Grote fusies en overnames zetten de toon in de koffie-industrie en investeerders steken miljarden euro’s in het eindproduct. Maar ondertussen wordt het fundament - de koffieproductie zelf - verwaarloosd. Dit raakt de waarde van de hele keten. Zonder grote inspanningen om effecten van klimaatverandering tegen te gaan en sociale omstandigheden op koffieboerderijen te verbeteren, wordt de groei van de koffiesector gebouwd op drijfzand.    

Dit zijn de voornaamste constateringen uit de Koffie Barometer 2018, een onderzoek van Conservation International, COSA, Hivos, Oxfam-Wereldwinkels en Solidaridad.

Transparantie

Een reeks structurele problemen, zoals klimaatverandering, zeer lage inkomsten voor boeren en een beperkte duurzaamheidagenda, bedreigt de koffieproductie. Sinds de publicatie van de vorige koffiebarometer, vier jaar geleden, is er wat dit betreft weinig veranderd.

De ongelijkheid tussen boeren en branders groeit. Kostenbesparingen van bedrijven, die vooral door producenten worden gevoeld, en de almaar dalende koffieprijs zijn daar debet aan. Tegelijk is er in de keten geen transparantie over gemaakte kosten en opbrengsten waardoor een goede basis voor herverdeling ontbreekt. Veel boeren scheiden er daarom noodgedwongen mee uit.

Koffiebubbel

Terwijl de koffie-industrie als geheel steeds winstgevender wordt met een mondiale omzet van 170 miljard euro, komt slechts 10 procent van de opbrengst ten goede aan de producerende landen. Een schamele twee promille (0,002de deel) wordt geïnvesteerd in het verduurzamen van de productie.

Duurzaamheid lijkt voor veel directeuren een bijzaak in het fonkelende licht van het merkimago. Zeker als het niet meteen leidt tot hogere winsten en verkoopcijfers of de marktdominantie vergroot.

“Bedrijven hebben de neiging om duurzaamheid bij de afdeling maatschappelijk verantwoord ondernemen onder te brengen, terwijl het de basis van een ambitieuze bedrijfsstrategie hoort te zijn”, zegt Sjoerd Panhuysen, project manager van de Koffie Barometer en werkzaam bij Hivos. “Reële investeringen in een productie die goed is voor mens en milieu blijven ver achter. Door die houding wordt een koffiebubbel gecreëerd en staat waardeontwikkeling in de hele productieketen op de tocht.

Stijgende vraag en ontbossing

Vorig jaar (2016/17) haalden boeren wereldwijd een recordoogst van bijna 160 miljoen zakken van 60 kilo. Bijna in alle landen waar de koffieproductie hard groeit, onder meer in Vietnam, Indonesië en Peru, ging de groei gepaard met ontbossing.

Als de koffieconsumptie met 2% per jaar blijft groeien, zijn er in 2015 300 miljoen zakken nodig, ongeveer het dubbele van de huidige productie. Zonder majeure inspanningen om productiewijze aan te passen aan klimaatverandering zal de wereldwijde productie in 2050 echter lager uitvallen dan het huidige niveau.

Geen wondermiddel

Omdat effectieve regelgeving en controle in veel koffieproducerende landen ontbreken, kopen koffiebranders voor specifieke merken ook koffie die voldoet aan internationale duurzaamheidstandaarden. Het is echter zonneklaar dat deze standaarden geen wondermiddel zijn maar juist betrokkenheid en langetermijninvesteringen vergen om de situatie daadwerkelijk te verbeteren.

In het licht van klimaatverandering en milieuschade is het van kardinaal belang dat de koffiesector werk maakt van een milieu- en klimaatvriendelijk productiesysteem. Verantwoorde koffieproductie vraagt daarnaast om het versterken van economische verbanden via nauwe samenwerking tussen producenten, exporteurs en nationale en lokale overheden. Dit zal de zaak van boeren en handelaars ten goede komen en hun internationale onderhandelingspositie verbeteren.

Conclusie

Boeren die uit arren moede wegtrekken uit de koffie, het gebrek aan financiële transparantie in de keten, een povere duurzaamheidagenda en klimaatverandering, het zijn stuk voor stuk factoren die de duurzaamheid van de productie zwaar onder druk zetten. Ze zullen op hun beurt voor schokgolven en verrassingen zorgen. Om te voorkomen dat de koffiereus op lemen voeten bezwijkt onder zijn eigen gewicht en verpulverd wordt, zullen de belangrijke spelers op korte termijn met een overtuigend plan van aanpak moeten komen om de prangende problemen het hoofd te bieden.