Gaat salderen ons van het gas af helpen?

In het proces rond de besluitvorming over het salderen is een nieuwe bouwsteen aangedragen. In opdracht van EZ is door het bureau PwC (Pricewaterhouse Coopers accountants en belastingadviseurs) een evaluatierapport opgesteld “De historische Impact van salderen”. De kamer heeft het rapport gekregen en Minister Kamp zal dit rapport gebruiken voor zijn besluit.

Afgezien van de wel heel erg voor de hand liggende conclusies dat het systeem uitstekend werkt (groei van 91% per jaar), dat daarmee de terugverdientijd van investeren voor particulieren binnen de drempel van 7 jaar komt en dat het hele gedoe tot nu toe nog maar slechts voor 0,5 % bijdraagt aan de vermindering van CO2 uitstoot en in 2015 slechts 77 miljoen aan gederfde belastinginkomsten heeft gekost, staan er toch ook nog wat opmerkelijke conclusies in het rapport.

Het salderen zou volgens PwC bij particulieren de prikkel wegnemen voor optimalisatie van het verbruik . Die optimalisering zou de particulier kunnen verkrijgen door bezuinigingen, slimme energiemanagementsystemen en batterijen. Dit is volgens mij een puur theoretische conclusie van PwC die kant nog wal raakt. De ervaring leert immers juist dat mensen met PV er een sport van maken om zo veel mogelijk te bezuinigen en met zo weinig mogelijk panelen toe te kunnen.

Het gebruik van slimme energiemanagementsystemen is een leuke toekomstdroom, maar daar kan de particulier voorlopig niets mee. Dit zal op het niveau van de netbeheerders geregeld moeten worden. Over de investering in accu’s straks meer. Tenslotte is de conclusie van PwC over het wegnemen van de prikkel tot optimalisering bij particulieren eigenlijk nogal misplaatst, omdat die veel meer van toepassing is op de vrijstelling van energiebelasting voor bedrijven. Daarover zegt PwC natuurlijk niets want dat zou buiten het kader van hun opdracht vallen.

Een andere opmerkelijke conclusie is dat de effectiviteit van saldering volgens twee criteria, het aantal € per kWh en het aantal € per kg vermeden CO2 uitstoot, kan worden vergeleken met die van subsidies zoals SDE+.

Tegelijk met de discussie over saldering heeft de minister het visionaire idee aangekondigd dat we in rap tempo van het gas af moeten. Het leek mij interessant om tussen die twee dingen een brug te slaan en aan de hand van die twee effectiviteitscriteria de omschakeling van gasverwarming naar verwarming via de warmtepomp eens te vergelijken met de omschakeling van grijze naar groene stroom via PV en saldering.

Voor het verwarmingssysteem van warmtepomp (lucht/water) in combinatie met extra PV ga ik er van uit dat de extra PV net zo veel stroom levert als de warmtepomp gebruikt. Het verschil is echter dat de panelen in de zomer leveren, terwijl de warmtepomp in de winter verbruikt. Dit systeem is dus volledig afhankelijk van saldering om op jaarbasis de twee tegen elkaar weg te kunnen strepen. De extra PV gaat in dit geval niet ten koste van belastinginkomsten voor de staat, omdat er geen gebruik van grijze stroom tegenover staat. Zou een warmtepomp met grijze stroom gevoed worden, dan wordt de kosteneffectiviteit stukken minder. Deze optie is eigenlijk niet zinvol, maar heb ik toegevoegd voor de vergelijking.

Voor de berekeningen gebruikte ik de volgende kentallen:

• CO2 uitstoot per kWh grijze stroom : 0,5 kg/kWh, belasting voor kleinverbruikers €0,13/kWh, investering in PV voor kleinverbruikers €1,20/kWh productie per jaar, afschrijving in 20 jaar.
• CO2 uitstoot per m³ gas : 2 kg/m³ , belasting voor kleinverbruikers gas €0,30/m³,investering voor een combinatie PV met warmtepomp €6/m³ vermeden gasgebruik, afschrijving in 20 jaar.
• De combinatie PV en Warmtepomp voor een gemiddelde woning gebruikt 3000 kWh stroom en bespaart 1500 m³ gas (de gemiddelde COP over het hele jaar is 4,5)
• Batterijen: Tesla powerwal €525/kWh opslagcapaciteit., benodigde opslag dag/nacht 25 kWh, opslag zomer/winter 1500 kWh. Benodigde opslag WP +PV zomer/winter 3000 kWh. Afschrijving 10 jaar.

Zonder saldering voor het normale stroomverbruik zou er volgens de theorie van PwC een extra investering in accu’s kunnen plaatsvinden. Voor dit doel heb je minstens ca 25 kWh te bufferen voor de dagelijkse verschillen en ca 1500 kWh opslagcapaciteit voor de zomer/winterverschillen. Voor het systeem van warmtepomp met PV zou zonder saldering zelfs een opslagcapaciteit van 3000 kWh nodig zijn.

Overzicht jaarlijkse kosten (zonder rente)

De berekeningen laten zien dat vooral vanwege de verschillen tussen zomer en winter de opslag in accu’s voor huishoudens voorlopig op geen enkele manier nog rendabel kan zijn en bovendien niet bijdraagt aan de vermindering van CO2 uitstoot. Zoals ik al in een vorig artikel schreef (Duurzaamnieuws “Nog meer krokodillentranen”), is de buffering met extra accu’s door particulieren ook helemaal niet nodig. Ten eerste is de bijdrage van PV op woningen maar een piepklein deel van het totaal. Bovendien kan voor dat deel het verschil tussen zomer en winter ruimschoots gecompenseerd worden door de hogere productie van windturbines in de winter en het verschil tussen dag en nacht betekent slechts een welkome afvlakking van de dagelijkse gebruikspiek. Deze kan in de toekomst ook opgevangen worden door de accu’s van de elektrische auto’s.

De conclusie van PwC dat salderen een rem is op de investering in accu’s, is dus volkomen onzinnig. Zonder saldering zal er door helemaal niemand meer in PV en ook door niemand in de combinatie van PV met warmtepompen geïnvesteerd worden.

De investering in de combinatie PV+WP is per kg CO2 vermindering voor de particulier iets hoger dan voor alleen PV. Indien een extra investeringssubsidie voor warmtepomp (ISDE) wordt meegeteld wordt het bedrag echter precies gelijk. De terugverdientijd voor deze combinatie is ook ongeveer 7 jaar. Voor een gemiddeld huishouden kan via PV de emissie met 1750 kg CO2/jaar verminderd worden. Voor de combinatie PV en WP kan nog eens 3000 kg CO2 verminderd worden. Aangezien lang niet iedere woning op een warmtenet aangesloten zal kunnen worden, is deze mogelijkheid zeer interessant om vaart te maken met de afkoppeling van het gas. In dit verband is het vreemd dat er nog dagelijks geadverteerd wordt voor HR gasketels.

Tenslotte blijkt dat de jaarlijkse kosten voor de particulier bij een afschrijftermijn van 20 jaar voor de normale stroomvoorziening via PV lager zijn dan de gederfde inkomsten voor de staat vanwege het salderen. Voor de combinatie PV+WP zijn de kosten voor de particulier gelijk aan de gederfde inkomsten voor de staat.

Bij een warmtepomp op grijze stroom wordt de verminderde CO2 uitstoot door gas weer voor de helft teniet gedaan door de extra uitstoot via grijze stroom. Ook de verminderde belastingopbrengst door gas wordt grotendeels gecompenseerd door de belasting op de extra grijze stroom. Deze optie wordt daardoor weliswaar goedkoop voor de staat maar niet aantrekkelijk voor de particulier. De terugverdientijd voor deze combinatie is ca 17 jaar en bovendien is deze optie in totale kosten per kg CO2 het minst effectief.

Bij een SDE+ subsidie tussen €0.05 en € 0,08 per kWh (dus €0,10 tot- €0,16 per kg CO2) blijkt dat dit voor de staat effectiever is dan salderen voor PV bij huishoudens. Voor de combinatie van PV met WP is het verschil echter nihil . De conclusie dat salderen ten opzichte van SDE relatief duur is, geldt daarom niet voor die combinatie PV +WP en is daarom onjuist. Hierbij moeten we ook bedenken dat het nationaal gezien om totaal andere hoeveelheden gaat waardoor de SDE+ subsidie op dit moment 12 miljard per jaar kost en het salderen in 2017 hoogstens 250 miljoen zal gaan kosten. Zelfs als het aantal huishoudens met PV vertienvoudigd tot 4 miljoen en deze bovendien alle 4 miljoen zouden overgaan op de combinatie van extra PV met WP lopen de gederfde inkomsten nog niet zo hoog op. Het zou in dat extreme geval gaan om ca €1,5 miljard per jaar en 15 % vermindering van de totale CO2 uitstoot.

Ik blijf op het standpunt staan dat het salderen voor particulieren moet worden gehandhaafd en gegarandeerd tot minstens 2050. Ik denk dat alleen al het geven van die garantie een enorme impuls zal geven. Tegelijkertijd is een geleidelijke afschaffing van de kortingen voor grootgebruikers (ter waarde van ca 12 miljard per jaar) de beste maatregel die de regering kan nemen om de verduurzaming te bevorderen. Daarbij kan dan de SDE subsidie met gelijk tempo worden afgebouwd. De SDE subsidie is immers alleen maar nodig om groene stroom te kunnen laten concurreren met belastingvrije grijze stroom. Alleen op die manier zal er voor bedrijven een prikkel zijn om energie te besparen en het gebruik te optimaliseren.

Han Blok

Lees hier een update van de actuele stand van zaken rond salderen en de terugleversubsidie