Deze coronaperiode heeft al aanleiding gegeven tot tal van nieuwe initiatieven, zowel van het kabinet alsook vanuit de samenleving. Bij sommige ideeën springt de Aarde er goed uit, bij de meeste echter overheerst de neiging om zo snel als mogelijk weer terug te kunnen naar “business as usual” waarin het nieuwe normaal vrijwel identiek is aan het oude. Ook de ongerichte steunmaatregelen van de overheid ademen deze achtergrond. Het ‘laat een goede crisis niet onbenut’ is daar blijkbaar een adagium dat weer snel in de bureaula is verdwenen.
Terwijl deze periode juist een uitstekend ijkmoment zou kunnen zijn om verschillende aspecten van het bedrijfsleven tegen het licht te houden en ze te wegen: zijn de betreffende sectoren wel zo heilzaam voor de Aarde en voor ons welzijn of kan er nog veel winst geboekt worden op criteria als duurzaamheid en milieuvriendelijkheid? Wanneer het kabinet belastinggeld gaat inzetten om bedrijven van de laatste categorie overeind (of bij KLM in de lucht) te houden, lijkt het me zeer verdedigbaar om strenge eisen te stellen aangaande de bedrijfsvoering in de toekomst. Immers, door zo grootschalig geld te gaan uitgeven schuift deze regering de echte pijn door naar de generaties na ons.
Onze nazaten worden zo niet alleen opgezadeld met een ‘uitgewoonde’ Aarde maar ook nog met een veel grotere (en af te lossen) staatsschuld. De penibele situatie waarin de Aarde verkeert wordt geïllustreerd door de sterk onder druk staande biodiversiteit, het feit dat Earth-overshoot-day tegenwoordig al in de eerste helft van augustus!! valt en aan het dramatisch veranderde klimaat, inclusief de massamigratie die dit met zich mee gaat brengen.
Onze verantwoordelijkheid voor komende generaties kunnen we ondermeer tonen door steunvragende bedrijven ook tegen deze achtergrond te wegen. En dan komt een bedrijf als KLM er niet goed af: jarenlang hebben ze weggekeken wanneer het klimaatverwoestend effect van vliegreizen aan de orde kwam en als het op actie aankwam verschuilden de verantwoordelijken zich achter internationale regelgeving. De enige manier waarop KLM zich duurzamer zou kunnen profileren is door een zorgvuldige keuze van de toestellen, het ijveren voor een kerosinetax en door zich alleen toe te leggen op langeafstandsvluchten en pretvluchten en vakantiereizen te schrappen. Schiphol kan dan een railway-hub worden in plaats van een air-hub.
Maar de milieuverwoesting is niet alleen toe te rekenen aan bedrijven maar komt ook voort uit het consumentengedrag. We zijn met (te) veel en, misschien nog wel belangrijker, we produceren en consumeren (te) veel. Achter dit alles staan economische concepten die slechts één smaak kennen: de economie moet groeien. Het is te absurd voor woorden dat er tal van modellen zijn om economische groei te realiseren, terwijl er niet één model is dat economische krimp bekijkt. En in de toekomst zal die krimp onontkoombaar zijn willen we de Aarde leefbaar houden.
In de samenleving zijn er al wel steeds meer mensen die op hun eigen manier een dergelijke koers varen. Zij zijn bezig met ‘ontspulling’, ze zijn gaan wonen in tiny houses en waarderen geluk, genieten en geven meer dan halen, hebben en houden. Indirect dragen zij misschien wel meer bij aan een gezondere Aarde dan welke technische innovatie dan ook.
Bij deze opkomende groep ligt een potentie verscholen waarvan veel meer gebruik gemaakt zou kunnen worden. Bijvoorbeeld door hen de mogelijkheid te bieden om geld te storten in een fonds waar (startende) bedrijfjes met duurzame plannen kunnen aankloppen. De overheid zou dit initiatief kunnen ondersteunen door storten in dit fonds fiscaal aantrekkelijk te maken.
Het vrijwillig storten in zo’n fonds kan op drie manieren bijdragen aan een leefbaarder Aarde:
- a. doordat zo duurzame plannen gerealiseerd kunnen worden,
- b. doordat de geldverstrekkers op deze manier verbonden worden met elkaar, de ander kunnen stimuleren en inspireren zodat deze een duurzame voorhoede kunnen gaan vormen
- c. doordat de geldverstrekkers minder in de verleiding komen om hun geld elders uit te geven op een manier die de Aarde zou belasten.
Bovendien laat deze voorhoede door het inleveren van een deel van hun koopkracht aan de regering zien dat het hun ernst is en dat zij daadkracht verlangen en geen papieren rapporten die na verloop van tijd weer een bureaula verdwijnen.
Ad Vermaas
Naschrift: onder het motto ‘laat een goede crisis nooit onbenut’ zijn er al heel wat voorstellen, petities en oproepen verschenen om onze samenleving grondig te hervormen zodat de Aarde niet langer het kind van de rekening is maar juist een wonderlijk complex en evenwichtig systeem dat niet verloren mag gaan. Maar in al die gevallen wordt de oproep neergelegd bij anderen (politici, regeringen, etc.) en hen wordt verzocht maatregelen of acties te ondernemen. Zelf heb ik al tijden het gevoel dat een dergelijke benadering niet effectief is. Daarom heb ik in het bovenstaande een ander invalshoek gekozen. We moeten zelf het voortouw nemen, laten zien dat het ons ernst is en bereid zijn om zelf (financieel) bij te dragen aan een transitie.
Mocht u zich aangesproken voelen, dan graag een hier een reactie.