Onderzoek van Plastic Soup Foundation heeft aangetoond dat het kleine Nederland een grote rol speelt in de schimmige handel in plasticafval. Zo was ons land in 2021 EU’s grootste exporteur van plastic afval naar niet-OESO-landen.
Ook wereldwijd zijn we een grote speler; alleen Japan en de VS exporteerden in 2021 nóg meer plasticafval naar landen in het mondiale zuiden. Per hoofd van de bevolking is Nederland zelfs wereldleider; ons land verscheept het meeste plasticafval van het rijke deel van de wereld naar landen die dat afval niet correct kunnen verwerken.
Neokoloniaal schandaal
China zette op 1 januari 2018 de wereld flink op z’n kop met een verbod op de import van plasticafval. Opeens moest het rijke westen er dus ergens anders mee naartoe. Sindsdien verschuift deze handel naar steeds kwetsbaarder landen, die niet over de juiste infrastructuur beschikken om dat afval goed te verwerken. Waar de bulk van het plasticafval voorheen naar China ging, gaat die nu vooral naar landen in Zuidoost-Azië zoals Indonesië, Thailand, Vietnam en Maleisië.
In deze landen wordt ruim de helft van dat afval mismanaged, en in Indonesië geldt dat zelfs voor 83% ervan. Het wordt in de open lucht gestort en ongecontroleerd verbrand. Daarbij komen schadelijke stoffen, restanten plastic en microplastics vrij die de akkers en oppervlaktewateren vervuilen en niet alleen het milieu maar ook de gezondheid van de lokale bevolking aantasten.
Boven op de legale export komen nog de illegale exportstromen. Naar de omvang daarvan kunnen we alleen maar gissen. Wel is duidelijk dat die sinds 2018 enorm zijn toegenomen en gepaard gaan met veel criminele activiteiten, waarvoor Interpol twee jaar geleden al waarschuwde.
Ondanks regelgeving exporteert Nederland alleen maar meer plastic afval
Ondanks de bestaande wet- en regelgeving, zoals de EU Waste Shipment Directive en het Verdrag van Bazel, dat per 1 januari 2021 verder is aangescherpt, neemt de export naar kwetsbare landen opmerkelijk genoeg alleen maar toe. In 2021 was er zelfs sprake van meer dan een verdubbeling ten opzichte van 2020.
Nederland was in 2021 ’s werelds grootste exporteur van plasticafval naar Indonesië. Van de totale export van plasticafval van ruim 200 miljoen kilo ging er bijna 70 miljoen kilo naar Indonesië en bijna 64 miljoen kilo naar Vietnam.
Onderzoeksmethode
Voor dit onderzoek heeft Plastic Soup Foundation zich gebaseerd op de UN COMTRADE-database, waarin gedetailleerde informatie over im- en exporten staat zoals aangeleverd door bijna 200 staten en/of regio’s. Specifiek onder de loep genomen is de rol die Nederland in de internationale plastic afvalhandel speelt.
Uit de data van de UN COMTRADE kan helaas niet worden opgemaakt wat de reden is voor de toegenomen export van Nederland naar landen zoals Indonesië.
Oproep tot totaalverbod
Plastic Soup Foundation is van mening dat de export van plastic afval naar landen buiten de EU helemaal aan banden moet worden gelegd. Met name Nederland zou – als grootste doorvoerhaven van plastic afval – daarin zijn verantwoordelijkheid moeten nemen.
Voormalig staatssecretaris Van Veldhoven (D66) pleitte al op de G20 in juni 2019 om te stoppen met deze export. Ze zei toen: ‘Westerse landen zouden geen plastic afval meer moeten exporteren. Niet naar Maleisië, niet naar Indonesië, nergens heen. Wij moeten ons eigen plastic afval zelf kunnen verwerken, in plaats van het per boot naar andere delen van de wereld te sturen. Hier moeten we in internationaal verband afspraken over maken.’
We zijn inmiddels ruim drie jaar verder en het is de hoogste tijd dat Nederland dit goede voornemen uitvoert en zich daar binnen de Europese Commissie hard voor maakt. Zolang de export van plastic afval naar landen als Indonesië voortduurt, zadelen we andere landen op met ons afvalprobleem en kijken we weg van de gevolgen, en dat is een vorm van exploitatie die veel weg heeft van neokolonialisme.
