DDT blijft vergiftigen, nu weer grutto en zeeleven

Er broeden steeds minder grutto’s in Nederland. Pesticiden spelen een rol in de afname van de populaties. In recent verkennend onderzoek werd er DDT aangetroffen in alle onderzochte vogels, terwijl het gebruik van DDT hier al jarenlang verboden is. De pesticiden werden aangetoond in verkennend onderzoek naar de aanwezigheid van pesticiden in de grutto. CLM Onderzoek en Advies en het Louis Bolk Instituut hebben daarom veertien monsters geanalyseerd, bestaande uit 11 niet-uitgekomen grutto eieren en 3 dode grutto’s. In alle monsters is DDT aangetoond. In één volwassen grutto is daarnaast ook DEET aangetroffen.

De dode grutto’s en grutto eieren zijn onderzocht op 727 pesticiden (inclusief glyfosaat). In 100% van de monsters is DDT aangetroffen en in 7% DEET (zie rapport ‘Grutto’s en pesticiden’) Het goede nieuws is dat in vergelijking tot soortgelijke onderzoeken bij boerenzwaluwen en mezen enkel deze stoffen zijn aangetroffen in de gruttomonsters. Wel zijn de DDT-concentraties in de eieren en het kuiken hoger dan in de onderzoeken aan boerenzwaluwen en mezen. De gevonden DDT concentraties in de volwassen grutto’s lijken dusdanig laag dat acute en chronische toxische effecten niet te verwachten zijn. DDT heeft echter bij vogels onder ander een negatief effect op de dikte van de eierschaal waardoor eieren kunnen breken en het broedsel mislukt. De concentratie waarbij dit effect optreedt verschilt per vogelsoort.

Aanleiding: afname gruttopopulatie

Vijfentachtig procent van de Europese gruttopopulatie (Limosa limosa) broedt in het Nederlandse weidegebied. De afname van de populatie in Nederland wordt geweten aan een intensivering van de landbouw. Een mogelijke oorzaak is de blootstelling van de grutto aan chemische stoffen zoals pesticiden of de afname van het voedselaanbod als gevolg van het gebruik van pesticiden.

Besmetting tijdens de trek

DDT is een insecticide dat sinds 1973 niet meer toegelaten is in Nederland maar zeer persistent is in het milieu. In Nederland en andere landen wordt DDT nog steeds op allerlei plekken aangetroffen, vooral in (water)bodems. In o.a. westelijk Afrika (overwinteringsgebied van de grutto) is het middel toegestaan in de strijd tegen de Malariamug. De bodem en de daarin levende bodemfauna worden als belangrijkste DDT-contaminatieroute gezien voor grutto’s.

DDT dump in Californie

Voor de kust van Californië, dichtbij Los Angeles, hebben wetenschappers een enorm industrieel stort ontdekt met zo’n 27.000 vaten op de bodem van de oceaan. De kans is groot dat die ook het giftige pesticide DDT bevatten.

Vorig jaar al bracht de krant Los Angeles Times aan het licht dat er in het verleden DDT was gedumpt in de oceaan, zo’n 20 kilometer van de kust van Los Angeles. Van de jaren 1930 tot 1972 kon daar legaal industrieel afval gestort worden. De krant had informatie dat één bedrijf op de plek tweeduizend vaten DDT had gestort.

Daarnaast vonden de onderzoekers nog meer dan 100.000 andere objecten met een minder duidelijke geometrie, waarbij het voor een deel ook om vaten kan gaan. In vrijwel het hele onderzochte gebied werden vaten ontdekt, ook buiten de zone die officieel als stort bekend stond.

Gevaar voor ecosystemen

Er zijn nog veel onduidelijkheden over de impact van DDT op het milieu en met name op de mariene voedselketen, zegt Lihini Aluwihare, hoogleraar Chemische Oceanografie aan het Scripps.

“We weten al sinds enige tijd dat predatoren in de zuidelijke wateren voor Californië een uniek hoge belasting met DDT vertonen”, zegt ze. “De afmetingen van het stort helpen om die observaties te verklaren. Maar ze doen ook vragen rijzen over de langdurige blootstelling en mogelijke impact op de gezondheid van zeezoogdieren.

Aluwihare verwijst naar recent onderzoek, dat een impact over meerdere generaties aantoont bij mensen. “Er is nog veel onderzoek nodig naar hoe die enorme hoeveelheid DDT doorheen de tijd verandert in sedimenten en welk effect de afvalstoffen daarvan hebben op de voedselketen in het water.”