Beste minister Henk Kamp, met deze open brief in Duurzaamnieuws wil ik u graag een beetje helpen met de moeilijke opdracht om Nederland door middel van de energietransitie per 2050 volledig duurzaam te maken.
Als reactie op het achterblijven van de energietransitie heeft u namelijk aangekondigd dat de subsidie voor duurzame energieprojecten zal worden verhoogd van 4 naar 8 miljard per jaar. Dat zou ik heel mooi moeten vinden want met deze subsidie kunnen er weer vele honderden extra projecten gestimuleerd worden. Dat kost dan wel een leger aan ambtenaren om de subsidieaanvragen te behandelen en een nog veel groter leger aan enthousiaste vrijwilligers in zo’n 500 lokale initiatiefgroepen om via SDE+, of participatieregeling via de postcoderoos moeizaam projecten van de grond te krijgen. Moeizaam langs de meest ingewikkelde constructies omdat anders de business cases niet sluitend te krijgen zijn. Deze bottom up beweging gebundeld door Hier Opgewekt kent gelukkig een zeer sterke motivatie uit zorg voor ons klimaat, maar de hele situatie is nodeloos gecompliceerd.
De extra subsidie tot een bedrag van 8 miljard is natuurlijk prachtig maar helaas bij lange na niet genoeg. Bovendien zit er een vreemd luchtje aan. Immers tegelijkertijd handhaaft u de belastingvrijstelling voor grootgebruikers van gas en stroom van fossiele herkomst. Deze bedraagt volgens mijn inschatting ongeveer € 50 miljard per jaar. Ik heb dat berekend door het totale gebruik van elektriciteit, kolen en gas in Nederland (uit CBS Statline) om te rekenen tot een energie inhoud van ca 600 miljard kWh en dit in gedachten te belasten met 10 cent /kWh. Dat zou dan 60 miljard aan energiebelasting opleveren, terwijl er op dit moment via gas en licht slechts zo’n 10 miljard energiebelasting binnenkomt van voornamelijk kleingebruikers.
U zult mij wellicht willen vragen hoeveel subsidie er dan wel nodig is om een volledige energietransitie tijdig voor elkaar te krijgen? Mijn antwoord is verrassend. Er is helemaal geen subsidie nodig. Dit vraagt enige toelichting.
Vind jij goede en onafhankelijke informatie over een duurzame en klimaatveilige toekomst belangrijk? En helpt Duurzaamnieuws.nl je daarmee? Help ons dan met een donatie. Dank je wel.
Liever eerst een tijdje volgen? Meld je dan aan voor de gratis nieuwsbrief.
Daartoe moeten we de totale investeringskosten voor isolatie van alle gebouwen, overgang op LED en elektrische auto’s, overgang van gasverwarming op bijvoorbeeld warmtepompen of aardwarmte en overgang van gas en kolencentrales op decentrale PV en windturbines becijferen. Dat is niet zo eenvoudig, maar ik doe een bescheiden poging.
Alleen al de isolatie van 10 miljoen bestaande gebouwen kan oplopen tot 300 miljard. Om de restvraag aan warmte op te wekken via warmtepompen en aardwarmte zal ook zo’n 150 miljard nodig zijn.
De aanschaf van 10 miljoen elektrische auto’s zal circa 160 miljard meer kosten dan even zo veel gewone auto’s.
Door al deze technieken en de overgang van kolen- en gascentrales naar veel efficiëntere décentrale PV en wind besparen we wel een enorme hoeveelheid primaire energie uit fossiele bronnen. Naar schatting kunnen we daarmee in totaal zelfs 75% op ons primaire energie gebruik besparen.
Voor de restvraag naar duurzame stroom, inclusief die voor een elektrisch wagenpark hebben we echter veel windturbines en PV nodig . Als de restvraag 150 miljard kWh bedraagt en de investering voor PV bedraagt €1,20 voor een kWh/j productie en voor windturbines €0,70/ per kWh/j productie komen we bij een 50/50 verdeling PV/wind uit op een investering van ruim 140 miljard.
Alle bovengenoemde posten bij elkaar zou de transitie dus 750 miljard Euro kosten. Dat mogen we natuurlijk uitsmeren over de 25 jaar die ons nog rest voor het jaar 2050, zodat we per jaar ca 30 miljard moeten investeren. Aannemend dat de gebouwen na isolatie nog 50 jaar meegaan en de andere zaken gemiddeld 25 jaar meegaan en tegen die tijd goedkoper zullen zijn, zullen we daarna ongeveer ook 20 miljard per jaar moeten blijven investeren om al die zaken na de volgende 25 jaar weer te kunnen vervangen.
Die 20 miljard na voltooiing van de transitie hoeft de staat niet te betalen. Deze investering door de energiegebruikers betaalt zichzelf direct terug uit de besparing op fossiele brandstoffen. Daarvoor ga ik uit van de kostprijs zonder belastingen die alle gebruikers sowieso moeten betalen. Reken ik de uiteindelijke besparing op 40 miljard m3 aardgas à €0,40/m3, 14 miljard liter benzine en diesel à €0,50/l en 120 miljard kWh elektriciteit à €0,05 /kWh kom ik uit op een totale besparing van 29 miljard/jaar. Aan het einde van de transitieperiode zijn de besparingen op inkoop van fossiele brandstoffen per jaar dus groter dan de investeringen voor vervanging en onderhoud van de duurzame energievoorziening.
Zolang de transitie nog niet volledig is lopen de kosten voor benodigde investeringen van 30 miljard per jaar voor de baten uit. Alleen voor de kleingebruikers die relatief veel energiebelasting moeten betalen kan het lonen om die belasting te omzeilen via zelf opwekken en saldering en betaalt de investering zich binnen afzienbare termijn (6-10 jaar) terug. Bij de huidige vrijstelling van energiebelasting voor grootgebruikers van fossiele energie is er voor hen geen voordeel te behalen. Deze worden in de huidige situatie geholpen door de subsidies van SDE+. Voor autobezitters zijn er zeer gunstige stimuleringen om over te gaan op elektrisch rijden. Zoals de Investeringsaftrek en de vrijstelling wegenbelasting. Daarnaast is het elektriciteitsverbruik voor een km elektrisch rijden veel goedkoper dan de kosten voor benzine van een gewone auto.
Om de transitie wel door de vrije marktmechanismen en zonder subsidie op gang te brengen dient het belastingstelsel te worden gewijzigd. Het beste kan dit door groene energie vrij te stellen van energiebelasting en de belastingvrijstelling voor grootgebruikers van fossiele energie geleidelijk aan op te heffen. U durft dat waarschijnlijk niet uit angst dat de staat inkomsten gaat verliezen en dat de industrie gaat protesteren. Die angst is niet nodig. Inderdaad, uiteindelijk gaat de staat bij een volledige transitie ten opzichte van de huidige situatie zo’n 7,5 miljard aan brandstofaccijns en nog eens 10 miljard aan energiebelasting missen. Het verlies voor de staat zal in 25 jaar oplopen tot 17,5 miljard per jaar en gemiddeld over die periode ca 9 miljard per jaar zijn. De geleidelijke verhoging van de energiebelasting voor grootverbruikers van fossiele energie en het optrekken van die belasting tot een niveau van € 0,1 per kWh energie inhoud voor alle soorten fossiele brandstoffen levert in theorie uiteindelijk 50 miljard per jaar extra op. Voor de accijns op motorbrandstoffen zou dit niveau uiteindelijk een extra inkomsten van 12 miljard per jaar betekenen. Dit leidt tot een theoretische verhoging van de belastingdruk met 62 miljard per jaar. Maar in de praktijk zal dit veel minder zijn. De verhoging zal stapsgewijs ingevoerd moeten worden en zal tot steeds meer besparing en overgang op duurzame belastingvrije energie leiden. Deze extra inkomsten voor de staat zijn dus tijdelijk, zullen nooit het totale bedrag van 50 + 12 = 62 miljard opbrengen en uiteindelijk tot nul terugvallen als er geen fossiele energie meer gebruikt wordt. Hoe de curve precies zal verlopen is moeilijk te voorspellen. Als in de praktijk over de periode van 25 jaar slechts 15% van die 62 miljard wordt gerealiseerd, kan tijdens de overgangsfase gedurende 25 jaar het gemiddelde verlies van ca 9 miljard per jaar daar mee gecompenseerd worden.
MKB en industrie zullen inderdaad stapsgewijs meer moeten gaan betalen voor fossiele energie, maar de verhoging tot een totaal van 62 miljard zal als een dreigend zwaard van Damocles aansporen tot verstandige investering in duurzame energie en besparing. Daarmee valt de energiebelasting voor hen weg en verdienen ze de investering snel terug uit de besparing op fossiele brandstoffen.
Op de lange termijn werkt die compensatie via een verhoging van de energiebelasting voor grootgebruikers dus niet, maar dan is er een andere meevaller. De investeringen van aanvankelijk 30 en later 20 miljard per jaar zullen een enorme werkgelegenheid opleveren. Dat bespaart de staat werkloosheidsuitkeringen en geeft extra inkomsten uit loonbelasting. Uit ervaringen in andere landen is gebleken dat er per miljard investering in de energietransitie 15.000 banen ontstaan. Met 450.000 banen erbij scheelt dat zo’n 5 miljard aan uitkeringen en 2,5 miljard loonbelasting zodat hiermee het verlies aan energiebelasting op gas en licht grotendeels gecompenseerd kan worden. Blijft over het verlies van 7,5 miljard brandstofaccijns als iedereen elektrisch gaat rijden. Toevallig is dat bedrag ongeveer net zo groot als de huidige subsidie. Die subsidie is echter niet meer nodig als duurzame energie belastingvrij wordt en fossiele energie zwaarder wordt belast. Ook de huidige vrijstelling van wegenbelasting voor elektrische voertuigen zou de staat geld gaan kosten. Dit zal uiteindelijk ook niet nodig zijn. Elektrische auto’s zullen snel goedkoper worden. Het financiële voordeel van elektrisch rijden op groene stroom is dan zo groot dat er geen vrijstelling van wegenbelasting meer voor nodig is om elektrisch rijden te stimuleren.
Is het niet prachtig om met één simpele maatregel zowel het klimaatprobleem als het werkloosheidsprobleem te kunnen oplossen? Bovendien zal door een vermindering van de luchtverontreiniging met fijn stof en NOx de kwaliteit van de stedelijke lucht sterk verbeteren.
Geen energiebelasting op groene energie en geleidelijke verhoging van de belasting op fossiele energie voor de grootverbruikers zal betekenen dat alle gebruikers willen overschakelen op groen gas en groene stroom. Energieleveranciers zullen snel hun kolencentrales sluiten en grote windparken of giga solarparken gaan bouwen om aan de sterk gestegen vraag naar belastingvrije groene stroom te voldoen.
Het zal ook betekenen dat alle business cases via crowd funding en lokale coöperaties buitengewoon gemakkelijk sluitend gekregen kunnen worden. Dat scheelt een berg bureaucratische rompslomp en frustraties. De grootgebruikers zullen als gekken gaan investeren in besparing, isolatie en verduurzaming en de hele transitie verloopt vlotjes zonder een woud aan subsidieregeltjes en controlerende ambtenaren.
Minister Kamp, het is zo verdraaid eenvoudig en het hoeft de staat niets te kosten! Ik stel voor dat u mijn idee snel laat doorrekenen. Ik kan er een paar Euro naast zitten, maar ik vraag ook geen beloning. Graag gedaan.
Han Blok
