In mijn column over ons bipolaire gedrag en de dialectiek van antibewegingen, vergat ik te memoreren dat er wel degelijk grote omwentelingen mogelijk zijn. Dat zijn omwentelingen die niet te keren zijn omdat de kracht achter de verandering veel sterker is dan de mogelijke tegenstand door andere opvattingen van mensen. Denk daarbij aan de boekdrukkunst vanaf de middeleeuwen, de stoommachine vanaf eind 18e eeuw, de verbrandingsmotor in de automobiel vanaf circa 1900, en de computer vanaf 1970 of het internet vanaf 1990 en het mobieltje vanaf 1993. Dat zijn technologische doorbraken die de wereld drastisch hebben veranderd. Maar ook het bankwezen, de handel in aandelen, het verzekeringswezen en het hele systeem van speculatie op de kapitaalmarkt hebben een onomkeerbare revolutionaire verandering tot gevolg gehad.
In deze tijd is de macht van het kapitaal groter dan welke andere macht dan ook. Zonder kapitaal geen investering en zonder investering geen vooruitgang, geen groei en geen winst. Het grote kapitaal kent geen landsgrenzen of gebruikt die in haar voordeel om belastingen te ontwijken. Geen enkele regering heeft de mogelijkheid om de richting van het kapitaal te beïnvloeden. Beleggingen kunnen van de ene dag op de ander worden weggehaald en ergens anders in worden gestoken. Het kapitaal is uiterst opportunistisch en reageert vaak nerveus met dalende of stijgende beurskoersen of als flitskapitaal binnen enkele seconden. Er bestaat bij bepaalde beleggers zoals pensioenfondsen en verzekeraars zelfs een angst voor te snelle veranderingen en die komt tot uiting in de spreiding van risico’s via samengestelde fondsen.
Divestment
Omdat het klimaatprobleem vraagt om een snelle en ingrijpende verandering die niet door enig staatshoofd is tegen te houden, is mijn hoop op de macht van het kapitaal gevestigd. Ik ben daarin niet de enige. In 2008 werd door o.a klimaatactivist en schrijver Bill McKibben de organisatie 350.org opgericht. De bedoeling van deze organisatie is om kapitaal uit de fossiele industrie weg te halen en dat in duurzame alternatieven te beleggen. Vanaf 2012 is onder deze zelfde vlag ook de beweging fossil free van start gegaan. De divestment beweging heeft in 10 jaar al ongeveer 6 triljoen (6 x1012) dollar aan beleggingen uit de fossiele industrie weggehaald. In veel gevallen zijn de motieven idealistisch of vanwege zorgen om het klimaat. Universiteiten en kerken waren de eerste instituten die meededen. De kans dat aandelen fossil over enkele jaren als zgn. stranded assets waardeloos zullen worden, speelt ook mee, maar werd tot voor kort nog niet al te serieus genomen. De grote oliemaatschappijen roepen dat we nog tot ver na 2050 olie nodig zullen hebben, en het concern van de gebroeders Koch koopt met miljoenen dollars tientallen republikeinen in het House en de Senaat om zodat zij met hun stem de opkomst van de elektrische auto kunnen dwarsbomen en de milieu eisen voor auto’s met verbrandingsmotor kunnen versoepelen.
Via tal van rechts conservatieve media en fake nieuws wordt Tesla bekritiseerd en de zogenaamde president van de VS probeert als een malloot de windturbines belachelijk te maken. Ook in Nederland zijn de rechts conservatieve bewegingen druk met het bekritiseren van de elektrische auto. Een veelgehoord argument is dat het fabriceren van de Li-ion accu’s meer energie kost dan ze ooit kunnen besparen.
Vind jij goede en onafhankelijke informatie over een duurzame en klimaatveilige toekomst belangrijk? En helpt Duurzaamnieuws.nl je daarmee? Help ons dan als ondersteunend lid. Dank je wel.
Liever eerst een tijdje volgen? Meld je dan aan voor de gratis nieuwsbrief.
Tegenbeweging
De tegenbeweging is dus actief maar dat kan snel veranderen. Dit jaar werd bekend dat de grote investeringsmaatschappij Black Rock met bijna 7 triljoen aan zogenaamde assets in beheer minstens 90 miljard aan waarde belegd vermogen heeft verloren vanwege slechte prestaties door de grote olieconcerns zoals Shell, BP, Chevron.
Mark Lewis is een econoom met een indrukwekkende staat van dienst onder andere bij Carbon Tracker Initiative die het begrip “stranded assets” hebben geïntroduceerd. Sinds kort is hij hoofd van Duurzaamheidsresearch bij BNP Paribas vermogensbeheer. In augustus verscheen van hem het rapport Wells, Wires and Wheels.
Daarin geeft hij een zeer opmerkelijke en originele vergelijking tussen beleggen in fossiel tegenover beleggen in duurzaam. Het criterium daarbij is niet de winst uit de belegging uitgedrukt in rendement op investering (ROI) zoals gebruikelijk, maar het rendement uitgedrukt in de hoeveelheid autokilometers per geïnvesteerd vermogen. Hij vergelijkt dus de hele keten van enerzijds belegd kapitaal in oliewinning, raffinage en distributie tot en met het aantal kilometers daarmee af te leggen in auto’s met een verbrandingsmotor tegenover belegd vermogen in wind- en zonneparken tot en met de afgelegde kilometers met elektrische auto’s.
De vergelijking is niet helemaal eerlijk geeft Lewis zelf toe want de olie-industrie heeft een voorsprong van 100 jaar, is vele malen omvangrijker en heeft een kant en klare infrastructuur met tankers, terminals, raffinaderijen en pompstations. Desondanks is de conclusie spectaculair. Per hoeveelheid geïnvesteerd kapitaal kun je uiteindelijk 6 à 7 keer zo veel km maken met de elektrische auto als met de benzine auto. De vergelijking gebruikt daarbij US$ 60 per vat als marktprijs voor ruwe olie.
De rendementen voor twee mobiliteiten zouden pas gelijk zijn als de olieprijs onder de US$ 9-10 zou zakken. Dat zal nooit gebeuren want alleen de kosten voor productie zijn al ruim daarboven en nemen alleen maar toe.
Slecht nieuws voor pensioenfondsen
Om de huidige automobiliteit in de wereld via olie ook nog voor de komende 25 jaar voort te zetten zou 25 biljoen geïnvesteerd moeten worden. Het realiseren van dezelfde hoeveelheid automobiliteit via elektrisch vervoer met stroom uit wind en zon kan met 4,6 – 5,2 biljoen al gepiept kan zijn. Een kapitaalinvesteerder moet wel knettergek zijn als die nog op olie inzet. Een door paniek gedreven disinvestment golf kan worden ontketend zodra de eerste wakkere beleggers gaan lopen.
De olie-industrie is op dit moment voor 64 % afhankelijk voor gebruik in de transportsector waarbij 40 % in auto’s en diesel aggregaten. Een toepassing die binnen een tiental jaren zal wegvallen door de snelle opkomst van elektrische aandrijving waardoor die industrie zeker onderuit zal gaan en vele duizenden miljarden aandelen waardeloos zullen worden.
Dat is slecht nieuws voor de vele pensioenfondsen die zich nog niet via fossil free hebben gecommitteerd om hun belegd vermogen uit de olie terug te trekken. Het is echter heel goed nieuws voor het milieu. De ontwikkeling is namelijk niet tegen te houden met een mentale of culturele tegenbeweging, integendeel. De vrachtauto en de bus zullen al vrij snel op grote schaal elektrisch worden aangedreven en daarna volgt de scheepvaart en tenslotte de luchtvaart.
Han Blok
