Het concept klimaatakkoord is doorgerekend, het Centraal Planbureau en het Planbureau voor de Leefomgeving hebben hun resultaten gepresenteerd. Daaruit blijkt dat de doelen vrijwel zeker niet worden gehaald.
Aan de verschillende klimaattafels waren 600 maatregelen bedacht die het klimaat moeten beschermen in Nederland. Het PBL berekende wat het effect van die maatregelen kan zijn, het CPB berekende wat dat gaat kosten en voor wie.
Het algemene beeld is dat de reductiedoelen weliswaar binnen de bandbreedte van de onzekerheden vallen, maar dat die onzekerheden erg groot zijn. Daaruit volgt de conclusie dat de doelen alleen maar gehaald kunnen worden wanneer alles gelijktijdig meevalt. In de praktijk is die optie vrijwel onmogelijk haalbaar.
De financiële vooruitzichten zijn gunstiger: uit de berekeningen komt naar voren dat de kosten mogelijk lager uitvallen dan in eerste instantie verwacht.
Minister Wiebes zei bij de overhandiging van het rapport dat er eind april een inhoudelijke reactie op de doorrekeningen kan worden verwacht.
Aanfluiting
Er volgden al meteen scherpe reacties. “Het huidige Klimaatakkoord is een aanfluiting. Dat maken de berekeningen van het PBL die vandaag zijn uitgebracht pijnlijk duidelijk. De maatregelen van het kabinet treffen de laagste inkomens het hardst terwijl de hoogste inkomens het minst in hoeven te leveren, en de industrie een hand boven het hoofd wordt gehouden. Dat is onacceptabel," zo stelt Liset Meddens, directeur van Fossielvrij.
"De leefbaarheid van de planeet staat op het spel. En de gevolgen van klimaatverandering voltrekken zich al op grote schaal. De meest kwetsbare gemeenschappen, die het minst aan het probleem hebben bijgedragen, ondervinden de grootste gevolgen."
Dikke onvoldoende
Milieudefensie, Greenpeace, Natuur & Milieu, de Natuur en Milieufederaties, de Jonge Klimaatbeweging en vakbond FNV geven het ontwerp-Klimaatakkoord een dikke onvoldoende naar aanleiding van de analyse van het PBL. “De boodschap aan het kabinet is duidelijk: met halve maatregelen halen we de klimaatdoelen niet. Het is nu onvermijdelijk om met onze oplossingen aan de slag te gaan: een eerlijke CO2-heffing, en een effectief boetesysteem om de uitstoot terug te brengen. Zo zorgen we voor een echte omslag naar een duurzame economie. De samenleving is klaar voor een goed klimaatbeleid, dat bovendien groene banen oplevert. Dat lieten de 40.000 mensen op de Klimaatmars wel zien. Genoeg getreuzeld, het klimaat wacht niet.”
Uit de doorrekeningen van het PBL blijkt dat Nederland met het ontwerp-Klimaatakkoord de CO2-uitstoot onvoldoende verlaagt. Slechts een reductie van 43 procent wordt met zekerheid gehaald, terwijl een afname van de uitstoot van 49 procent nodig is voor de eigen klimaatdoelen van het kabinet. “Het ontwerp-klimaatakkoord laat een gapend gat zien, met name in de industrie waar de doelen lang niet worden gehaald. Een wake-up call voor het kabinet. Voor een omslag naar een duurzame samenleving is het nodig dat bedrijven betalen voor hun uitstoot. In het ontwerp-akkoord hoeven de grote vervuilers nauwelijks een bijdrage te leveren.”
Daarnaast laat het CPB zien dat de huishoudens onevenredig hard getroffen worden, terwijl de industrie juist ontzien wordt. De laagste inkomens worden twee keer zo hard getroffen als de hoogste.
Opbrengsten heffing naar koplopers
De organisaties, die ruim 1.5 miljoen Nederlanders vertegenwoordigen, onderstrepen het belang om een brug te slaan tussen een ambitieus klimaatbeleid met een echte energietransitie en éérlijke plannen. Plannen die de vervuiler laat betalen in plaats van de burger voor de kosten te laten opdraaien. Ze pleiten voor een maatregelenpakket dat wel werkt: “Voer een beperkte CO2-heffing in, samen met effectieve boetes voor bedrijven die hun uitstoot te weinig terugbrengen.” De opbrengsten uit deze heffing kan worden teruggegeven aan bedrijven die stappen nemen om te vergroenen, voor maatregelen die een echte transitie naar een schone energievoorziening opleveren.
“Op die manier wordt de overgang naar een groene en innovatieve economie gestimuleerd. Dat levert groene banen en klimaatbescherming op. De CO2-heffing moet met behoud van banen worden vormgegeven”, aldus de milieuorganisaties en de vakbond. CO2- afvang en opslag (CCS) rekenen de organisaties niet tot de oplossingen: “Daarmee besteed je honderden miljoenen aan een nieuw afvalprobleem en kom je niet van fossiele energie af,” stellen zij.
Vakbond en milieuorganisaties vinden het jammer dat de doorrekeningen van het PBL voor de arbeidsmarkt pas half april komen. Omscholing en opleiding van werknemers om de energietransitie mogelijk te maken is nu hard nodig. Mensen die niet kunnen worden omgeschoold en hun baan verliezen, moeten worden gecompenseerd, allereerst via een ‘kolenfonds’ dat zo snel mogelijk moet worden gevuld.
De organisaties lieten december vorig jaar weten zich niet achter het ontwerp-Klimaatakkoord te kunnen scharen. Het akkoord zet te veel in op tijdelijke lapmiddelen in plaats van een structurele omslag naar schone technieken, en de afspraken zijn veel te vrijblijvend.
“De doorrekeningen van het PBL bevestigen onze analyse dat Nederland een beter klimaatakkoord verdient en nodig heeft,” aldus de milieubeweging en de vakbond. “We leggen nu onze oplossingen weer op tafel, en gaan er vanuit dat daar nu wél serieus over te praten valt”.
Draai kabinet verkiezingsstunt?
Direct na de presentatie kondigde premier Mark Rutte aan dat het kabinet de lastenverdeling zal aanpassen en dat er een CO2-heffing voor bedrijven zal komen. Ook wordt het belastingvoordeel op elektrische auto's opnieuw bekeken en wordt er minder ingezet op CO2-opslag.
De draai van het kabinet wordt door verschillende partijen gezien als een middel om de verliezen van de coalitie bij de aankomende verkiezingen beperkt te houden. Oppositie en milieuorganisaties reageerden voorzichtig positief na de bekendmaking van de nieuwe standpunten. Eerst zien, dan geloven is de algemene teneur van reacties.