De Europese Commissie heeft na een staatssteunklacht van Laka drie jaar onderzoek gedaan naar de systematiek van financiering van kernafval in Nederland. Dat blijkt uit gewobte documenten die toezichthouder ANVS onlangs heeft vrijgegeven.
Het Europese staatssteunonderzoek had er toe moeten leiden dat de Nederlandse Staat zou worden verplicht om bij afval-producenten zoals kerncentrale Borssele, Urenco in Almelo, en NRG in Petten, het te weinig betaalde terug te vorderen, tot tien jaar terug. Om niet nader genoemde redenen heeft de Europese Commissie haar onderzoek in september 2020 echter gestaakt. Milieuorganisatie Laka beraadt zich nu op verdere stappen om de staatssteun voor kernenergie via staatsbedrijf COVRA alsnog te doen beëindigen.
Verboden staatssteun
Zomer 2017 diende Laka, samen met mensen met zonnepanelen op hun dak, een Europese staatssteunklacht in. Opwekkers van duurzame stroom betalen namelijk voor hun afval, terwijl kerncentrale-exploitant EPZ in Borssele bij het opwekken van kernenergie door staatsbedrijf COVRA (=de Nederlandse Staat) van de kosten van kernafval is afgeschermd. En dat is
(verboden) staatssteun.
Na geduldig graven bleek dat de Europese Commissie na Laka's klacht ook echt een onderzoek naar de financiering van kernafvalbeheerder COVRA was gestart. De voorzitter van de ANVS schrijft begin 2019 aan staatssecretaris Van Veldhoven dat de klacht:
"juridische en financiële implicaties [kan] hebben voor [Kerncentrale Borssele, Urenco, NRG Petten, ...] in die zin dat in het uiterste geval Nederland kan worden gelast om er voor te zorgen dat het door de leveranciers te weinig betaalde alsnog van deze bedrijven zal worden gevorderd, zelfs tot tien jaar terug."
Bij Laka was de verbazing vervolgens weer groot toen ze na de ontvangst van de gewobte informatie vernamen dat de Europese Commissie, na drie jaar onderzoek, en zonder enige toelichting, in september vorig jaar het staatssteunonderzoek heeft gestaakt.
Na een serie Wob-verzoeken om er achter te komen wat er precies mis is met de tarieven van kernafvalbeheerder COVRA, bleek dat toezichthouder ANVS staatssecretaris Van Veldhoven van 2018 tot 2020 heeft geadviseerd over de beantwoording van vragen van de Europese Commissie naar aanleiding van Laka's staatssteunklacht. Die klacht ging, kort samengevat, over de vraag of het Nederlandse systeem van "finale kwijting" van radioactief afval verboden staatssteun is.
De recent door de ANVS vrijgegeven Wob-stukken lopen tot december 2019. De vraag diende zich aan wat de EC na 2019 heeft besloten. En dan meldt een betrouwbare bron ons dat de Commissie in september 2020 het staatssteunonderzoek 'after careful examination of the information received on nuclear waste treatment in the Netherlands' heeft gestaakt. Op grond waarvan? Geheim.
Goed nieuws uit Genève
De Europese Commissie heeft de neiging om in staatssteunprocedures milieu-aspecten over het hoofd te zien. En milieu-organisaties hebben dan niet het recht om hierover bij het Europese Hof te procederen. Alleen, dat behoort binnenkort tot het verleden. Want onlangs heeft het nalevingscomité van het Aarhus Verdrag - het zelfde comité dat ook oordeelde dat de levensduurverlenging van Borssele in strijd met internationale milieuregels is - geoordeeld dat de regels moeten worden aangepast zodat milieu-organisaties in vervolg juridisch ontvankelijk zijn bij Europese staatssteunzaken.
Komend najaar worden in in Genève de bevindingen van het nalevingscomité vastgesteld. Voor Nederland komt dat neer op een internationale schrobbering over de levensduurverlenging van Borssele, en voor de Europese Commissie het startschot om de staatssteunregels te herzien. Daarna zal Laka de staatssteunklacht over de financiering van het kernafval van Borssele, Urenco, NRG en de TU Delft opnieuw indienen. De Commissie Commissie zal dan, in plaats van in een geheim een onderzoek te staken, in het openbaar de vraag moeten beantwoorden of Nederlandse staatssteun voor kernafval bij de sector moet worden teruggevorderd.
