Verdeeld Europa brengt VN-duurzaamheidsdoelen in gevaar

De duurzame ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) werden in september 2015 door 200 landen ondertekend op het hoofdkwartier van de Verenigde Naties in New York. Deze vervanger van de millenniumdoelstellingen schrijft zeventien doelstellingen voor en 169 onderliggende targets om die te verwezenlijken. Enkele van de doelstellingen zijn het uitbannen van honger, het inzetten op duurzame productie en consumptie en gelijkheid tussen man en vrouw. De landen die het plan ondertekenden, verbinden zich ertoe dit tegen 2030 te bereiken.

Europa aan zet

Bijna twee jaar na de ondertekening trekken experts aan de alarmbel. Niet alleen is het enthousiasme en momentum aan het vervagen, de richting die de EU tegenwoordig uitgaat is niet de juiste.

“Globaal gezien zijn er drie supermachten van wie één, de Verenigde Staten, in ontkenning leeft omtrent duurzame ontwikkeling”, zegt Andrea Renda, senior onderzoeker van de Brusselse denktank Centre for European Policy Studies (CEPS). “China doet een poging om de dominante supermacht te worden maar zal niet per se een duurzaam traject volgen. Dus blijft Europa over als het enige blok dat de leiding kan nemen om de doelstellingen door te drukken.”

Volgens de expert van CEPS ontbreekt het Europa op dit moment aan ambitie. Het Joint Research Center - het onderzoeksbureau van de Europese Commissie en Eurostat - doet er niet alleen erg lang over om de doelstellingen van de VN-agenda te vertalen in concrete, meetbare indicatoren. Een korte blik op de recente geschiedenis van de EU belooft bovendien weinig goeds.

Eurosceptici in de meerderheid

“De ambitie om overkoepelende doelen na te streven is nagenoeg verdwenen bij de Commissie”, vertelt Renda aan IPS. Hij verwijst onder andere naar de Europa 2020-strategie, de EU-agenda voor groei en banen voor het huidig decennium.

“In 2012 hadden we al door dat de objectieven van dit plan niet bereikt zouden worden. Twee jaar later werd het stilletjes onder de mat geveegd en vervangen door enkele pragmatische doelen waarvan ook geen enkele bereikt werd. Hetzelfde gebeurde overigens met de Lissabon-strategie die van Europa de meest dynamische en kennisgedreven economie van de wereld zou maken tegen 2010. In 2004 was het al duidelijk dat we het nooit zouden halen.”

Ten slotte wijst Renda erop dat de duurzaamheidsdoelen niet kunnen bereikt worden in een verdeeld Europa zonder samenwerking op alle verschillende beleidsniveaus en samenwerking tussen landen. “De Commissie was voor kort in de mogelijkheid om die samenwerking te organiseren en te garanderen”, aldus Renda, “dat is nu veranderd. Sinds 2015 mag de Commissie niet meer zelf met voorstellen komen. Alleen aan lidstaten, met hun talloze meningsverschillen, is dat recht nu voorbehouden. De kans bestaat ook dat we na de volgende verkiezingen een Europees parlement hebben waar Eurosceptici in de meerderheid zijn. Samenwerking zal dan bijzonder moeilijk worden.”

Vicieuze cirkel in verdeeld Europa

“Als we niet met één stem spreken dan verkwisten we onze tijd”, beaamt Lucio Caracciolo, geostrateeg en directeur van onderzoeksinstituut MacroGeo in Rome. “Maar de huidige cultuur en stemming in Europa worden getekend door competitie en niet door samenwerking.”

De reden? “Migratie”, aldus Caracciolo. “In veel landen geldt het Shengen-akkoord de facto niet meer en we zien lidstaten die problemen omtrent migratie afwentelen op andere. Het komt ons heel duur te staan dat er geen gemeenschappelijk Europees beleid is in een verdeeld Europa. En dat alles door de paranoia die zich meester heeft gemaakt van de publieke opinie. Duitsland is bijvoorbeeld niet meer wat het geweest is. Frankrijk doet werkelijk alles om migranten in Italië te houden, tot mishandeling aan de grens toe.”

En net de duurzaamheidsdoelen kunnen volgens de expert migratie indijken. “Migratie wordt in grote mate veroorzaakt door voedselonzekerheid en door de oncontroleerbare bevolkingsgroei in Afrika”, zegt Caracciolo. “Voeding speelt een rol in alle zeventien doelstellingen en gelijkheid tussen man en vrouw zorgt voor een lager geboortecijfer. Met andere woorden: indien we niet inzetten op de SDG’s dreigt de stroom migranten aan te zwellen. Maar met deze verdeeldheid, nota bene veroorzaakt door migratie, halen we het niet.”

Andrea Renda en Lucio Caracciolo maken deel uit van een internationale groep experts onder leiding van het privaat onderzoeksinstituut Barilla Foundation for Food and Nutrition (BCFN) die de EU en de VN aansporen om dringend werk te maken van een herwerkt voedings- en migratiebeleid. Op 6 juni vond de eerste conferentie plaats in The Square in Brussel, niet toevallig gelijktijdig met de onderhandelingen over het EU-landbouwprogramma voor de periode 2021-2027. Eind september houdt de groep een tweede conferentie tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties.

Lees ook: Sustainable Development Goals zijn niet duurzaam genoeg