uit de bossen, met een geschatte marktwaarde van 60 miljoen dollar. Kleine gemeenschappen profiteren van het innovatieve gebruik van de laatste jaren.
“Hoe meer ze profiteren van deze groeiende markt, hoe meer ze onderdeel kunnen worden van het natuurbeheer”, zegt Friederich. Hij vertelt hoe Chinese plattelandsvrouwen nieuwe mogelijkheden ontdekten met bamboe. Een vrouw in de provincie Guizhou maakte meubels van bamboe. De grotere stukken gebruikte ze voor verwarming en om elektriciteit op te wekken. Maar de hopen bamboe-as werden steeds groter. Ze besloot vervolgens te experimenteren met de teelt van paddenstoelen op de ashopen. Die delicatessen worden nu gekocht door restaurants.
Bamboebladeren zijn voer voor haar 20.000 scharrelkippen. Uit een studie uit 2017 bleek dat de vezels in bamboe het spijsverteringskanaal van kippen vergroten, waardoor ze meer gaan eten en sterk in gewicht toenemen vergeleken met kippen die het gebruikelijke organische voer krijgen. Door het eten van bamboebladeren krijgen de kippeneieren een iets blauwe tint, die lijkt op die van de prijzige eendeneieren. Consumenten betalen meer voor haar blauwe kippeneieren.
Bamboe fietsen
In Ghana maakt een jonge vrouw fietsen van bamboe. Ze leidt meisjes uit het dorp, die weinig kansen hebben, op voor het werk. De fietsen worden al geëxporteerd naar Nederland, Duitsland en de Verenigde Staten.
“Peru, Ecuador, Colombia en andere landen die gevoelig zijn voor aardbevingen hebben hun regelgeving aangepast en staan bamboe toe als structureel element”, zegt Friederich. “Ze hebben gezien dat structuren van bamboe bij bevingen scheuren of beschadigen, maar ze storten veel minder vaak in dan betonnen constructies.”
Bamboe kan niet alleen gebruikt worden voor meubilair en huishoudelijke voorwerpen, maar voor talloze andere duurzame producten zoals vloeren, steunpalen en zelfs waterleidingen.
CO2-opslag
In een opwarmende wereld kan bamboe bovendien zeer effectief CO2 opnemen. De plant groeit snel en als hij geregeld geoogst wordt zodat hij opnieuw uitloopt, kan hij in het geval van een reuzenbamboe (die in China groeit) 100 tot 400 ton CO2 per hectare vasthouden. Als het materiaal meer emissie-intensieve materialen zoals cement, plastic of fossiele brandstoffen vervangt, kan dat nog meer worden, zegt Friederich.
INBAR werkt samen met het International Fund for Agricultural Development aan kennisdeling tussen Ghana, Kameroen, Madagaskar en Ethiopië, regio’s die dringend vergroend moeten worden.
Op het Global Bamboo and Rattan Congress (BARC 2018), dat begint op 25 juni in Beijing, gaat dit project officieel van start. Daarnaast zijn er discussies over innovatief gebruik van bamboe en de rol die de plant mogelijk kan spelen in klimaatslimme strategieën, de landbouw en het creëren van werkgelegenheid.