In de afgelopen verkiezingscampagne was het weliswaar een klein onderwerp, maar toch kwam het in enkele debatten ter sprake: rekeningrijden. Of kilometerheffing, congestieheffing of wegbeprijzing, zoals het ook wel wordt genoemd. In feite een ander business model voor automobiliteit, dat een groot deel van de partijen wil invoeren om de toenemende filedruk tegen te gaan.
De technologie van volgsystemen en dynamisch beprijzen is er klaar voor, maar is de kiezer dat ook? De kiezer is de ‘autobezitter’ en voelt het als het beprijzen van zijn heilige koe. Het rekeningrijden is vooralsnog niet ingevoerd, en we zullen zien hoe dit onderwerp de komende coalitieonderhandelingen door komt. Het is eerst en vooral een organisatievraagstuk, geen technologisch vraagstuk.
Nieuw Business Model als prikkel voor verandering
Het bevestigt mijn ervaringen binnen de circulaire economie, waar ik zie dat die transitie voor 80% een organisatievraagstuk is, en slechts voor 20% een technologisch vraagstuk. Ik bedoel daarmee dat de transitie al kan worden ingezet zonder nieuwe technologie, maar wel met nieuwe samenwerkingsvormen, andere spelregels en nieuwe business modellen. En vaak ook met nieuwe spelers of met niet vermoede andere rollen bij bestaande spelers. Ofwel: via een nieuw business model de prikkel veranderen, waarmee de keten anders gaat opereren en technologie gestuurd wordt. De benodigde (verdere) technologische innovatie komt daarna wel, als er via optimalisatie de eerste besparingen al aangewend kunnen worden voor investeringen.
Maar die andere samenwerkingen en business modellen vragen om vertrouwen, gaan gepaard met vele vormen van transacties (niet alleen financiële!) en vragen om andere vormen van gegevens uitwisselen in de keten: ofwel, een ketenadministratie. Toen ik me daarom onlangs ging verdiepen in de mogelijke rol van Blockchain technologie in een circulaire automotive industrie, werd ik wederom bevestigd in het belang van organiseren.
Blockchain technologie – in bredere zin ‘Distributed Ledger Technology’ genoemd - is bijvoorbeeld de technologie achter de Bitcoin, waarmee onderling vertrouwen georganiseerd wordt via ‘automated trust meachanisms’. De technologie is bruikbaar voor allerlei vormen van transacties in een keten, en lijkt daarmee uitermate geschikt voor allerlei waarden uitwisselingen en data-management binnen een circulaire keten. Ik werd in mijn zoektocht door experts er op gewezen dat het niet zozeer het simpel implementeren van een technologie betreft, maar veel meer het organiseren en voorbereiden van de keten om met die technologie te gaan werken: Blockchain organiseren (zie bijvoorbeeld www.weconet.org). Ook hier geldt dus: eerst organiseren, dan komt de technologie.
Ontheiliging van een koe
Terug naar het rekeningrijden. Voor de ‘zwevende’ kiezer – wat overigens niets zegt over de wijze van voortbewegen - is het nog een heikel punt, en dus ook voor de politiek. Maar hier gaat de technologie ons helpen. Niet zozeer de technologie van volgsystemen en dynamisch beprijzen, maar de technologie van zelfrijdende auto’s gekoppeld aan duurzame energie. Die duurzaam aangedreven zelfrijdende auto komt er! Simpelweg omdat een auto nu circa 90% van de tijd stil staat en slechts 10% rijdt, en in de nabije toekomst is dat andersom. En dat biedt talrijke kansen om andere en betere waardeproposities te ontwikkelen, die leiden tot grootscheepse verschuivingen en andere business modellen.
Vrijwel alle automerken, lease maatschappijen, zelfs Google en Apple zijn bezig met deelauto systemen. Dan blijft de consument geen autobezitter, maar gaat betalen voor gereisde kilometers: rekeningrijden dus! Voor de consument ontstaan aantrekkelijke vooruitzichten van een kwalitatief goede en betaalbare mobiliteit, met nieuwe business modellen, waarmee de traditionele automotiveketen radicaal zal veranderen. Op middellange termijn leidt dit tot een meer circulaire auto. Omdat die simpelweg uiteindelijk goedkoper is.
Als het gaat om de zelfrijdende auto hebben we een groot vertrouwen in de techniek, waarvan de ontwikkeling in stevig tempo voort dendert, terwijl we ondertussen discussiëren en coalitie onderhandelingen voeren over het rekeningrijden. Maar dat gaat veranderen: de zelfrijdende auto gaat er voor zorgen dat we afstappen van eigen autobezit en dat we dus vanzelf gaan rekeningrijden.
Hier is het dus andersom: Eerst de technologie, dan volgt de organisatie van zelf!
Jan-Paul Kimmel is ondernemer en adviseur in duurzame business ontwikkeling en circulaire economie. Vanuit zijn bedrijf Rainbow Connection richt hij zich op het begeleiden én zelf mee ontwikkelen van circulaire business in tal van sectoren, waaronder de automotive industrie. Jan-Paul is co-auteur van de bestseller ‘Nieuwe Business Modellen; samen werken aan waardecreatie’.