Duurzaamheid wordt steeds meer retoriek dan werkelijkheid in de Nederlandse economie. Daarvan mochten we de afgelopen dagen weer een sterk staaltje meemaken in de vorm van de massaontslagen bij het winstgevende Philip Morris in Bergen op Zoom. We sluiten de tent, want we kunnen elders meer verdienen was de boodschap van de directie. Dat Philip Morris wel in Nederland gevestigd blijft om gebruik te maken van belastingvoordelen maakt de beslissing extra cynisch. En wellicht is dat ook de achterliggende reden waarom premier Mark Rutte zegt niets te kunnen (lees willen) doen.
Vier jaar geleden speelde een vergelijkbare affaire in Oss, waar MSD de zaak wilde opdoeken, ook om strategische redenen. De toenmalige minister van economische zaken, Maria van der Hoeven, was wel bereid om in de telefoon te klimmen. Zij wist er voor te zorgen dat de beslissing in ieder geval deels werd teruggedraaid. Rutte en Kamp hebben daar blijkbaar de ballen niet voor.
Ook Shell presteerde het in 2010 om een slordige 5000 werknemers de laan uit te sturen, terwijl het bedrijf gewoon fors winst maakte. Misschien iets minder dan waar de aandeelhouders op hoopten, maar toch, winst.
Ontwaren we hier een trend waarin grote bedrijven steeds minder moeite doen om hun drijfveren te verhullen?
Philip Morris maakte in het derde kwartaal van 2013 een winst van 1,7 miljard euro (wereldwijd). Shell maakte in het vierde kwartaal van 2010 een winst van 5,23 miljard euro, nota bene een stijging van 25% ten opzichte van een jaar eerder. In beide gevallen bedragen de kosten voor het 20 jaar lang in dienst houden van de nu ontslagen werknemers zes weken winst van de beide bedrijven. Andersom wordt de samenleving nu gedwongen om die extra winst voor beide ondernemingen voor haar rekening te nemen.
Economisch verantwoord of gewoon misdadig?
In de heersende neoliberale opvatting is zorgen voor winst voor je bedrijf de enige verantwoordelijkheid van het management. Al het andere is daarop afgestemd en daaraan ondergeschikt. The purpose of business is business.
Maar de grens van de economie stopt niet bij de bedrijfspoort. Een bedrijf kan niet bestaan zonder de infrastructuur die door de overheid onderhouden en door de burgers en bedrijven gefinancierd wordt. En die infrastructuur bestaat niet alleen uit levering van energie, aanleg en onderhoud van wegen, datakabels en etherfrequenties voor communicatie. Die bestaat ook uit gezondheidszorg voor de werknemers van die bedrijven, voor hun opleiding. En uit veiligheid niet te vergeten.
In de heersende neoliberale opvatting is het gewoon goed ondernemerschap om zo min mogelijk aan die infrastructuur bij te dragen ( = belasting) en er zoveel mogelijk voordeel uit te halen ( = vestigingsbeleid). Zo vergroot je de winst voor jezelf.
Maar ook de moraal stopt niet bij de bedrijfspoort. Als samenleving hanteren wij regels over hoe we met elkaar omgaan. Wie die regels fors overtreedt, begaat een misdrijf en behoort daarvoor te worden gestraft.
Wanneer je als samenleving belangrijke ondernemingen gedurende tientallen jaren faciliteert hoef je niet te accepteren dat omwille van een beperkt eigenbelang van één ondernemer de samenleving grote schade oploopt.
In het perspectief van Bergen op Zoom betekent de sluiting van Philip Morris een veel grotere werkloosheid dan alleen de directe ontslagen. In Bergen op Zoom wordt nu gerekend met een factor 3: voor elke direct ontslagene verliezen nog eens twee mensen in de regio hun baan. Dat zijn een slordige vierduizend gezinnen (van de 26.000), voor wie de samenleving voor de uitkering mag opdraaien. De lokale werkloosheid gaat daarmee van 8 naar meer dan 20%. In geld uitgedrukt, uitgaande van gemiddeld 70% van een modaal inkomen, is het bedrag van de uitkeringen bijna 130 miljoen euro in het eerste jaar. Stel dat na een jaar de helft van de mensen ander werk vindt en de andere helft gemiddeld nog tien jaar een uitkering nodig heeft, dan kun je er nog driekwart miljard euro bij optellen. Niet meegerekend kosten voor herinrichting van terreinen, extra gezondheidszorg wegens gevolgklachten etcetera.
Wanneer een partij, een persoon of een rechtspersoon, een andere partij moedwillig en wederrechtelijk ernstige schade toebrengt, is dat volgens onze wetgeving een misdrijf. Bedrijven en hun bestuurders, die hele gemeenschappen in economische ellende storten omwille van een paar euro extra winst weten precies wat ze doen. Eigenlijk is het een overtreffende trap van belastingontduiking: daarbij probeer je als bedrijf op een oneigenlijke manier afdrachten aan de gemeenschap te ontlopen. Als je dat maar grof genoeg doet draai je de bak in. Een paar miljoen is doorgaans voldoende motivatie voor de rechter om hechtenis te vonnissen.
Vanuit moreel oogpunt snapt vrijwel iedereen dat dit niet kan. Vanuit juridisch oogpunt zijn de meeste kenmerken van een misdrijf aanwezig. Alleen zijn ze (nog) niet expliciet als strafbaar in de wetgeving opgenomen.
Zijn er misschien rechtsgeleerden in ons land die in staat en bereid zijn om te zoeken naar algemene rechtsgronden, of om de contouren van een wettelijk kader te schetsen ter voorkoming van dit soort economische ‘crime against society’? Want kennelijk ontbreken die nog. En dat druist heftig in tegen mijn rechtsgevoel; om van maatschappelijk verantwoord of duurzaam ondernemen maar niet te spreken.
Peter van Vliet
Nog maar een keer voor al die reaguurders die niet kunnen of willen lezen: de auteur – en Duurzaamnieuws.nl – zijn er tegen dat winstgevende fabrieken worden gesloten en dat de kosten daarvan worden afgewenteld op de gemeenschap. Het soort producten dat er wordt vervaardigd heeft niets met dit probleem te maken en staat niet ter discussie in dit artikel.
Als ze een fabriek die landbouwgif produceert sluiten of een kerncentrale dan roept niemand wat…
Deze fabriek produceerde kankerverwekkende genotmiddelen.
Laat ze er een stel windmolens voor in de plaats zetten, of iets anders is wat nuttig is en groen…
Duurzaam nieuws is tegen sluiting van vieze stinksigaretten… Wonderlijk niet ??
De regering zou pas echt ‘ballen’ hebben als ze ervoor zorgt dat in plaats van Philip Morris er een groot ‘groen’ bedrijf komt bij Bergen op Zoom. Dat is dan een zeer geslaagde transitie en dit is de kans !
Enne…..wanneer houdt schrijver van het artikel nou eens op met al die ‘retoriek’ en ronkende taal in zijn schrijfsels ? Het is natuurlijk van de zotte om het verschijnsel “winst maken” aan de kaak te stellen wanneer een kankerverwekkend bedrijf de poorten sluit.
Duurzame energie is nodig. Wat een onzin dat windmolens duur en onnodig zijn. Een mens heeft in aflopende volgorde het volgende nodig: lucht, water, voedsel , energie. De drie eerste hebben we. Als we nu duurzaam energie opwekken hebben we nummer vier ook. Energie is een strategisch onderdeel van onze samenleving. Zeg tegen pensioenfondsen om in duurzame energie in Nederland te investeren. Gezien energie strategisch is kunnen we eisen dat alle onderdelen in Nederland geproduceerd worden. Dat kan duurder zijn maar zal zeker goed zijn voor de werkgelegenheid. En als de energieprijzen stijgen, hetgeen ze altijd doen, is er meer inkomen voor de pensioenfondsen. Een win win situatie.
En dit soort sluitingen zullen we de komende jaren nog heel veel van zien. De hoge lonen, zware milieueisen en nu ook nog eens sterk stijgende energieprijzen door “duurzame” energie opwekking, vormt een dodelijke cocktail voor de europese industrie.
De chemiereuzen geven al een voor een aan de investeringen in europa af te bouwen, goed voor 6 miljoen banen. En waarschijnlijk is dat nog maar het topje van de ijsberg. Maar in ruil daarvoor staat het hele land dan wel vol met windmolens, het moderne equivalent van kathedralen. Kostbaar en zinloos, maar de groene kerk is blij :)
Wellicht zou het slimmer zijn om kosten door milieueisen en groene energie niet zoveel op te laten lopen dat dit soort fabrieken europa gaat verlaten om zowel massa werkloosheid te voorkomen alswel hogere vervuiling door deze fabrieken doordat ze niet naar landen vertrekken waar totaal geen eisen worden gesteld.
Beetje temperen van maatregelen in europa zou dus voorkomen dat global warming alleen maar aangewakkerd wordt ipv tegengegaan.
Lekker belangrijk dat een sigarettenfabriek moet sluiten
“WAT er wordt geproduceerd door Philip Morris is nu eenmaal niet het onderwerp van het artikel” schrijft de redactie. Toch wel, als beweerd wordt dat het stoppen van de productie, mede omdat de samenleving roken steeds meer afwijst, misdadig is, betekent dat voortzetting dus niet misdadig is of zelfs moreel wenselijk!
Ook het gekozen product zegt veel over “hoe ze als organisatie in de samenleving opereert”. Boeiend is dat de “gezondheidszorg voor de werknemers” genoemd wordt. Het zou mij niet verbazen als deze werknemers goedkoper aan rookwaar kunnen komen en de sluiting dit beeidigd!
Bestuurders die door wanbeleid zorgen voor een verliesgevende organisatie en vervolgens de productie staken, handelen niet “misdadig”? Voor de veroorzaakte werkloosheid maakt dat niets uit, zie Andel in Oost-groningen. “Het gaat er niet om wat de fabriek produceert”, wel hoe de fabriek produceert?
@: “Wanneer een (rechts)persoon, een andere partij moedwillig en wederrechtelijk ernstige schade toebrengt, is dat volgens onze wetgeving een misdrijf.” Alleen als de handeling in de strafwet omschreven is, anders – meestal dus – moet je de schade bij de burgerrechter aanvechten. “moedwillig” bepaalt daarbij niet de grens
@; “Alleen zijn ze (nog) niet expliciet als strafbaar in de wetgeving opgenomen”
Kern van de rechtstaat is dat burgers tegen de overheid beschermd wordt, dat kan alleen met een duidelijk omschreven beperkte overheidsbevoegdheden. Blijkbaar wil de schrijver veel vagere en vooral ruimere bevoegdheden. Of die doelmatig zijn, blijft de vraag.
Dat de rechtstaat ondermijnd wordt, is wel duidelijk.
Vergeten wordt de rol van de vakbonden. Enkele maanden terug wisten ze met verschillende acties een loonsverhoging af te dwingen. Die mag men nu thuis opeten.
Het is de marktwerking die maakt dat fabrieken als deze zich verplaatsen. Wat ik dan weer schandalig (en hypocriet van onze regering) vind, is dat ze wel in Nederland willen en mogen! blijven vanwege de belastingen. Immers diezelfde regering moet wel weer garant staan voor de uitkeringen van deze mensen…..wat ze echt niet gaan verhalen op Morris…daar draait de belastingbetaler gewoon weer voor op. (Er zou een wet moeten komen dat als een fabriek sluit vanwege dit soort redenen, ze ook opdraaien voor de uitkeringen…en niet meer in Nederland hun belastingen kunnen onderbrengen)
Delen van deze reactie zijn verwijderd omdat ze geen betrekking hebben op het onderwerp (off topic)
Philip Morris,
management, commissarissen, directie jullie zijn gewoon bandieten. Feitelijk roven jullie gewoon uit de kas van de ‘gewone burger’. Grote winsten maken, hoge beloningen in de top, daarna verachtelijk rommelen in het belasting-wezen.
Alles binnen de marges van het juridisch toegestane (waarschijnlijk) geadviseerd door de kraaien van de huidige maatschappij: juristen en advocaten.
Jammer dat wij geen regering hebben met ballen, die jullie gewoon bij de ballen grijpen.
Philip Morris, jullie zij de drek van deze maatschappij.
Of er nu gezonde producten of ongezonde producten gemaakt worden, JULLIE zijn het slijk.
@Dre, Connie Berge: willen mensen die woorden als laf en dom gebruiken even de moeite nemen om goed te lezen? Natuurlijk valt er veel te zeggen over WAT er wordt geproduceerd door Philip Morris. Maar dat is nu eenmaal niet het onderwerp van het artikel. Nogmaals, het gaat er hier om HOE een bedrijf in de samenleving opereert.
Wat een laffe reactie van de redactie. Natuurlijk gaat het er ook om wat er geproduceerd wordt. Maar dat geldt voor alle bedrijven, hoe groot of klein ook. Transitie naar fair & green is een in alle opzichten goede optie. Oké, dat gaat niet vanzelf, daar moet je wel wat voor doen. Iedereen heeft daar een bepaalde verantwoordelijkheid voor. Werkgevers & werknemers, producenten & consumenten.
Hoe een bedrijf in de samenleving opereert heeft natuurlijk alles te maken met wat het produceert en verkoopt. Sigaretten zijn zeer schadelijk voor de volksgezondheid en worden op onaanvaardbare wijze aan mensen opgedrongen. Reclameregels worden willens en wetens overtreden, er worden sigaretten aan jeugdigen opgedrongen. Het feit dat roken ongezond is wordt keihard ontkent en er worden fake-onderzoeken opgezet om dat te bewijzen. Er worden honderden miljoenen uitgegeven om te lobbyen om regelgeving tegengehouden. Natuurlijk heeft dat allemaal met elkaar te maken. Wat een domme reactie van deze redactie.
Zit zeker wel een kern van waarheid in. Volgens mij zijn we in vooral ‘mensen’ ook in het doen van zaken. Winst is natuurlijk de drijfveer van iedere commerciële organisatie. Dat moet ook om succesvol te zijn en continuïteit te waarborgen. Maar als bestuurder moet je toch ook kijken naar wat je achter laat bij zo’n keuze.
De samenleving daar is gebroken met dit soort werkloosheid cijfers. Als je niet anders kan/ blijvend veel geld verlies, snap ik het. Voor een paar miljoen extra voor een dergelijk bedrijf, is het onverantwoord. Toch een taak voor Rutte lijkt me.
Vreemd dat in dit sterk moralistisch stuk de productie van de dood bevorderde producten onbesproken blijft. Onverschillig wat je maakt, maar alleen hoe of vooral waar!
Dus ook oorlogstuig?
Sluiting van kolenmijnen veroorzaakt lokale ellende, dus moeten die moreel openblijven ondanks de grote gezondheidsschade bij mijnwerkers en klimaatschade van kolenverbruik?
Mag de luchtvaart niet krimpen met banenverlies ondanks de grote klimaatschade?
@: “In de heersende neoliberale opvatting is zorgen voor winst voor je bedrijf de enige verantwoordelijkheid van het management”
Bedrijfsverplaatsing naar lage lonen landen of sterke personeelskrimp om het verlies te beperken of de winst te vergroten spelen al tientallen jaren, ver voor het “heersende neoliberale” tijdperk
@: “Vanuit juridisch oogpunt zijn de meeste kenmerken van een misdrijf aanwezig. Alleen zijn ze niet strafbaar in de wetgeving” Onjuist want juridisch geen misdrijf.
@: “Wanneer je als samenleving belangrijke ondernemingen gedurende tientallen jaren faciliteert hoef je niet te accepteren dat omwille van een beperkt eigenbelang van één ondernemer de samenleving grote schade oploopt”
Als “belangrijk”, “groot” e.d.ruim wordt opgevat (wie bepaalt dat?) betekent dit een forse beperking van elke ondernemer, die om te overleven gericht is op eigenbelang net als de meeste burgers. Feitelijk wordt voorgesteld om de markt af te schaffen.
Het gaat er in dit verband niet om wat de fabriek produceert, maar hoe ze als organisatie in de samenleving opereert.
laten we vooral niet vergeten dat het hier om een kankerfabriek gaat – een fabriek van kankerbevorderende producten – die op zich al een misdrijf jegens de mensheid is;