Gelekt IPCC klimaatrapport slaat groot alarm over onomkeerbare klimaatverandering

Het 6e IPCC klimaatrapport, dat in 2022 officieel gepubliceerd wordt, was deels al uitgelekt. Met reden, want de toonzetting is alarmerend en een groot contrast met de vorige publicaties. Nu is het eerste deel ook officieel vrijgegeven. De slotsom: er is geen veilige marge voor klimaatverandering, ook niet 1,5 graad.

Het IPCC bereidt een historisch klimaatrapport voor dat deze zomer en volgend jaar in fasen zal worden gepubliceerd. Het grootste deel van het rapport zal niet op tijd worden gepubliceerd voor onderhandelingen door beleidsmakers tijdens Cop26, de VN-klimaatbesprekingen die in november in Glasgow plaatsvinden.

Een concept van het IPCC-rapport blijkbaar van begin dit jaar is uitgelekt naar Agence France-Presse. In het ontwerp wordt gewaarschuwd voor een reeks drempels waarboven herstel van de klimaatcrisis onmogelijk kan worden. Dat meldt The Guardian.

Het IPCC waarschuwde al in het tussenrapport uit 2018 dat een opwarming van 1,5 graad allerminst veilig is en gaf aan dat er nog kans is om verdere opwarming te stoppen. Nu is de toon anders, heel anders. Het IPCC zegt nu dat een opwarming 1,5 graad “onomkeerbare” gevolgen zal hebben. En sterker nog, dat het leven op aarde zoals wij dat kennen tegen 2050 onontkoombaar is veranderd door klimaatverstoring: grote tekorten aan veilig drinkwater, ondervoeding, versneld uitsterven van soorten en enorme groepen klimaatvluchtelingen. Kinderen die nu geboren worden, hebben hier als ze dertig zijn volop mee te maken.

Onafwendbaar

Het IPCC zegt dat dit hoe dan ook gaat gebeuren, ongeacht het tempo waarin de uitstoot van broeikasgassen wordt teruggedrongen. Ze stellen dat de verwoestende gevolgen van de opwarming van de aarde voor de natuur en de mensheid die ervan afhankelijk is, steeds sneller gaan, en al ruim voor 2050 pijnlijk voelbaar worden, overal op aarde. “Het leven op aarde kan zich herstellen van grote klimaatveranderingen door te evolueren naar nieuwe soorten en nieuwe ecosystemen te creëren”, aldus samenvatting. “De mensheid kan dat niet.”

Er bestaat geen veilige opwarming

Een belangrijke conclusie uit het klimaatrapport is dat de drempel waarboven opwarming als aanvaardbaar kan worden beschouwd omlaag moet. Door de ondertekening van het akkoord van Parijs in 2015 heeft de wereld zich vastgelegd op maximaal 2 graden opwarming ten opzichte van het pre-industriële tijdperk en liefst 1,5 graad. Nu schat het IPCC dat een overschrijding van 1,5 graad al leidt tot “geleidelijke, ernstige gevolgen, eeuwenlang, en soms onomkeerbaar”.

Volgens de Wereld Meteorologische Organisatie is de kans dat deze drempel van 1,5 graden over één jaar wordt overschreden nu 40% en is het al niet meer mogelijk is om onder die grens te blijven. “Het ergste moet nog komen, met implicaties voor het leven van onze kinderen en kleinkinderen veel meer dan voor dat van onszelf”, benadrukt het IPCC.

Het klimaat is al veranderd. Met een gemiddelde temperatuurstijging sinds het midden van de 19e eeuw van meer dan 1,1 graad zijn de effecten nu al ernstig en zullen ze steeds heviger worden, zelfs als de CO2-uitstoot wordt beteugeld. Zij die het minst schuld hebben aan deze emissies zijn ironisch genoeg degenen die het meest te lijden krijgen. Inheemse volken, met de kleinste voetafdruk van ons allemaal, verliezen hun leefgebied, levenswijzen en levens. Voor veel dieren en plantensoorten is het te laat: “Ook bij 1,5 graad veranderen de levensomstandigheden voor sommige organismen zo sterk dat zij zich niet kunnen aanpassen”, aldus het rapport, waarmee wordt verwezen naar de koraalriffen waarvan een half miljard mensen afhankelijk zijn. Tot de soorten die gevaar lopen, behoren de dieren van het Noordpoolgebied, een gebied dat drie keer sneller opwarmt dan gemiddeld. Ook de voorouderlijke levenswijzen van volkeren die in nauw contact met het ijs leven, kunnen verdwijnen.

Landbouw, veeteelt, visserij, aquacultuur… “In alle voedselproductiesystemen nemen plotselinge verliezen toe”, zo wordt in het rapport opgemerkt, waarbij klimaatverstoring de “belangrijkste drijvende kracht” is. De mensheid is niet toegerust om deze verslechtering van de situatie het hoofd te bieden. De huidige aanpassingsmogelijkheden zijn ontoereikend om het hoofd te bieden aan toekomstige klimaatrisico’s”, waarschuwt het IPCC.

Meer inzicht in stapeleffecten

In 2050 worden honderden miljoenen inwoners van kuststeden bedreigd door frequente vloedgolven, veroorzaakt door de stijgende zeespiegel, die op hun beurt leiden tot aanzienlijke migratie. Bij 1,5 graad opwarming worden 350 miljoen extra inwoners van steden blootgesteld aan watertekorten, 400 miljoen bij +2 graden. Met die extra halve graad worden 420 miljoen extra mensen bedreigd door extreme hittegolven. “De aanpassingskosten voor Afrika stijgen naar verwachting met tientallen miljarden dollars per jaar boven +2 graden,” voorspelt het rapport.

In het klimaatrapport wordt ook gewezen op het gevaar van opstapelingseffecten. Sommige regio’s (Oost-Brazilië, Zuidoost-Azië, Centraal-China) en bijna alle kustgebieden kunnen worden getroffen door drie of vier gelijktijdige rampen, of zelfs meer: hittegolf, droogte, cycloon, branden, overstromingen, door muggen overgebrachte ziekten … Bovendien, zo merkt het rapport op, moeten we rekening houden met de versterkende effecten van andere menselijke activiteiten die schadelijk zijn voor de planeet: vernietiging van biodiversiteit, bodemerosie, overexploitatie van hulpbronnen, vervuiling, verspreiding van ziekten … Die moeten we allemaal tegelijk aanpakken.

Gevaren rond kantelpunten

Dan zijn er nog gevaren rond de “kantelpunten”, die tot drastische en onomkeerbare verandering leiden. Daarover startte Duurzaamnieuws een paar maanden geleden al een serie artikelen over, die nog steeds wordt uitgebreid. Het IPCC stelt dat bij meer dan 2 graden opwarming het smelten van de ijskappen van Groenland en West-Antarctica (met genoeg water om de zeespiegel met 13 meter te laten stijgen) volgens recent onderzoek zou kunnen leiden tot een “point of no return”. Daarom “telt elke fractie van een graad”, benadrukt het IPCC.

Andere kantelpunten zijn bijvoorbeeld de Amazone – met de oceanen de longen van de planeet – die dreigt in een savanne te veranderen en het vrijkomen van methaan uit de permafrost in Siberië, Alaska en Noord-Canada wat zorgt voor een verdere temperatuurstijging van 0,2-0,3 graden.

Er bestaat niet één wondermiddel om deze systemische problemen op te lossen. In plaats daarvan kan één enkele actie een cascade-effect hebben. Het behoud en herstel van mangroven en onderzeese kelpwouden bijvoorbeeld, die “blauwe koolstofputten” worden genoemd, vergroten niet alleen de koolstofopslag, maar beschermen ook tegen overstromingen, terwijl ze een habitat bieden voor vele soorten en voedsel voor de kustbevolking.

Het rapport is glashelder. De mensheid kan haar lot in de richting van een betere toekomst alleen sturen door vandaag krachtige maatregelen te nemen om de op hol geslagen economische groei van de tweede helft van de eeuw een halt toe te roepen. “We hebben een radicale transformatie nodig van processen en gedragingen op alle niveaus: individuen, gemeenschappen, bedrijven, instellingen en regeringen”, aldus het rapport. “We moeten onze manier van leven en consumeren herdefiniëren.” Het rapport stelt bijvoorbeeld dat we door de consumptie van rood vlees te halveren, en de consumptie van noten, fruit en groenten te verdubbelen, de voedselgerelateerde uitstoot halverwege deze eeuw met maar liefst 70 procent terugdringen.

Zie ook de IPCC website over de 6e rapportage.

Foto: In Siberië werd deze week een record temperatuur van 47,8 C gemeten (Copernicus Sentinel-3A en Sentinel-3B satellieten, 20 Juni 2021).

Duurzaamnieuws publiceerde eerder al een serie artikelen over kantelpunten in het klimaat.