Betaalbare bedrijfsovername in duurzame land- en tuinbouw

Bedrijfsovername in de land- en tuinbouw wordt een telkens nijpender probleem. Meer dan 25% van de agrariërs is ouder dan 65 jaar, 75% ouder dan 45 jaar. De landbouw is daarmee één van de meest vergrijsde bedrijfstakken van Nederland. En de meeste jongeren staan niet te trappelen het bedrijf van hun ouders over te nemen, laat staan dat er zich nieuwe instromers aanmelden. 

Waarom zou je ook? Met de overname van een boerderij of tuinderij zijn al gauw miljoenen gemoeid als waarde van grond en gebouwen. Daarbij de onzekere bedrijfskansen in een voortdurend veranderend politiek en sociaaleconomisch krachtenveld maken schuw. Het is de boer die voortdurend in het ecologische debat de rekening moet betalen: een duurzaam milieu over zijn rug, hoe nodig ook.

Al met al vergallen die omstandigheden de lol voor veel jonge mensen om het vak in te stappen. Terwijl het in potentie zo mooi is. Je bent zelfstandig ondernemer die zijn/haar eigen keuzes kan maken, beleid kan uitzetten en in de meeste gevallen mooi woont, buiten en vrij.  In dit krachtenveld slaat schaalvergroting toe: alleen de grootsten redden het nog. 

Ander systeem voor overname noodzakelijk

Voor het behoud van een levendige en zich vernieuwende landbouw is in de eerste plaats een ander systeem voor bedrijfsovername van belang. Het moet makkelijker zijn in te stromen in de landbouw voor lagere kosten dan een volledige bedrijfsovername. Nieuwe ideeën op het gebied van teelten, gewassen en bedrijfssystemen moeten makkelijker hun beslag kunnen krijgen. 

Hoe het ook kan

Dit artikel vertelt hoe de Hof van Twello dat doet. Pachten blijkt een zeer kansrijke situatie. Waar zij pachten van een grote grondeigenaar, zou dit model moeiteloos van toepassing gemaakt kunnen worden op grote boeren/eigenaars die hun bedrijf eventueel in delen verpachten. Het bezit blijft daarbij in de familie, maar het ondernemerschap, de vernieuwing en ontwikkeling worden tegen relatief lage kosten dor andere mensen overgenomen. Op deze manier vernieuwt het ondernemerschap en de bedrijfstak.

Voorbeeld: Hof van Twello

Hof van Twello is een veelzijdig bedrijf met tal van uitdagingen. Het wordt geleid door Laurette van Slobbe en Gert Jan Jansen. Zij hebben het succesvolle bedrijf in 15 jaar tijd stap voor stap opgebouwd uit een vervallen en verwaarloosde boerderij. En toch zijn zij geen eigenaar van het bedrijf. 

Hof van Twello is een stichting die de grond en een deel van de gebouwen pacht, als rechtspersoon dus. Gert Jan en Laurette vormen de directie van het bedrijf. Het bedrijf is opgebouwd met hun geld (zij staken er ongeveer € 250.000,- in) en dat van crowdfunders. Allemaal leenden zij geld aan de Stichting die daarmee het bedrijf opknapte, o.a. een kas bouwde, een winkel inrichtte, een keuken, een lunch-café in de kas, terrassen, etc. Die onderdelen zijn eigendom van de Stichting Hof van Twello, evenals de machines en alle andere inventaris en voorraden. 

Pensioen

Net als de crowdfunders hebben Gert Jan en Laurette dus een vordering op Stichting Hof van Twello. Bij overname van hun positie moet je tegelijkertijd (een deel) van die schuld  aflossen. Vermeerderd met een bedrag aan goodwill. (Samen minimaal een bedrag van € 100.000,-) Dat bedrag kun je zelf, later of bij het verlaten van het bedrijf ook weer opvragen. Je investeert op die manier niet alleen in het bedrijf maar ook in je eigen toekomst, als extra pensioen of als extra reserve voor nieuwe plannen.

Je bent als ondernemer(s) dus in dienst van Stichting Hof van Twello, inclusief een arbeidsongeschiktheidsverzekering en pensioenopbouw.  Tot het bedrijf behoren 2 woonhuizen waarvan de 1 snel en de ander wat later beschikbaar komt. (Gert Jan en Laurette wonen elders). 

Het bedrijf

Hof van Twello bestaat uit ongeveer 14 ha grond met daarop biologische groenteteelt, een hoogstamboomgaard, kleinfruit, een walnoot aanplant, een wijngaard en wat akkerbouw. De eigen productie wordt uitsluitend verkocht in de eigen streekwinkel waarin ook producten van ongeveer 30 andere regionale eko en niet-eko producenten worden verkocht, evenals een groot assortiment zaden en biologische levensmiddelen. 

De laatste jaren richt het bedrijf zich steeds meer op de teelt en verkoop van bijzondere planten voor de tuin: eetbare wilde planten, meerjarige groenten, verfplanten, eetbare bloemen, kuipplanten naast een volledig aanbod van (ingekochte) groente planten voor de tuin. De winkel trekt klanten uit een groot gebied met een straal van zo’n 70 km. 

Op het terrein is het eerste commerciële Blote Voetenpad van Nederland aangelegd dat de ongeveer 22.000 bezoekers per jaar o.a. middels thematuinen en tal van informatieborden op een avontuurlijke manier laat kennismaken met onze zeer biodiverse natuur, biologische landbouw, voeding en kleinschaligheid. 

In de theetuin en in een deel van  de  kas is een restaurant ingericht waar bezoekers heerlijk kunnen lunchen of waar familiefeesten, bedrijfsuitjes, recepties en kinderfeestjes worden gevierd. Winkel en horeca leveren bij elkaar nog eens zo’n 20.000 (extra) bezoekers op.  Hof van Twello heeft een geaccrediteerde zorgafdeling voor lichte en middelzware dagbesteding. Deze afdeling is momenteel in opbouw. 

Zekerheden bij overname

Een overnamesysteem waar veel zekerheden in zijn ingebouwd:  duurzame pacht doordat niet een sterfelijk natuurlijk persoon maar een rechtspersoon pacht en bedrijfsopvolging dus niet meer is dan verandering van directie. Als medewerker van de stichting ben je verzekerd van een arbeidsongeschiktheidsverzekering en pensioenopbouw. 

Je koopt je in in de onderneming door betaling van goodwill en door overname van (een deel) van de inleg van je voorgangers. Dat geld is niet weg maar kun je zelf ook weer ontvangen bij je eigen toekomstige vertrek uit de onderneming. Een flexibel en laagdrempelig systeem. 

Hof van Twello is een bruisend bedrijf waarin het volop ondernemen is, met goede beloning en huisvesting. Nieuwe ideeën kunnen relatief eenvoudig en goedkoop worden doorgevoerd. Rondom het bedrijf staat een groep van ongeveer 150 mensen die het bedrijf mede dragen, risico’s verdelen en soms ook daadwerkelijk meehelpen. 

Toch is het een ‘echt’ bedrijf waarin de bulk van de arbeid gewoon in loondienst wordt verricht met ongeveer 5 fte op jaarbasis. Gert Jan en Laurette kozen bewust voor deze bedrijfsvorm. En nu ze ouder geworden zijn hopen zij het door hen opgebouwde bedrijf over te kunnen dragen aan anderen die in dezelfde circulaire en inclusieve geest willen werken en leven.

Desgewenst helpen Laurette en Gert Jan je op weg en trekken  ze in de overgangsperiode met je op en leren je zo de kneepjes van dit bijzondere bedrijf. Jouw bedrijf? Reageer via [email protected] of kijk eens op www.hofvantwello.nl