Met wijzen naar de ander komen we er niet

Van mijn schooltijd, ruim een halve eeuw geleden, zijn me slechts een aantal onzinnige argumenten waarom je iets wel of niet mocht, bijgebleven. Zo mocht je tijdens een lesuur nooit naar de WC, want “Als iedereen dat gaat doen, loopt de hele klas leeg en wordt het een chaos”.

Na overtreding van de regels kwamen wij meestal niet weg met “Ja maar zij deden het ook”. Toen Rutte afgelopen week het afschaffen van de dividendbelasting verdedigde met “Het moet want de Engelsen doen het ook” kwam hij er wel mee weg. Het argument vanuit de oppositie had eigenlijk moeten zijn: “Als alle Europese landen dit gaan doen, wordt het een zinloze concurrentieslag”. Want het zou inderdaad tot gevolg kunnen hebben dat uiteindelijk in alle landen de belasting op arbeid verhoogd zou moeten worden, terwijl elk weldenkend mens dat niet door de lobby van het grootkapitaal is gecorrumpeerd, kan inzien dat we de belasting op arbeid juist moeten verlagen en meer belasting op kapitaal, winst en grondstoffen moeten heffen.

Hetzelfde soort argumentatie speelt ook als het gaat om het sluiten van de kolencentrales. “De onze kunnen langer open blijven want als wij ze eerder dicht doen dan blijven die in Polen en Duitsland langer open.” Ik kom de argumentatie ook al thuis tegen als ik, vanwege de buitensporige CO2 footprint, bezwaar maak tegen de vliegreis van een familielid: ”Als ik niet meevlieg, blijft dat vliegtuig heus niet aan de grond en zit er wel een ander in die stoel”. Als mijn zoon de auto wil lenen gebruik ik zelf het argument in omgekeerde zin: “Je kunt beter met de trein gaan dan met de auto, want de trein rijdt toch”.

Toen een aantal VS bankiers in 2010 voor de Financial Crisis Inquiry Commission (FCIC) moesten verschijnen in verband met de subprime mortgages (onvoldoende gedekte hypotheken) en de verkoop daarvan in gewiekste combinatieverpakkingen (zogenaamde mortgage backed securities en collaterised debt obligations) zeiden ze: “We moesten dit wel doen anders zouden de andere collega’s het wel gedaan hebben”.

Ook bij de schaamteloze korting op de energiebelasting voor grootverbruikers zeggen onze ministers zonder blikken of blozen dat dit geen subsidies zijn ter stimulatie van fossiele energie, maar noodzakelijke steun voor het bedrijfsleven omdat de buurlanden ook die kortingen geven. En ook als het gaat om vlieg-tax wordt gesteld dat dit niet kan omdat anders de mensen via andere landen vertrekken.

Het aantal voorbeelden waarbij men zich verschuilt achter de ander kan eindeloos uitgebreid worden en meestal klopt de redenering nog ook. En toch is de argumentatie volstrekt onzinnig om de doodeenvoudige reden dat als iedereen deze argumenten gebruikt, we geen stap verder komen en omdat een foute handeling van een ander nooit een excuus kan zijn om zelf ook foute dingen te doen. Een moordenaar wordt toch ook niet vrijgepleit met het argument dat het slachtoffer anders wel door een ander zou zijn vermoord. Eigenlijk zijn dit soort argumentaties dus volkomen immoreel.

Ik heb dan ook veel respect voor vegetariërs die vanuit hun eigen principiële overtuiging de overmatige vleesconsumptie afwijzen, terwijl ze heus wel weten dat het weinig zoden aan de dijk zet zolang de anderen niet ook allemaal vegetariër worden. Ook heb ik respect voor huiseigenaren die veel investeren in huis, auto en leefstijl om klimaatneutraal te kunnen zijn, terwijl ze heus wel weten dat er in heel veel huishoudens en industrie nog maar raak gestookt wordt.

Deze week in Bonn bleek zelfs dat er ook nog Amerikanen zijn met genoeg ballen om tegen de Trump-wind in te koersen “Now that the US government has been fully and completely corrupted by fossil fuel money, America’s Pledge and the Pacific Coast Collaborative stand alone in opposition to those who would happily kill us all in order to fatten their own wallets”. En wat dacht u van paus Franciscus die de aanwezigen in Bonn een hart onder de riem stak: ““In tackling climate change, I ask to leave behind denial, indifference, resignation and trust in inadequate solutions”.

Tegelijk moet ik toegeven dat, zolang bijna iedereen deze immorele argumentaties blijft gebruiken, het vechten ertegen zinloos is. Met een handvol verstandige mensen en een moreel appel op de rest komen we er dus niet. Wat dan wel? Bill Clinton gaf in 1992 al het antwoord. “It’s the economy, stupid” ofwel de enige haalbare omwenteling verloopt via de portemonnee en dat geldt vooral voor de grote investeerders in deze kapitalistische wereld. Dus, niks afschaffen dividendbelasting ter waarde van 1,4 miljard, maar alle directe en indirecte kosten van big fossil, inclusief de schade aan mens en milieu, die door het PBL voor Nederland op 7 miljard per jaar geraamd worden , volledig en keihard doorberekenen en belasten. Dat zal ze leren, die anderen.

Han Blok