Door de klimaatverandering lijken overheden vooral gefocust op extreem weer dat worden aangedreven door een planeet die opwarmt. Een nieuwe studie in Science waarschuwt: ook de kans op extreem winterweer neemt toe, met name in de VS, maar mogelijk ook in Europa.
Net nu de Verenigde Staten geplaagd worden door bosbranden aan de westkust, een orkaan aan de oostkust en extreme hitte in Louisiana en Mississippi lanceert de American Association for the Advancement of Science een nieuw rapport dat niet veel goeds voorspelt voor de winter.
In het rapport, Linking Arctic variability and change with extreme winter weather in the United States, leggen de auteurs uit hoe ze verwachten dat de zogeheten stratosferische polaire vortex, een massa ijskoude lucht boven het Noordpoolgebied, kan “uitrekken”. Daardoor vergroot de kans op extreem winterweer in de VS en daarbuiten. In de VS was februari 2021 de koudste februari in meer dan 30 jaar. De koudegolf werd de duurste winterstorm van het land ooit.
Polaire vortex
Om tot deze conclusie te komen analyseerden de samenstellers van het rapport vier decennia aan gegevens over de polaire vortex. Op basis daarvan konden ze trends in weerpatronen achterhalen.
Ze gebruikten ook modellen om het weer te kunnen voorspellen, dezelfde modellen die experts recent nog hebben ingezet om de komst van orkaan Ida te voorspellen.
Volgens het rapport wijst de trend van het “uitrekken van de polaire vortex” op een grotere kans op extreme koude in de VS, Canada en Azië. Er zijn volgens de onderzoekers ook sterke aanwijzingen dat de koude zone tot in Europa kan uitwaaieren.
Zo brengen straalstromen de kou zuidelijker
Straalstromen veranderen door klimaatverandering. De recente vriestemperaturen werden geassocieerd met een duik naar het zuiden in de straalstroom, een band van sterke winden ongeveer 13 kilometer boven het aardoppervlak geassocieerd met de grens tussen koudere en warmere lucht.
De jetstream stroomt van west naar oost, maar dat is niet de enige richting waarin atmosferische golven zich kunnen verplaatsen – ze kunnen ook over grote afstanden op en neer bewegen, en dat kan het weer en klimaat in één regio, zoals het noordpoolgebied, koppelen aan regio's elders, zoals Texas.
Wanneer je een steen in een vijver gooit, zie je rimpelingen - golven - uitzetten weg van de aanvankelijke verstoring. Hoewel rimpelingen op een vijver een ander soort golf zijn dan dips in de straalstroom, kunnen beide soorten golven de effecten van een verstoring overbrengen naar verre gebieden.
In dit geval brachten de atmosferische golven de invloed van klimaatverandering in het noordpoolgebied over naar delen van Noord-Amerika en Azië.
Een studie die op 2 september 2021 in het tijdschrift Science is gepubliceerd, laat zien hoe dat gebeurde en hoe, in tegenstelling tot wat je zou verwachten, gebeurtenissen zoals de koudegolf van februari zelfs waarschijnlijker kunnen worden met het broeikaseffect.
Wat er in het noordpoolgebied gebeurt, blijft daar niet
Het noordpoolgebied warmt sneller op dan enige andere regio, met een snelheid van meer dan twee keer het wereldwijde gemiddelde.
Dit veroorzaakt grote veranderingen in het klimaat in de regio, waaronder smeltend zee-ijs en, in de late herfst, toenemende sneeuwbedekking boven Siberië.
IJs en sneeuw vormen een isolerende laag en reflecteren sterk, dus hun veranderingen veranderen de hoeveelheid energie en vocht die tussen het aardoppervlak en de atmosfeer beweegt sterk. De atmosfeer is gevoelig voor veranderingen in energie en vocht, dus substantiële veranderingen zorgen voor een "kick" in de atmosfeer die resulteert in opwaarts bewegende golven die wegkabbelen van het gebied.
Deze golven gaan omhoog in de stratosfeer en verstoren de stratosferische polaire vortex, een andere band van snelle winden die dichter rond de pool in de middelste stratosfeer cirkelt, ongeveer 18 mijl hoger. Als reactie daarop verzwakt de vortex en rekt deze uit en veranderen de straalstromen.
Lees meer in The Conversation
Verandering in straalstromen wordt ook beschreven in onze serie Kantelpunten in het klimaat.
Beeld: Mathew Barlow/University of Massachusetts Lowell, CC BY-ND
