Eén jaar na het winnen van de Klimaatzaak: de turbo moet erop

Vandaag is het alweer een jaar geleden dat de rechter in de Urgenda Klimaatzaak de Staat opdroeg om meer maatregelen te nemen om klimaatverandering te voorkomen. Er gebeuren veel mooie dingen, maar de CO₂-uitstoot ging het afgelopen jaar helaas omhoog. Zo werd er weer een kolencentrale geopend en mag er op nog meer snelwegen 130 km/u gereden worden. “We hebben een kostbaar eerste jaar verloren om de door de rechter opgelegde 25% CO₂ reductie  t.o.v. 1990 te behalen in 2020 . Om dat in te halen en goede initiatieven te versnellen zal de turbo erop moeten”, aldus Marjan Minnesma, directeur van duurzaamheidsorganisatie Urgenda.

De uitspraak in de Klimaatzaak, die wereldwijd de aandacht trok, werd een half jaar later gevolgd door de afspraken die 195 landen maakten tijdens de klimaattop in Parijs. Bijna alle landen van de wereld spraken af dat de temperatuurstijging op aarde ruim onder de 2 graden moet blijven (t.o.v. het pre-industriële niveau) en eigenlijk dat  1,5 graad het maximum zou moeten zijn.  Dat laatste is een enorme opgave, die vereist dat we voor 2030 fossiele brandstoffen zoveel mogelijk uitfaseren

Er zijn op dit moment heel veel positieve ontwikkelingen, van bedrijven, steden en landen die rond 2030 of zelfs voor 2020 energieneutraal willen zijn (Philips, IKEA, gemeente Goeree-Overflakkee, Schotland en vele andere) tot de opmars van elektrische auto’s en de samenwerking rond windenergie op de Noordzee. Aan mooie rapporten, goede voornemens en heel veel dialoog geen gebrek. Daar zijn we heel blij mee.

Feiten

Tegelijkertijd kijken we naar de feiten en de uitstoot. In 2015 ging de uitstoot van CO₂ in Nederland gewoon weer omhoog en in de energiesector zelfs met 12%. In oktober kwam de Nationale Energieverkenning 2015 uit, waarin gewaarschuwd werd dat het huidige beleid slechts zou leiden tot 11,9 procent duurzame energie in 2020, in plaats van de geplande 14%. Geen resultaten om trots op te zijn. Twee maanden na de uitspraak van de rechters maakten het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) voor de regering een overzicht wat nodig was om aan de uitspraak van de rechter te voldoen: 15 Mton extra CO₂ reductie realiseren bovenop het energie-akkoord. De adviesorganen maanden de overheid in 2015 echter wel tot haast. Ze gaven aan dat als besluitvorming over de emissiereductie een jaar wordt uitgesteld, Nederland zo 3 Mton CO₂ minder realiseert. Helaas werd in het eerste jaar geen haast gemaakt. Dat betekent nu de turbo erop.

De snelheid van reductie is een belangrijke factor. Klimaatverandering schrijdt steeds sneller voort en heeft steeds grotere gevolgen, die vele malen meer geld gaan kosten, dan maatregelen om klimaat­verandering te voorkomen. Aangezien CO₂ vele honderden jaren aanwezig blijft, betekent uitstel van maatregelen of te kleine stappen, dat de CO₂ kraan open blijft en het bad toch langzaam overloopt. Als we niet mikken op 100% duurzame energie in 2030 dan is anderhalve graad temperatuurstijging voorkomen onmogelijk en wordt twee graden ook heel moeilijk.

Grotere stappen

Dit vereist onmiddellijk meer actie en grotere stappen. Opties om te versnellen en meer meters te maken zijn er legio. We noemen er hier slechts een paar, waarvan de meeste zo 2 tot 3 Mton CO₂ per jaar besparen:

• Verdubbelen toekenningen SDE-subsidie voor projecten die echt aan een nieuwe duurzame energie-infrastructuur bijdragen zoals zonne- en windenergie. Schaf subsidie voor biomassabijstook in een  kolencentrale af. Ken meer toe dan er beschikbaar is, zoals de Rekenkamer adviseert, want veel projecten gaan na toekenninguiteindelijk toch niet door of presteren minder van verwacht. Het totaal aangevraagde bedrag voor stimulering van duurzame energie bedroeg in deze voorjaarsronde maar liefst 8,15 miljard, waar maar 4 miljard beschikbaar is in deze ronde. Ondanks dat de Tweede Kamer de bijstook van biomassa niet steunde, krijgt deze dit jaar zeker 3 miljard, terwijl het niet bijdraagt aan een duurzame energievoorziening.
• Nieuwe huizen energieneutraal vanaf 2018. Nieuwe huizen moeten vanaf 2020 vanwege EU-regelgeving energieneutraal worden. Haal dat twee jaar naar voren naar 2018. Waarom nog huizen bouwen van de vorige eeuw? Maak de nieuwbouw en vervolgens de bestaande bouw gasvrij!
• Handhaaf de wet Implementatie EU-richtlijnen energie-efficiëntie. Vorig jaar is er in Nederland een prachtige wet in werking getreden. Deze wet gebiedt dat alle grote bedrijven alle energiebesparende maatregelen zelf uitvoeren die zich binnen 5 jaar terugverdienen. In de meeste bedrijven zijn heel veel van deze onbenutte kansen voor energiebesparing en daarmee voor goedkope CO₂-reductie. In mei 2016 werd bekend dat er twintig speciale energie-inspecteurs komen om naleving van de besparingswet te handhaven. Dat zal niet voldoende zijn, terwijl dit wel een zeer kostenefficiënte oplossing is. Samenwerking van inspecteurs met lokale energiecoöperaties en NGOS kan een oplossing zijn om sneller op te schalen.
• Offensief Elektromotoren. Maar liefst 70 % van het totale elektriciteitsverbruik van de Europese industrie komt op het conto van elektromotoren en daarmee de helft van het totale stroomverbruik in de samenleving. Het is tijd voor een offensief voor elektromotoren. Bij het opstarten, het remmen en het doorschakelen wordt veel energie verspild en dat geldt ook voor elektromotoren die (continu) op een verkeerd toerental draaien. Daar zijn praktische oplossingen voor van (Nederlandse) bedrijven zoals Emotron (slimme frequentieregelaars) en Zytec met een energiebesparende contactloze magneetkoppeling.
• Benzine- en dieselauto’s zwaarder belasten, elektrische auto’s minder . Dit kabinet maakt benzine- en dieselauto’s met fiscale maatregelen goedkoper en elektrische auto’s duurder. Daarnaast voert men de snelheid op naar 130 km/uur op veel plekken. Precies het tegenovergestelde van wat nodig is. Draai dit terug en draai dit om en kies een datum waarop geen vieze auto’s meer verkocht mogen worden, net als in Noorwegen.

Zo zijn er nog vele andere mogelijkheden tot energiebesparing en opschaling van echt duurzame energieprojecten. Van energieneutrale kantoren tot ‘groen beton’ en van warmterotondes bij kassen tot drijvende zonnepanelen op ‘braak liggend water’ van het waterschap. Maak werk van al die mooie en nieuwe initiatieven en coalities en laat ze bovenal opschalen.
“Een versnellingsteam met budget, apart gezet van de overheid, met als doel 40% reductie realiseren in 2020, zou enorm helpen”, aldus Urgenda directeur Marjan Minnesma. “ Als serieuze stap om onder de 1,5 graad te blijven en als teken aan de volgende generaties dat wij het akkoord in Parijs en de rechter serieus nemen”.

Kijk voor meer informatie, video’s en rechtbankdocumenten op www.urgenda.nl/klimaatzaak