Klimaatrampen wachten niet op polderende politici

Het overleg over een nationaal klimaatakkoord zit muurvast. Na maandenlang polderen tussen ruim 100 organisaties uit diverse sectoren en de regeringspartijen kan men het niet eens worden. Vooral grote industrieën, de autolobby en de milieuorganisaties zoals Greenpeace en Natuur en Milieu staan lijnrecht tegenover elkaar.

Wetenschappers die er verstand van hebben, zoals Jan Rotmans en Klaas van Egmond, achten dit overleg zinloos en een op hol geslagen vorm van democratie, maar de politici van CDA en VVD claimen dat dit de enige manier is om voldoende draagvlak in de maatschappij te verkrijgen. Verder uitstel komt hen echter toevallig wel goed uit. Een aantal hete aardappels is sowieso van tafel geschoven. Beperking van de veestapel, vermindering van rundvleesconsumptie, CO2 heffing voor zeevaart en vliegverkeer en het rekening rijden voor personenvervoer zijn allemaal niet bespreekbaar.

De bekende smoesjes luiden, dat het allemaal wel betaalbaar moet blijven, dat onze concurrentiepositie er niet onder mag lijden, dat we niet roomser hoeven te zijn dan de paus en dat we beslist niet meer kunnen doen dan in de internationale akkoorden is afgesproken etcetera etcetera.

Klimaat op hol

Intussen waarschuwt de wetenschap vrijwel unaniem dat er zeer groot gevaar dreigt. Dat we met rasse schreden een kantelpunt naderen, waarna het klimaat verder vanzelf drastisch op hol zal slaan. Intussen loopt de klimaatschade wereldwijd en ook in Nederland al aardig op. Extreme droogte en hitte, gigantische bosbranden, cyclonen en orkanen en overstromingen om maar te zwijgen van gezondheidsschade door kankerverwekkende stoffen uit rookgassen en door stoflongen. Desondanks hebben de door big fossil gesubsidieerde klimaatontkenners binnen extreemrechtse partijen meer invloed. Ze vormen een politieke machtsfactor waar de anderen bang voor zijn. Bij de overige partijen is de angst voor verlies van stemmen groter dan de angst voor klimaatopwarming.

In internationaal verband is men het erover eens dat het klimaatprobleem en de energietransitie alleen oplosbaar zijn als iedereen op de hele wereld zonder uitstel zijn verantwoordelijkheid neemt. Dat standpunt lijkt mooier dan het is want met dit uitgangspunt kan iedereen zich altijd verschansen achter een ander die minder zou doen. Maar in werkelijkheid lopen Europa en de VS achter op China en India, loopt Nederland achter op de rest van Europa en tal van gemeentes lopen achter op de rest van Nederland. De werkelijkheid is dat de relatief welvarende Westerse wereld gedurende de afgelopen 75 jaar een onevenredig grote bijdrage heeft geleverd aan de accumulatie van CO2 in de atmosfeer. De werkelijkheid is dat die CO2 er de komende honderden jaren niet meer uit gaat.

Opgehoopte klimaatschuld

Een andere werkelijkheid is dat de indirecte kosten (“externalities”) voor het gebruik van fossiele energie (klimaatschade, gezondheidsschade etc.) nog nooit zijn betaald door de gebruikers. Deze lasten zijn afgewenteld op de publieke sector en/of doorgeschoven naar de toekomst. Daarmee is met zogenaamd goedkope fossiele energie en het kappen van bossen gedurende vele tientallen jaren een enorme klimaatschuld opgebouwd die op geen enkele wijze in nationale, gemeentelijke of bedrijfsboekhoudingen als een schuld of als een due diligence is terug te vinden. Het tegendeel is zelfs waar. Alle uitgaven voor schadeherstel, ziektes en rampenbestrijding tot en met de steun aan klimaatvluchtelingen worden doodleuk opgeteld bij het Bruto Nationaal Product.

Het lijkt op het eerste gezicht buitengewoon merkwaardig dat een verbod op fossiele brandstoffen en de levering en distributie van duurzame energie niet behoort tot de taken van de overheid. Want wat is het verschil met het aanleggen van wegen, straatverlichting, riolering, vuilophaaldiensten, waterzuivering en afvalverwerking?  De enige verklaring is dat daarmee de verantwoordelijkheid kan worden doorgeschoven en uiteindelijk kan worden afgeschoven. De overheid verwijst naar de consument, de burger wijst naar de industrie en die wijst door naar de concurrent. Het balletje wordt heen en weer gespeeld tot het uiteindelijk op de grond belandt.

Regulering noodzakelijk

En dan is er de heilige graal van de vrijblijvendheid. We willen niets afdwingen. Lang leve het liberalisme. Vrijheid blijheid, niet méér maar minder regels. Vrijblijvendheid werkt echter niet voor dit dossier en ook niet op andere. Daarom is ook het dragen van een helm op de motor, een veiligheidsgordel in de auto, stoppen voor stoplichten, voorrang aan rechts verlenen verplicht. Daarom zijn telefoneren tijdens de deelname aan het verkeer, alcohol achter het stuur, verkoop van drugs en brandstichting verboden. Dat, en nog veel meer is allemaal nodig omdat de meeste burgers daar ondanks de evidente noodzaak en het eigenbelang niet spontaan zelf toe komen. Zo ook dient eigenlijk het gebruik van de schadelijke fossiele brandstoffen te worden verboden en de transitie naar duurzame energie te worden verplicht. In dit geval is de urgentie van dwang zelfs nog groter omdat de burger en het bedrijfsleven de kennis niet hebben om de gevolgen te overzien of de kennis missen om de moderne technologie toe te passen. De gevolgen zijn bovendien niet beperkt tot een ongelukkig incident waar je alleen zelf schade van ondervindt maar accumuleren zich op wereldwijde schaal tot iets rampzaligs waar we straks niets meer aan kunnen doen en wat niet meer vanzelf zal overgaan.

Op 8 oktober verschijnt er een nieuw rapport van het IPCC. Daarin zal worden geëvalueerd of we met het huidige pakket maatregelen onder die magische grens van 1,5 graad opwarming kunnen blijven  Ik heb zo’n donkerbruin vermoeden dat het antwoord een heel erg duidelijk “neen” zal zijn en dat we op minstens 4 graden gemiddeld afstevenen. Desondanks zullen we de lezers van Duurzaamnieuws zo snel mogelijk op de hoogte brengen van de conclusies uit het rapport.

Uitspraak klimaatzaak

Op 9 oktober zal er een uitspraak in hoger beroep worden gedaan in de Klimaatzaak van Urgenda. Dat gaat in essentie over de vraag of de overheid haar verantwoordelijkheid voldoende neemt. Vergelijkbare zaken zijn intussen ook in andere landen aangespannen. Ook daarover zullen we u tijdig informeren. Die klimaatzaak is een goede zaak en dat zijn alle klimaatzaken maar ik vrees dat het niets zal uitmaken. Zolang de beleidshorizon van politici niet verder reikt dat één verkiezingstermijn, en zolang de politiek zich laat manipuleren en chanteren door bepaalde industriële grootmachten, zal ze haar koers niet wijzigen. Zolang de politiek niet door de kiezer op haar beleid wordt afgerekend, gebeurt er niets. En zolang de kiezer alleen naar zijn eigen portemonnee kijkt en niet verder vooruit kijkt dan de volgende goedkope vliegvakantie en denkt dat het met dat klimaat allemaal wel zal meevallen en alles vanzelf wel goedkomt en een warme zomer bovendien best lekker is, zolang zal die kiezer de overheid niet afrekenen op een te slap klimaatbeleid.

Ik ben somber, maar zie toch een lichtpuntje. Elke belegger en investeerder is knettergek als hij nu nog niet inziet dat zijn geld bij big fossil weggegooid geld is. Elke energieproducent en leverancier is knettergek als die nu nog in kolen, gas, olie of kernenergie gelooft, omdat duurzame energie intussen goedkoper is. Geen enkele autofabrikant gelooft nog in een toekomst voor de verbrandingsmotor. ”It’s the economy stupid”.  Mijn huishouden is klimaatneutraal. Ik rij op zonnestroom, eet vrijwel geen rundvlees meer en heb besloten niet meer te vliegen. Velen verklaren me voor gek, alleen omdat ik wel mijn verantwoordelijkheid als burger neem. Maar omdat ik uiteindelijk goedkoper uit ben, zullen velen mij volgen.

Han Blok

Lees ook: Waarom we zo achterlopen in de vooruitgang

Lees meer over: klimaat

Meer artikelen uit de categorie: Inzicht