Hoeveel graden hoop hebben we nog?

Het zesde hoofdrapport van het IPCC is verschenen. VN voorzitter Antonio Guterres vat het als volgt samen:  “We bevinden ons op de snelweg naar de hel, met de voet op het gaspedaal”. Menigeen, die niet door de waan van de dag verblind is, zal zich afvragen of er nog wel enige hoop is op een toekomst. 

Twijfel tussen hoop en wanhoop is gekmakend. Enerzijds is de nieuwe technologie veelbelovend, is er genoeg geld en is de wereld zich steeds meer bewust van het probleem, maar de tijd dringt, de opwarming gaat steeds sneller en de vele tegenstrijdige meningen en de weerstanden tegen verandering leiden toch tot een gevoel van hopeloosheid.

De vraag of er nog hoop is, valt dan ook moeilijk in algemene zin te beantwoorden. Laat ik daarom de bittere schillen één voor één afpellen.

Daartoe heb ik de volgende vijf situaties onderscheiden:

• Het wordt meer dan 3 graden gemiddeld
• Het blijft onder de 1,5 graad
• Het blijft tussen 1,5 en 2 graden
• Het blijft tussen 2 en 2,5 graden
• Het blijft net onder 3 graden

Deze situaties vallen allemaal binnen de range van de RCP (Representative Concentration Pathway) scenarios 2,6 en 8,5 van het IPCC.

Voor de goede orde moet vermeld worden dat dit gemiddelde temperaturen op aarde betreft. Voor Nederland kun je dat met een factor 2 vermenigvuldigen en voor het Noordpoolgebied wel met een factor 3. Lokale temperaturen zoals bijvoorbeeld in stedelijke gebieden of woestijnen kunnen nog veel hoger worden.

Meer dan 3 graden

Indien de hoop er uit zou bestaan dat we nog 25 jaar zo door zouden kunnen gaan met een economische groei van 2,5 % per jaar op weg naar een wereldbevolking van 10 miljard, toenemende verschillen tussen arm en rijk, oorlogen en verloedering van de natuur, en dan ook nog blijven BBQen, is het antwoord zonneklaar, want dat kan niet. Die hoop is volstrekt irreëel. In dat RCP scenario 8,5, doorgaan in het huidige tempo, ofwel business-as-usual, zullen we vrijwel zeker over een gemiddelde van drie graden opwarming heen schieten en dan is het met ons mensen gedaan. Dat is dan de hel waar Guterres op doelt. Maar wat komen we onderweg daar naar toe nog tegen?

Onder de 1,5 graden

Aan de andere kant is de kans dat wij als mensheid nog onder de magische grens van 1,5 graden opwarming kunnen blijven ook uitermate klein. Het is natuurlijk wel goed om daar naar te streven, of beter nog, om alles op alles te zetten om dat te halen, maar we hebben de kans daarop eigenlijk al verspeeld en het ziet er niet naar uit dat de mensheid de benodigde eensgezindheid gaat opbrengen om dat in de resterende 10 jaar nog voor elkaar te krijgen. De boodschap van het IPCC dat het nog kan als ……. is mijns inziens wishfull thinking of valse hoop.

Tussen 1,5 en 2 graden

Indien de hoop er uit mocht bestaan dat we nog onder de gemiddelde opwarming van 2 graden kunnen blijven, zoals het IPPC scenario RCP 2,6 suggereert, is het antwoord: “Die kans is ook klein, maar nog geen nul.” En zolang die kans er is, is er hoop.

De kans is zo klein omdat de haalbaarheid van dit emissiescenario RCP 2.6, dat uitgaat van een rigoureuze inzet ter bestrijding van klimaatopwarming uitermate twijfelachtig is. Gezien de huidige traagheid en nalatigheid in het uitvoeren van toegezegde halve maatregelen en de nodige weerstanden kan dat nog wel eens vies tegenvallen. Bovendien moeten er daarvoor eerst nog wel een paar kleine technologische en maatschappelijke wereldwondertjes gebeuren.

Maar er is ook twijfel omdat we niet weten of de versterkende terugkoppelingsfactoren van klimaatverandering wel voldoende in de klimaatmodellen zijn meegenomen. Als de kanteling vanaf 1,5 graad nog sneller gaat, zoals men verwacht, zullen we waarschijnlijk ook te weinig tijd over hebben om nog onder de 2 graden te blijven.

Tussen 2 en 2,5 graden

Eigenlijk blijft er dus slechts een smalle marge tussen 2 en 3 graden gemiddelde opwarming over waarop we nog met een redelijke kans zouden kunnen rekenen. Daaronder blijven zal heel moeilijk worden, daar overheen gaan zal ons einde betekenen.

De gemiddelde opwarming verloopt nu met 0,2 graden per decennium, dus mogen we verwachten dat de 2 graden omstreeks 2063 zal worden overschreden. Het zal wel wat eerder gebeuren omdat we tot die tijd nog broeikasgassen zullen blijven toevoegen en de versnellende factoren sterker worden. (Zie kantelpunten die de klimaatverandering versnellen)

Er moet nog wel heel veel gebeuren om daarna ook nog onder de 2,5 graden te blijven. Dat kan alleen als de nu nog alom aanwezige weerstand omslaat naar eensgezindheid en actieve meewerking.

Gezien de politieke druk en het lobbyisme van bepaalde belanghebbende partijen met het doel om de eindtekst va het zesde IPCC rapport van maart 2023 op essentiële onderdelen af te zwakken, mogen we er rustig vanuit gaan dat die eensgezindheid voorlopig nog ver te zoeken is.

Han Blok