Twee uitzonderlijk zware orkanen binnen een paar weken tijd passen mooi in het voorspelde beeld van steeds extremer weer door een veranderend klimaat. Niet alleen de weerkundige kenmerken vestigen records, ook de economische gevolgen doen dat. Voorlopige schattingen van de schade gaan richting 300 miljard dollar in de VS, zo schrijft de Amerikaanse weer-organisatie Accuweather. Voor het Caribisch gebied komt daar nog eens zo'n $ 20 miljard bij. Schade die ook moet worden betaald door wie niet in klimaatverandering gelooft.
Wetenschappers verwachten dat er in een opwarmende wereld minder orkanen zullen voorkomen, maar dat deze heftiger worden. Ook in dat plaatje passen Harvey en Irma, die opdoken na 12 jaar zonder zware orkanen die aan land kwamen in de VS.
Een nog krachtiger verhaal vertellen de statistieken van de schade die door orkanen is veroorzaakt. Wanneer we kijken naar een lijst van de 30 meest verwoestende orkanen uit de Amerikaanse geschiedenis, dan blijken de meest recente 3 (Harvey, Irma en Katrina) 70% van het schadebedrag te vertegenwoordigen van de hele top 10 (bijna $ 400 miljard op een totaal van $ 551 miljard).
Ook in de tijd wordt het beeld bevestigd: 8 van de 10 meest verwoestende orkanen kwamen voor in de laatste 13 jaar. En daar blijft het niet bij. Records sneuvelden en masse: naar omvang, intensiteit, windsnelheid en hoeveelheden regen.
Economische verhoudingen
De schade door Irma en Harvey bedraagt ongeveer 1,5% van het bruto nationaal product (GDP) van de Verenigde Staten als geheel. Dat is bijna net zo veel als de economische groei van een jaar in hele VS. Als je naar de staten zelf kijkt is het effect nog dramatischer, dan bedraagt de schade zo'n 10% van de totale economie van Texas en Florida in een jaar. Of de economische groei van een jaar of 5.
De schade aan gebouwen en bezittingen vormt maar een deel van het totaal en is voor een groot deel verzekerd. Die waarde wordt tussen $ 100 miljard en $ 150 miljard geschat, grofweg de helft van het totaal. De rest van de schade bestaat uit gevolgen, zoals
- omzetverlies door getroffen en/of gesloten bedrijven
- werkloosheid door niet functionerende bedrijven
- schade aan infrastructuur
- schade als gevolg van stroomuitval
- schade aan gewassen (25% van de sinaasappeloogst is verloren, ook ander fruit, groenten en katoen zijn zwaar getroffen)
- duurdere benzine en olieproducten als gevolg van schade aan raffinaderijen en olieplatforms
- algemene schade aan de natuur.
Meer schade door meer groei (1)
Dat de schade door orkanen zo snel oploopt komt niet alleen door toenemend natuurgeweld. Zo is de bevolking van Florida sinds 1980 verdubbeld. Het is een van de snelstgroeiende staten van de VS, naar inwoneraantal en naar economische activiteit. De beschikbare ruimte neemt echter niet toe, waardoor steeds vaker in kwetsbare gebieden wordt gebouwd. De schade daar is navenant groter, zo bleek ook de afgelopen weken. Meer mensen met meer activiteiten en meer risico doen hun werk. Daarbovenop gaat het ook nog om een gemiddeld rijkere bevolking met meer en luxere bezittingen.
Achterstallige investeringen in infrastructuur maken het beeld er niet beter op: het Amerikaanse elektriciteitsnet met voornamelijk bovengrondse leidingen is verouderd, vaak in slechte staat en kwetsbaar.
Meer schade door meer groei (2)
Veel Amerikanen hebben een rotsvast geloof in hun economische systeem, de vrije markteconomie. De markt lost alles zelf op geloven ze. Zelfs nadat de financiële crisis al aantoonde dat die markt daar niet toe in staat was. Ze geloven nog steeds dat de markt ook zorgt voor een correctie van het pad naar ecologische destructie. Daar wees George Monbiot recentelijk in The Guardian op. Hij haalt daarin Milton Friedman aan, de grondlegger van de neoliberale economie, die zegt: "Ecologische waarden vinden hun natuurlijke positie in de markt, net zoals elke andere consumentenvraag."
Alleen, orkanen reageren niet op consumentenvraag, plastic afval in de oceanen reageert niet op marktsignalen en uitstervende diersoorten trekken zich niets aan van marktprijzen. Monbiot argumenteert terecht dat kapitalisme de wereld niet kan redden - het kan haar alleen maar vernietigen.
Meer schade door meer groei (3)
Ten slotte is er nog de toenemende schade tijdens extreme weersomstandigheden, die rechtstreeks het gevolg is van klimaatverandering. Want door een stijgende zeespiegel worden de vloedgolven die orkanen voor zich uit blazen hoger, op een hogere zeespiegel. Wat weer tot nog meer schade leidt.
Wetenschappers hebben berekend dat de overstromingsschade in New York in 2012, veroorzaakt door de orkaan Sandy, inderdaad voor een groot deel werd veroorzaakt door een hogere zeespiegel. Volgens onderzoek ging het om een bedrag $ 2 miljard aan extra schade – meer dan $ 230 per New Yorker.
Het gaat de stad New York tot 2030 zo'n $ 20 miljard kosten om zich tegen het wassende water te beschermen. Voor de hele VS wordt die investering op $ 300 miljard geschat. Maar wie gaat dat betalen?
Wie betaalt de rekening?
In de VS is het standaard procedure dat die kosten worden opgehoest door de belastingbetalers, zo schrijft Peter Frumhoff in The Guardian. Maar een aantal kuststeden in Californie hebben nu grote oliemaatschappijen voor de rechter gedaagd. Zij worden deels verantwoordelijk gehouden voor de stijgende zeespiegel en de gevolgen daarvan.
Immers, bijna 30% van de stijging van de zeespiegel tussen 1880 en 2010 is terug te voeren op emissies van de 90 grootste CO2-producenten. De 20 bedrijven die nu worden aangeklaagd zijn samen verantwoordelijk voor 10% van de stijging. Meer dan 6% is rechtstreeks terug te voeren op de bedrijfsactiviteiten van ExxonMobil, Chevron en BP.
Laat de veroorzakers de schade maar betalen, is het argument. Ze hebben wel nog wat pressie nodig: tot nu toe hebben ze nog geen $ 3 miljoen aan schadevergoedingen toegezegd. Daar ligt nog ruimte voor groei.
Peter van Vliet