Biobased kan alternatieven bieden voor ‘zeer zorgwekkende stoffen’

Er liggen veel kansen voor biobased alternatieven die kankerverwekkende, giftige en andere zogenaamde ‘zeer zorgwekkende stoffen’ (ZZS) kunnen vervangen. Sommige alternatieven zijn zelfs al direct in te zetten. Dit blijkt uit onderzoek van Wageningen UR Food & Biobased Research in opdracht van het RIVM en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu.

ZZS zijn stoffen die worden geproduceerd in de chemische industrie en gevaarlijk zijn voor mens en milieu, bijvoorbeeld omdat ze kankerverwekkend zijn of kunnen leiden tot onvruchtbaarheid. Er zijn veel verschillende toepassingen van ZZS: zo worden de stoffen als bouwsteen in kunststoffen of als oplosmiddel ingezet. Door beleid en wetgeving wil de Europese Unie het gebruik van deze stoffen sterk terugdringen en op termijn mogelijk zelfs verbieden. Mede daardoor ontstaat er een groeiende vraag naar vervangende stoffen. De Nederlandse overheid wil de productie van veilige alternatieven stimuleren die bovendien afkomstig zijn uit duurzame grondstoffen. Biomassa kan zo’n duurzame bron zijn.

Nu al veilige biobased alternatieven

Het onderzoek van Wageningen UR toont aan dat sommige ZZS nu al te vervangen zijn door biobased alternatieven. Dit geldt bijvoorbeeld voor het kankerverwekkende ethyleenoxide. Deze stof wordt gebruikt voor de productie van ethyleenglycol, een essentieel onderdeel van polyester, dat bijvoorbeeld gebruikt wordt in PET-flessen en fleecetruien. Door ethyleenglycol direct uit suikers te vormen, ontstaat er een biobased alternatief voor een groot deel van de geproduceerde ethyleenoxide.

Ook bepaalde giftige oplosmiddelen, zoals diverse typen glymes, zijn te vervangen door biobased alternatieven, zoals dimethylisosorbide of melkzuuresters. Voor andere industrieel belangrijke schadelijke oplosmiddelen, zoals DMF, DMAc of NMP (onder andere gebruikt bij de productie van milieuvriendelijke watergedragen verven) zijn ook biobased alternatieven mogelijk, maar de ontwikkeling hiervan kost meer investeringstijd en -geld.

‘Beide werelden bij elkaar brengen’

Senior onderzoeker Daan van Es van Wageningen UR Food & Biobased Research ziet mogelijkheden voor samenwerking tussen de chemische industrie en producenten van biobased stoffen, om gezamenlijk te zoeken naar biobased alternatieven voor ZZS. Van Es: ‘Chemische bedrijven merken dat er steeds meer beperkingen gelden voor stoffen die zij produceren. Tegelijkertijd zijn hernieuwbare grondstoffen op grotere schaal beschikbaar en kunnen ze dienen als basis voor nieuwe industriële chemicaliën. Het zou goed zijn als we beide werelden bij elkaar kunnen brengen. Daarbij past een stimulerende en faciliterende rol van de overheid.’

Biobased alternatieven voor eindproducten

Van andere ZZS kan de productie en het gebruik fors worden verminderd door de eindproducten waarin ze worden verwerkt te vervangen door biobased eindproducten met dezelfde functionaliteit. Zo kan het gebruik van het giftige isopreen, dat word gebruikt voor de productie van synthetisch rubber, worden verminderd door natuurrubber uit Russische paardenbloem te produceren. Daarnaast kan het gebruik van het kankerverwekkende acrylamide voor de productie van verdikkingsmiddelen worden verminderd door verdikkingsmiddelen te gebruiken op basis van koolhydraten.

Vervolgonderzoek nodig

Het onderzoek van Wageningen UR is een meer gedetailleerd vervolg op een verkennend onderzoek van het RIVM naar biobased alternatieven voor ZZS. ‘Het rapport toont aan dat er een significant vervangingspotentieel is voor een deel van de ZZS’, constateert Richard Luit van het RIVM. ‘Tegelijkertijd leert het rapport ons dat we voor een analyse van mogelijke alternatieven nog meer gedetailleerde informatie nodig hebben over alle huidige specifieke toepassingen van de stoffen.’

Symposium 29 januari

Donderdag 29 januari 2015 organiseert het Ministerie van Infrastructuur en Milieu samen met het RIVM en het Ministerie van Economische Zaken het symposium Veilig door Biobased. Tijdens dit symposium presenteert Wageningen UR de resultaten van het onderzoeksrapport. Bedrijven, overheid en kennisinstellingen wisselen tijdens deze bijeenkomst ideeën uit over de mogelijkheid om veilige en duurzame alternatieven op de markt te brengen ter vervanging van ZZS. Deelname is gratis.

Kijk hier voor informatie over het symposium en voor de download van het rapport.