“Schenk aandacht aan water”, is de oproep van het Wereld Economisch Forum. De jaarlijkse bijeenkomst van de CEO's van de grootste bedrijven ter wereld, internationale politici (presidenten, ministers-presidenten en anderen), intellectuelen en journalisten (in totaal zo'n 2500 personen) benoemde de watercrises als het grootste wereldwijde risico voor het komend decennium. Watercrises vormen een dringende politieke kwestie.
De 11e editie van het Rapport met Wereldwijde Risico’s is een waarschuwingssignaal voor turbulente tijden. Nationale economieën die langzaam aan het herstellen zijn van de recessie, hebben nog steeds last van schulden, werkloosheid en trage groei. Ook worden ze geconfronteerd met technologische fouten die hele industrieën kunnen meeslepen. In het Midden-Oosten zijn landen met superieure wapens in conflict met moorddadige groepen die weer anderen inspireren. De daling van de olieprijs dwingt de oliekoninkrijken om brandstof te dumpen. De meeste van deze trends werden al gesignaleerd tijdens vorige bijeenkomsten van het Wereld Economisch Forum. Ze worden nu werkelijkheid.
Ecologische veranderingen veroorzaken niet alleen economische onrust, maar zijn ook destructief op de lange termijn. Een klimaat dat wordt beïnvloed door fossiele brandstoffen zorgt voor smeltend landijs, heftige droogtes en een hogere waterstand in de oceanen, waardoor kuststeden als Miami, Dhaka en andere vaker onder water lopen. Hongersnood dreigt in Ethiopië. Zuid-Afrika, van oudsher exporteur van mais , zal dit jaar bijna de helft van de mais die er geconsumeerd wordt importeren. Dat wegens de ergste droogte in 34 jaar.
Maar vooral aan de vreselijke burgeroorlog in Syrië is te merken hoe langdurige droogte, geopolitiek, internationale veiligheid, migratie, klimaatverandering en water met elkaar verbonden zijn. “Deze onderlinge verbanden zullen leiders dwingen rekening te houden met de wederzijdse afhankelijkheid”, stelt Erwann Michel-Kerjan, directeur van het Wharton Risk Center aan de Universiteit van Pennsylvania. "In de afgelopen vier tot vijf jaar is water steeds belangrijker geworden. Het systeem staat onder druk en dat in combinatie met grote werkloosheid en begrotingstekorten in een groot deel van de wereld. Geld dat gebruikt zou worden om waterzaken aan te pakken is elders besteed. Water is uitgegroeid tot een ernstig sociaal probleem. "
Water vormt groot risico
Het doel van het rapport, waarvoor bijna 750 leden van het Wereld Economisch Forum zijn bevraagd, is de wereldwijde risico’s te inventariseren. En vervolgens te bekijken hoe ze zijn verbonden en de mogelijke gevolgen te beoordelen.
Klik om te vergroten
Watercrises, die in 2015 op basis van impact op de eerste plaats stonden, staan dit jaar op nummer drie. Op de langere termijn (de komende 10 jaar) vormen watercrises echter het grootste risico.
"Veel beslissers dachten dat alleen ontwikkelingslanden waterproblemen hebben," zegt Michel-Kerjan, mede-auteur van het rapport sinds de 1e editie. "Nu zien ook ontwikkelde landen de gevolgen." Bijvoorbeeld de vier jaar durende droogte in Californië, die de staat ongeveer US $ 2,7 miljard kostte in 2015 en die de lokale, provinciale en zelfs nationale politiek in de Verenigde Staten beïnvloedt.
Volgens het rapport zijn de belangrijkste maatschappelijke risico's: watercrises, migratie, besmettelijke ziekten en sociale instabiliteit. Deze vier versterken elkaar en zijn het meest verbonden met andere bedreigingen. “Er is geen beter voorbeeld dan de Syrische burgeroorlog,” aldus Michel-Kerjan. Vier jaar lang nauwelijks tot geen regen: een van de ergste droogteperiodes van Syrië begon in 2007. Boeren die niets hadden om te oogsten en die de prijzen van levensmiddelen zagen stijgen, verhuisden naar de steden om werk te vinden. Eenmaal daar groeide de onvrede over de ineffectieve reactie van de regering van Assad. In 2011 waren de rapen gaar en begon het conflict.
Toch is niet alleen somberheid troef. Het rapport schetst naast risico’s ook ideeën voor oplossingen: leiders zouden nieuwe strategieën moeten ontwikkelen en omarmen. Strategieën die steden, landen en wijken die worden geconfronteerd met ecologische rampen en sociale onrust in staat stellen deze zonder rampzalige scenario’s het hoofd te bieden. Met andere woorden, bouw veerkracht in.
Mensen verhuizen al sinds jaar en dag omdat er veranderingen zijn in hun woonomgeving. Grotere mobiliteit kan een reactie op droogte en stijgende zeeën zijn. Dat kan handig zijn, zowel op korte termijn om te profiteren van seizoensgebonden werk, of op lange termijn, om ondergelopen land te ontvluchten. Maar dat vraagt om politieke maatregelen met beleid.
“We moeten migratie zien als deel van de oplossing, niet alleen als een probleem. Het is niet alleen een bedreiging , maar ook een kans,” zegt Geoff Dabelko, expert in conflicten en natuurlijke bronnen aan de Ohio University.