Betalen voor vervuiling is niet hetzelfde als vervuiling afkopen

Naar aanleiding van mijn column “Als elke vervuiler nu eens zou betalen” was er een oplettende lezer die opmerkte dat het zinloos zou zijn om de industrie zwaarder te belasten, omdat alle kosten die de industrie maakt uiteindelijk toch altijd worden doorberekend in kostprijzen voor de consument. Met andere woorden, de consument is altijd de klos.

Hij heeft daar gelijk in als het algemene belastingen betreft zoals de BTW, de vennootschapsbelasting of de winstbelasting, maar bij een koolstofbelasting ben ik het er niet mee eens.

Allereerst moeten we het idee dat je voor vervuiling gewoon kunt betalen en er dan vervolgens vrolijk mee kunt doorgaan, loslaten. Net zoals men in elk bedrijf het aantal dure arbeidskrachten zal willen vermijden als het ook met minder of met goedkopere machines kan, zo zal men dure CO₂ uitstoot willen verminderen om de kosten te drukken. Daarmee kan elk bedrijf proberen goedkoper te worden dan de concurrentie en het bedrijf met de minste CO₂ emissie zal overleven.

Dat betekent dat lang niet alle lastenverzwaring zal worden doorberekend in de kostprijzen voor de consument. Om dat effect te kunnen bereiken, moet er allereerst een directe en lineaire koppeling gemaakt worden tussen de hoeveelheid CO₂ uitstoot en de koolstofbelasting en bovendien moeten die belastingen zo hoog zijn dat het de moeite waard is om te investeren in emissie reducerende maatregelen. Aan die voorwaarden is bij het huidige stelsel voor de industrie volstrekt niet voldaan.

Een minstens zo belangrijk argument is dat een zeer ongelijke belasting, en wel aanzienlijk minder naarmate men méér CO₂ uitstoot, volledig averechts werkt en bovendien tot sociale onrust kan leiden. Het huidige verschil tussen kleingebruiker ( €258 per ton), midden en kleinbedrijf (€ 189 voor stroom tot €29 per ton voor gas in zone 2) en grootgebruikers, €43 per ton zone 3 en € 7 per ton zone 4) is veel te groot. Dat een flink aantal grootgebruikers (maar lang niet alle)  subsidie kunnen krijgen om maatregelen te treffen, neemt het gevoel van oneerlijke behandeling niet weg. Integendeel het versterkt het gevoel dat de consument alleen opdraait voor de subsidies voor de industrie. In mijn voorstel om voor iedereen en voor elk soort fossiele brandstof dezelfde koolstofbelasting te hanteren van €130 per ton CO_2, zullen de kleingebruikers nog maar ongeveer de helft gaan betalen van wat ze nu moeten doen. Dat lijkt mij erg goed vanwege het politieke draagvlak voor de energietransitie.

Door het verzet van de industrie tegen de koolstofbelasting enerzijds en het verzet van de consumenten tegen steeds hogere energiekosten anderzijds, geraakt de energietransitie verstrikt in een rechts/links gepolariseerde politiek. Het gevolg daarvan is een eindeloos frustrerend en vruchteloos gepolder.

Ten slotte is het niet zo dat die kosten voor CO₂ uitstoot blijvend betaald moeten worden. Als we met z’n allen omstreeks 2040 de klimaatopwarming kunnen stoppen, levert dat enorme besparingen op. Gaan we uit van het door het IMF berekende getal voor de schade (€130 per ton) dan kunnen we voor Nederland met circa € 22 miljard per jaar aan schadevermindering rekenen als we de emissie volledig tot nul hebben teruggebracht. Omdat op dit moment de productiekosten voor duurzame energie (inclusief kapitaalslasten en afschrijvingen) al net zo hoog of lager zijn dan voor fossiele energie, hoeft het duurzaam produceren straks niets extra te kosten. We moeten alleen nu even snel omschakelen van achterhaalde technologie naar moderne technologie, van verspilling en inefficiënte processen naar isolatie en efficiënte processen. Dat alleen al zal ons totale energiegebruik tot 75% kunnen verminderen. Dat zal gepaard gaan met investeringen in nieuwe installaties en afschrijving van oude. Die extra kosten voor omschakeling zijn éénmalig.

Indien niet een gemiddelde waarde van 0,28 kg CO₂ per kWh energie voor diverse fossiele bronnen wordt gehanteerd, maar de afzonderlijke waarden voor grijze elektriciteit (0,526 kg CO₂/kWh) en aardgas 2,2 kg CO₂/m³  dan volgen voor de som van EB en ODE  iets andere waarden in €/ton CO₂.

Omdat kleinverbruikers geen BTW kunnen verrekenen, is alleen het bedrag voor de kleingebruikers met 1,21 vermenigvuldigd

zone	Grijze stroom	aardgas	Gemiddeld bij gebruik 3500 kWh + 1500 m3
	€/ton CO2	€/ton CO2	€/ton CO2
1 kleingebruikers	270	190	219
2 mkb	154	37
3 grootverbuikers	41	13,5
4 grootste verbruikers	1,7	7

Ter aanvulling:  de accijns +BTW voor diesel en benzine komt neer op € 272 respectievelijk €439 per ton CO2

Han Blok