In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen heeft het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) gekeken naar wat politieke partijen beloven op sociaal-maatschappelijk terrein. De onderzoekers bestudeerden de verkiezingsprogramma’s van tien partijen en vroegen zich af: hoe willen zij omgaan met thema’s die het dagelijks leven van mensen raken?
De conclusie is tweezijdig. Partijen erkennen maatschappelijke zorgen en willen die aanpakken. Tegelijkertijd ontbreken duidelijke keuzes voor de langere termijn. Volgens het SCP is er vooral meer aandacht nodig voor drie zaken: het waarborgen van de kwaliteit van leven, het versterken van de sociale samenhang en het herstellen van vertrouwen in de politiek en de rechtsstaat.
Wat het SCP onderzocht
Het SCP analyseerde de programma’s van BBB, CDA, D66, GroenLinks-PvdA, JA21, NSC, Partij voor de Dieren, PVV, SP en VVD. Daarbij keken de onderzoekers naar zeven beleidsthema’s: bestaanszekerheid, asiel en migratie, zorg en ondersteuning, klimaat, meedoen, de democratische rechtsstaat en samenleven.
Vrijwel alle partijen beloven actie op urgente kwesties als wonen, zorg, migratie en armoede. Ze sluiten daarmee aan bij de zorgen van burgers, maar hun plannen zijn vaak vooral gericht op de korte termijn. Zo erkennen partijen dat de zorgsector onhoudbaar groeit, maar nauwelijks iemand durft harde keuzes te maken over hoe de stijgende zorgkosten kunnen worden beteugeld.
Hoe veel kan een mens aan?
In de meeste programma’s klinkt een duidelijke oproep: Nederlanders moeten meer bijdragen aan de samenleving. Meer werken, meer mantelzorgen, meer vrijwilligerswerk. Dat klinkt mooi, maar roept ook vragen op. Want hoeveel kan een mens eigenlijk aan?
Het SCP ziet dat partijen die spanning wel herkennen. Sommige stellen maatregelen voor om de druk te verlichten, bijvoorbeeld via betere verlofregelingen of meer ondersteuning voor mantelzorgers. Toch ontbreekt een bredere visie op wat een haalbare balans is tussen werk, zorgtaken en vrije tijd. Het SCP zegt het niet hardop, maar het gevolg is dat, zoals gewoonlijk, de politiek en de regelgeving achterloopt bij de praktijk en mensen hun taken alleen zien toenemen, terwijl ze niet kunnen verwachten dat ze daar iets voor terugkrijgen. Althans, niet op tijd en niet voldoende. Met als gevolg dat mensen worden uitgewrongen en klachteen zoals burnout of erger alleen maar toenemen. Naast persoonlijke ellende betekent dat ook een grote schadepost voord e samenleving als geheel.
Weerbaarheid is meer dan defensie
De meeste partijen schrijven in hun programma’s over dreigingen van buitenaf: oorlog, klimaatverandering, natuurrampen. Ze willen investeren in defensie en infrastructuur om Nederland fysiek weerbaarder te maken.
Maar volgens Van Oudenhoven blijft de sociale kant van weerbaarheid te vaak buiten beeld. De coronapandemie liet juist zien hoe belangrijk het is dat mensen elkaar weten te vinden in tijden van crisis. Buurthuizen, bibliotheken en welzijnsorganisaties spelen daarin een grote rol, maar die krijgen in de meeste programma’s nauwelijks aandacht. “Investeren in de sociale infrastructuur is essentieel voor een veerkrachtige samenleving,” aldus Van Oudenhoven.
De democratische rechtsstaat vraagt onderhoud
Partijen maken zich zorgen over de staat van de democratie, maar niet allemaal vertalen ze die zorg in concrete plannen. Burgers weten volgens onderzoek vaak niet goed wat de rechtsstaat precies inhoudt en waarom die zo belangrijk is.
Dat gebrek aan bewustzijn is riskant, zegt het SCP, zeker nu sommige voorstellen van partijen rechten van specifieke groepen dreigen in te perken. De onderzoekers roepen partijen daarom op om actief te investeren in burgerschapsvorming en het versterken van rechtsstatelijk bewustzijn.
Wat het SCP de politiek meegeeft
In zijn analyse doet het SCP een duidelijke oproep aan partijen die straks gaan formeren. Denk verder dan de korte termijn en werk aan een visie die het leven van mensen duurzaam beter maakt. Dat betekent:
- een langetermijnstrategie ontwikkelen voor thema’s als zorg, bestaanszekerheid en klimaat;
- zorgen dat mensen kunnen meedoen zonder overbelast te raken, met ruimte voor werk én vrije tijd;
- investeren in de sociale samenhang van een diverse samenleving;
- en de democratische rechtsstaat actief beschermen en uitdragen.
Of, zoals Van Oudenhoven het samenvat: “We moeten niet alleen bouwen aan een sterk land, maar ook aan een verbonden samenleving.”
Blijf op de hoogte met de nieuwsbrief. Meld je hier aan.
( Je kunt ons ook steunen door lid te worden of te doneren )
