Duurzaamheid en klimaat zullen in 2024 geconfronteerd worden met kantelpunten. In vrijwel alle opzichten kunnen we vaarwel zeggen tegen geleidelijke ontwikkelingen. De voortekenen waren er al de laatste jaren. Nu gaan ze doorzetten.
Hoe de samenleving verder ontmenselijkt beschreef ik al in dit eerdere stuk. Tegelijk met dat proces wordt ook het beleid – en de uitvoering daarvan – voor duurzaamheid en klimaat geconfronteerd met breekpunten. En dan zijn er nog de fysieke kantelpunten, die klimaatverandering versnellen. Zo kan 2024 ook voor duurzaamheid en klimaat wel eens de laatste kans zijn om catastrofes te voorkomen.
De uitkomst van de laatste klimaatconferentie van de Verenigde Naties, COP28, is daar een voorbeeld van. De oordelen over de uitkomst varieren van hoopvol tot rampzalig. Beide baseren zich op dezelfde tekst: het opnemen van de woorden over vermindering van fossiele energie, en het vermijden van concrete afspraken over hoe en wanneer.
Het is maar één voorbeeld van het verval van internationale instituties tot tandeloze praatcolleges. Wereldwijd oplopende politieke spanningen vergroten tegenstellingen, die besluitvorming verlammen. Zie naast de VN ook de EU en de NAVO, waar 1 tegenstem een heel proces kan platleggen. Zoals de uitvoering van de EU Green Deal of toetreding van nieuwe NAVO leden.
Vind jij goede en onafhankelijke informatie over een duurzame en klimaatveilige toekomst belangrijk? En helpt Duurzaamnieuws.nl je daarmee? Help ons dan met een donatie. Dank je wel.
Liever eerst een tijdje volgen? Meld je dan aan voor de gratis nieuwsbrief.
Tot zover gaat het over de wil, of het gebrek daaraan, om effectieve maatregelen te nemen. Een ander obstakel is geld. Met het toenemen van de internationale onveiligheid als gevolg van steeds meer oorlogen en gewapende conflicten nemen de kosten daarvan explosief toe. Daar komen dan de investeringen in nieuwe, modernere bewapening die ons moet beschermen tegen nog meer agressie nog bovenop. Die investeringen waren de laatste jaren niet begroot, en gaan ten koste van investeringen in klimaatveiligheid, duurzaamheid en de energietransitie.
Tegelijkertijd zorgen de conflicten zelf tot grotere inzet van militair materieel, ook in vreedzame gebieden door extra oefeningen, met aanzienlijke extra uitstoot als gevolg. Die ook niet in de prognoses is opgenomen.
Uitbreiding van de conflicten, zoals de aanvallen op zeeschepen in de Rode Zee door Houthi rebellen, zorgen op hun beurt voor disruptie in de transportketens, waardoor levering van onderdelen voor onder andere windturbines en zonne-installaties vertraagt en duurder wordt. Voor zover die niet ook gehinderd wordt door sancties als gevolg van de spanningen.
Ondertussen schuift de politiek steeds verder op naar de klimaatonvriendelijke rechterflank, waardoor ook de uitvoering van al voorbereide maatregelen onder druk komt. Niet in de laatste plaats door kernenergie weer actief op de agenda te plaatsen. Ook investeringen daarin gaan op de korte termijn ten koste van de transitie naar wind- en zonneenergie.
Niet verwonderlijk is dan dat wat er nog over is van de klimaat- en milieubeweging steeds luider van zich laat horen en de protesten zichtbaarder en merkbaarder worden. In een rechtser bestel levert dat ook steeds hardere repressie op vanuit overheden. Mede gesteund door desinformatiecampagnes via vooral social media polariseert de publieke opinie steeds meer rond de protesten en rond de klimaat- en duurzaamheidsdiscussie in het algemeen.
Geen enkel land, geen enkel continent gaat het klimaatprobleem alleen oplossen. Daar is wereldwijde samenwerking voor nodig. De kans daarop is kleiner dan ooit. Want daar is politieke wil voor nodig. Die is er steeds minder. Daar is draagvlak onder de bevolking voor nodig. Dat wordt steeds kleiner. Daar is geld voor nodig. Dat wordt weggezogen door investeringen in defensie en door oplopende kosten van schulden door inflatie. Daar is rust voor nodig. Die wordt verstoord in elke samenleving.
De kans is groot dat we naast een verdergaande ontmenselijking, ook een verdere aftakeling gaan zien van de wereldorde.
Extreme weerrecords zullen voorlopig ook blijven toenemen, zelfs als we vandaag beginnen met de meest draconische maatregelen. Klimaatrampen, die ook de gemeenschapszin kunnen bevorderen, zullen onder de huidige omstandigheden eerder tot verder oplopende conflicten leiden.
En interne tegenstellingen kunnen tot opsplising leiden van de grote machtsblokken van Europa en de Verenigde Staten. Maar misschien nog niet in 2024.
Het enige wat ons rest is het hebben van hoop. Hopen, tegen beter weten in soms. En ja, natuurlijk keert ook deze stroom een keer om. Aan elke crisis kwam ooit een einde. Dat is het kantelpunt waar ik naar uitzie. Met de hoop dat het snel komt.
Peter van Vliet
