Nieuwe businessmodellen in een oude wereld
Concepten voor nieuwe businessmodellen zijn nu al een aantal jaren in ontwikkeling en de lijst van voorbeelden wordt gestaag aangevuld met nieuwe projecten. Vanuit alle hoeken van de samenleving worden er nieuwe manieren bedacht om economisch duurzaam en circulair productief te zijn en te blijven. De crowdfunding sites hebben er hun handen vol aan.
Waar we minder zicht op hebben is de levensduur van al die projecten. Als ze succesvol zijn verdwijnen ze vanzelf uit beeld omdat de houdbaarheidsdatum van het predicaat 'nieuw' verstreken is. En van de minder succesvolle pogingen vernemen we doorgaans weinig of niets. Dat maakt het lastig om van fouten te leren en concepten te verbeteren, oftewel om ook een businessmodel als zodanig circulair te maken.
Als je naar de markt kijkt zie je een duidelijke waterscheiding in de omvang van initiatieven. Heel veel nieuwe businessmodellen zijn heel klein. En een paar grote zijn heel groot – de Ubers en de AirBnB's van deze wereld. De middenmoters zouden moeten komen van de doorgroeiende kleintjes. En die zie je nog nauwelijks. Misschien is de thuiszorgclub Buurtzorg van Jos de Blok er een. Maar dan wel met behulp van een strategie uit de oude wereld: overname.
Dat brengt me bij de vraag hoe je het succes van nieuwe businessmodellen definieert. De kern van die initiatieven is het creëren van meervoudige waarde, het gaat om méér dan geld alleen. Probleem is dat naarmate een onderneming groeit, juist het financiële rendement doorslaggevend blijft voor het voortbestaan.
En juist dat financiële rendement blijft een zorgenkindje, zowel bij groot als bij klein. Veel kleine initiatieven kunnen niet blijven bestaan zonder de inzet van vrijwilligers, die hun beloning uit niet-materiële compensatie halen: waardering, geluk, voldoening uit het bijdragen aan een betere wereld. Zolang je inkomsten hebt uit andere bronnen is dat vol te houden. Zo niet, dan kun je een nummertje halen bij de bijstand of de schuldhulpverlening.
Bij de grote jongens is het niet anders: Uber maakte in 2015 bij een jaaromzet van 200 miljoen dollar een verlies van 2 miljard, maar heeft een beurswaarde van 10 miljard. De wortel waar investeerders achteraan lopen is de verwachting dat het bedrijf ooit winst gaat maken. De maatschappelijke bijdrage bestaat vooral uit het vernietigen van chauffeursbanen en het onder bijstandsnivo betalen van haar deelnemers.
Bij Airbnb is het niet veel anders: 150 miljoen verlies per jaar bij een omzet van 900 miljoen. Beurswaarde: 24 miljard. Winstgevend in 2020, naar verwachting….. Maatschappelijk rendement: failliete hotels en een ontwrichte woningmarkt.
Nieuwe businessmodellen in een oude wereld vormen kennelijk geen gelukkig huwelijk. Voor de kleintjes is er onvoldoende binding met de bestaande economie waardoor ze te vaak financieel onderuit gaan.
De grote jongens misbruiken nieuwe modellen om de financiële markt ouderwets leeg te zuigen onder het motto: greed is good. De initiatiefnemers lopen giga binnen en laten een mega brandspoor achter, a-la de internetbubbel van 1999.
Is er een manier om je daar als samenleving tegen te wapenen? Ik denk van wel. Het basisinkomen zou meer stabiliteit kunnen bieden. Het voorkomt dat mensen zich uit wanhoop in een inkomensrace naar de bodem laten betrekken. Dat zou de Ubers wind uit de zeilen kunnen nemen. En dat zelfde basisinkomen kan mensen een hand in de rug houden bij hun inzet in kleine initiatieven, die zich op andere vormen van waardecreatie richten. Het financiële rendement daaruit kan terugkomen uit besparingen in overheidsuitgaven aan zorg, groenvoorziening, uitkeringen etc.
Belangrijk is om te constateren dat nieuwe businessmodellen ook een nieuwe maatschappelijke en economische omgeving nodig hebben om te kunnen floreren. En dat die nieuwe maatschappelijke en economische omgeving bescherming kan bieden tegen nieuwe-hebzucht modellen. Wie gaat dat in Den Haag vertellen?
Peter van Vliet
Meer artikelen uit de categorie: Inzicht
Alvast bedankt - en blijf gezond!
Team Duurzaamnieuws
Leuk verhaal. Het begrip “business model” is echter niet gedefinieerd tav het doel van de business.
De huidige business modellen gaan uit van winstmaximalisatie of van waarde maximalisatie. Die wordt bereikt door zoveel mogelijk werkgelegenheid te vervangen door robotisering. Vergeten wordt dat de welvaartstijging is ontstaan door koopkrachtige vraag gevoed door werkgelegenheid.
Robotisering leidt tot een overaanbod van goederen bij een teruglopende koopkrachtige vraag. Gevolg: druk op de prijzen, dwz deflatie.
Door afnemende werkgelegenheid ontstaat een 2-deling in de maatschappij tussen groepen die wel voldoende koopkracht hebben en zij die rond een bestaansminimum leven.
De grote vraag is dus op welke doelgroep richt het nieuwe business model zich?
Beste Peter,
De door jou geconstateerde “tegenspraak” in mijn reactie berust m.i. op een verschil in “kijk op de waarde van business modellen”, inclusief “meervoudige waardecreatie”, waar ik overigens een voorstander van ben.
Ja, ik ben zeer voor zelfbeschikking. Van het individu. Van een kern-familie. Van een extended familie. Van een gemeenschap, of dat nu een lokale, landelijke, Europese, of anderszins territoriale grootte. En ja, ik ben voor mondiale samenwerking tussen al zelfbeschikkende entiteiten.
Dat is voor mij geen tegenstelling maar een uitdaging. Je kunt op verschillende manieren samen werken. Dat kun je vertalen met “business”. Voorafgaand aan het besluit tot “business” moet je dus beslissen over de manier waarop. Dat is cultureel bepaald. “Samen werken” is (helaas niet) synoniem met “business” doen.
“Meervoudige waardecreatie” kàn hetzelfde zijn als samen werken. Dan moet “waarde” wèl een gedeelde waarde zijn en meervoudig niet beperkt tot de partijen maar tot het niveau waarop de effecten in ruimte en tijd niet negatief zijn…Dit laatste is nog niet uitgewerkt tot nu toe…
Dat klinkt mogelijk te abstract. Misschien moeten we het eenvoudig houden. Gewoon samen eten en drinken. Met de uitspraak van Einstein in gedachte: “everything shoud be made as simple as possible, but not simpler” lijkt het me goed “koffie drinken”…
Zou Den Haag deze geluiden niet horen ?
–
–
–
Wie gaat Den Haag dwingen te luisteren ?
–
Hoe ?
–
Wie gaat Den Haag dwingen groots (en meeslepend) te handelen ?
–
Hoe ?
Beste Dick, volgens mij spreekt de uitwerking van je reactie de introductie tegen. Het is juist dat de samenleving niet bestuurd kan worden met het momenteel dominante neoliberale businessmodel. Toch wordt dat geprobeerd. En daarom ook de puinhoop, want het model is te beperkt / uitsluitend financieel georiënteerd.
Met een inclusief model dat is gericht op meervoudige waardecreatie kan dat wel. Dat is het model waarop ook jouw kringloopgemeenschappen zijn gebaseerd. En de ideeën van Sanders (nou ja, sommige….)
Wat mij een raadsel blijft is hoe je tegen de Brexit kan zijn als je voor zelfbeschikking van lokale gemeenschappen bent…..
Je kunt een samenleving helaas/gelukkig (kies je voorkeur) niet besturen/beheren met een business model. Donald Trump probeert dat evenals, maar in mindere mate, Hillary Clinton. Een belangrijk deel van de jongeren in de USA begrijpt dat en koos voor de sociaal-maatschappelijke visie van Bernie Sanders.
Ook in Europa zijn jongeren meer geneigd tot samenwerking. Brexit b.v. was bij hen aanmerkelijk minder populair dan bij de conservatieve “rechts- èn linksdenkers”. Ook de nieuwe conservatieve premier was zelf tegen Brexit, net als een meerderheid van de Britten in recente polls nadat de effecten zichtbaar beginnen te worden…
De mondiale context waarin de financiële markten wèl en de politieke “markten” (nog) niet opereren bepalen niet alleen het speelveld, maar ook in meer of mindere mate het leven van ieder(!) mens.
Oude en nieuwe kringloopgemeenschappen zouden een voorbeeld kunnen zijn binnen een mondiale context. We zouden kunnen leren van oude samenlevingsmodellen die uitgaan van een “lokale economie” die geheel zelfvoorzienend is. Bijna alle (25 jaar oude) nieuwe productie-consumptie coöperaties gaan hiervan uit.
Er bestaat nog maar “heel weinig” van die oude lokale economie en al “heel veel” van de nieuwe…maar ook nog veel te weinig.
ICT kan een belangrijk hulpmiddel zijn bij de ontwikkeling van (een) nieuw(e) samenlevingsmodel(len). “Spelenderwijs” nieuwe vormen vinden die in de praktijk bruikbaar kunnen zijn voor lokale, regionale, nationale, internationale en mondiale samenlevingen.
(En als jullie ook thee schenken doe ik graag mee aan de win-win(-win-leef-leef-etc.) party…
Beste Marcel, het basisinkomen is in elk geval één mogelijke oplossing. Bovendien vraag ik me af in hoeverre het blijven hangen in conventies komt door een misplaatst gevoel van veiligheid, of door doordat mensen in een val zitten van dwangconstructies. Ik praat er graag met je over bij een kop koffie!
Beste Peter,
Héél herkenbaar en eens met je constateringen. Het basisinkomen als dé oplossing noemen gaat mij echter iets te ver.
Ik heb zelf een businessmodel ontwikkeld, in 2012 bekroond met de Wereldprijs van de ASN Bank, dat maatschappelijke positieve impact ipv financieel gewin als uitgangspunt heeft. En merk hoe verdraait lastig het is mensen los te weken van een vastgeroeste economisch paradigma. Zelfs de ‘wereldverbeteraars’ houden veelal vast aan veilige, ‘oude economie’ conventies (dat stelde Wim Lageweg van MVO Nederland recentelijk ook vast).
De praktijk is weerbarstig, echte oplossingen krijgen het predikaat ‘idealisme’ of ‘niet realistisch’. Ik geloof dat het tij kan keren als ‘waarachtige wereldverbeteraars’ in staat zijn zich te verenigen en samen te werken. En inzien dat het gezamenlijk doel zwaarder weegt dan (veel energie te verliezen in) de onderlinge verschillen in visie en werkwijze.
Kop koffie drinken en kijken of en hoe we tot win-win(-win-etc.) kunnen komen?