Nadat de salderingsregeling vanaf 2004 prima heeft gewerkt en vele huiseigenaren heeft doen besluiten tot aanschaf van PV panelen, acht de minister het nu tijd om per 2023 de regeling af te bouwen en uiteindelijk in 2031 helemaal af te schaffen.
Ik moet toegeven dat 19 jaar continuïteit voor Nederlandse begrippen al een behoorlijk consistent beleid is. Volgens Holland Solar heeft nu 10 % van de 7,5 miljoen huishoudens zonnepanelen. Bij een gemiddeld aantal van 12 panelen zouden dat 9 miljoen panelen zijn. Dat zouden er misschien veel meer kunnen worden, maar waarschijnlijk zijn niet meer dan ongeveer 3 miljoen woningen er geschikt voor, zodat uiteindelijk een maximum aantal ergens bij 36 miljoen panelen op woningen zou kunnen uitkomen. Volgens Sjors Broersen van Deloitte zouden er op alle geschikte daken, inclusief kantoren, boerenschuren en bedrijven in Nederland zelfs wel 270 miljoen panelen kunnen worden gelegd. We hebben dus nog een eindje te gaan. Maar wie zal dat betalen?
Voor grotere PV systemen bij bedrijven en zonneweiden is de businesscase alleen aantrekkelijk vanwege een stevige subsidie uit de SDE+ pot van ongeveer 12 miljard per jaar. Dit komt voor PV systemen neer op ongeveer 4 cent subsidie voor elke kWh terug geleverde stroom. Voor huishoudens is het alleen een goede businesscase zolang de salderingsregeling nog bestaat. Als over bijvoorbeeld 10 jaar 3 miljoen huishoudens met gemiddeld 12 panelen zouden salderen, loopt de staat een flink bedrag aan energiebelasting en BTW mis. Opheffen van de regeling kan de staat bij benadering uiteindelijk 1 miljard Euro extra inkomsten per jaar opleveren. Maar de aankondiging om er mee te stoppen zal ook zeer waarschijnlijk het einde betekenen van de hausse voor PV op woningen.
Mijn ervaring met gebruik achter de meter
In oktober 2009 heb ik 24 PV panelen geïnstalleerd en gebruik gemaakt van een toen geldige subsidieregeling (SDE). De hoogte van deze subsidie wordt gedurende 15 jaar jaarlijks vastgesteld aan de hand van de actuele stroomprijzen en zodanig dat ik de investering na 12 jaar heb terugverdiend. Vanaf 2024 houdt die subsidie voor mij op, maar is mijn investering terugverdiend dus daarna is elke cent besparing met of zonder saldering pure winst. Bij volledige saldering zou ik dan vanaf 2024 met deze set panelen nog zo’n €1100 per jaar verdienen zolang de panelen en de omvormer werken. Als de panelen na 25 jaar op zouden zijn, heb ik bij blijvende saldering inclusief de eerste 15 jaren subsidie een gemiddeld jaarlijks rendement op mijn investering (ROI) gehad vergelijkbaar met een rente van 1,7 % op een langlopende spaarrekening. Niet bepaald een vetpot.
Intussen zijn PV panelen veel beter en goedkoper geworden. Voor dezelfde stroomopbrengst per jaar zou ik nu maar 18 panelen nodig hebben en bij blijvende saldering en zonder subsidie zou ik na 25 jaar een rendement op de investering (ROI) gaan maken vergelijkbaar met een rente van 7 % op een spaarrekening die 25 jaar vaststaat. Niet exorbitant maar het is te begrijpen dat de minister dat toch wat te gortig vindt.
Maar hoe zit het plaatje er straks uit zonder saldering?
Daarvoor moeten we eerst weten hoe veel stroom er achter de meter gebruikt wordt. Voor die hoeveelheid geldt immers hetzelfde bedrag per kWh als bij volledige saldering. De rest van de opbrengst wordt teruggeleverd omdat het op het moment van productie niet nodig is. De teruglevering levert een vergoeding op van de energieleverancier die mijn groene stroom koopt tegen de kale marktprijs. Op enig ander moment als de eigen productie te kort schiet, moet ik dan weer stroom inkopen tegen het volle tarief inclusief alle belastingen.
In de eerste 6 jaar na 2009 hadden mijn 24 PV panelen een bruto productie (BP) van 30.292 kWh, dus ca 5000 kWh per jaar. Dat was genoeg voor mijn totale verbruik. De teruglevering over die periode bedroeg 71 % van de Bruto productie (BP), waaruit volgt dat ik slechts 29 % achter de meter direct zelf kon gebruiken. Dankzij de saldering kon ik de teruglevering in de zomer wegstrepen tegen de levering in de winter.
Daarna heb ik in 2015 zonder subsidie een extra set van 12 PV panelen aangeschaft en ook (met subsidie) een Warmtepomp (WP). De nieuwe panelen leveren ongeveer 3000 kWh per jaar en de WP gebruikt ongeveer 2600 kWh/j. In 2 jaar werd mijn totale BP 16.421 kWh. De totale teruglevering was 73%. Omdat de WP alleen in de winter verbruikt en de PV vooral in de zomer produceert, is het gebruik achter de meter gedaald van 29 % naar 27%. Berekend alleen voor de combinatie extra PV en de WP is de teruglevering 76 %, dus slechts 24 % achter de meter.
Sinds één jaar (1 maart 2018) heb ik ook een elektrische auto die als het even kan thuis wordt opgeladen en alleen als de zon schijnt.
De totale BP van beide PV sets in dat zeer zonnige jaar was 9.627 kWh en de teruglevering 70%. Het percentage verbruik achter de meter is dus dankzij de auto weer op 30 % gebracht.
Wat zouden de gevolgen zijn van afschaffing?
Bij het nieuwste voorstel van minister Wiebes, wordt na 2031 niet meer gesaldeerd. Wat betekent dat voor mensen die voor die tijd die nog geen PV hebben gekocht?
Stel dat nieuwe PV panelen €1.00 ex BTW per Wattpiek kosten. Deze leveren in het Nederlandse klimaat per Wattpiek ongeveer 0,9 kWh per jaar.
Daarvan is 30 % achter de meter en dit levert per kWh een besparing van €0.22/kWh dus jaarlijks bespaart men op elke geïnvesteerde Euro door het verbruik achter de meter 0,9 x 0,3 x €0,22 = €0,06.
De overige 70% van de productie wordt dan zonder saldering teruggeleverd. Wat je daarvoor zal krijgen is onzeker. Als de energiemaatschappij de kale marktprijs voor groene stroom zou betalen mag je omstreeks 2031 misschien rekenen op €0,07 per kWh. De afgelopen jaren liep die prijs op van €0,045 naar €0,065/kWh.
Hoe het zit met BTW, ODE en energiebelasting voor teruglevering moeten we afwachten, maar ik ga er van uit dat het bij die 7 centen terugleververgoeding blijft. Men ontvangt dan voor elke geïnvesteerde Euro 0,9x 0,7 x 0,07 = €0,04 per jaar.
De totale besparing per geïnvesteerde Euro wordt dus afgerond €0,06 + €0,04 = €0,10 per jaar zodat de terugverdientijd 10 jaar wordt. De investering heeft dan over 25 jaar een gemiddeld rendement (ROI) opgeleverd vergelijkbaar met een spaarrekening die 25 jaar vaststaat met een rente van 3,8 %
Het verschil met 7 % rente bij volledige handhaving van de salderingsregeling is nogal groot en daarom zal een sterke terugval te verwachten zijn van het enthousiasme waarmee mensen PV op hun dak gaan leggen.
Zijn er andere oplossingen denkbaar?
Het zou kunnen zijn dat over 12 jaar, dus omstreeks 2031, de PV panelen nog weer 30% goedkoper zijn geworden en dat de totale stroomkosten inclusief belastingen tot €0,25/kWh zijn gestegen en de kale stroomprijs tot €0,08 is gestegen. In die situatie zou de terugverdientijd weer op 6 jaar uitkomen. Dat is echter puur speculatief.
Men zou natuurlijk ook een thuisaccu kunnen kopen, waarmee het gebruik achter de meter verhoogd kan worden. Voor een investering van €6500 kan je dan 14 kWh opslaan en dat zou in mijn huis met wat slimme regeltechniek het gebruik achter de meter wellicht tot 50 % doen stijgen. Dat werkt slechts voor een deel van het jaar. Voor overbrugging van het verschil tussen zomer en winter is dit echter geen oplossing. Met de thuisaccu zou je dan in totaal €920 per jaar kunnen besparen door het gebruik achter de meter. Inclusief €250 vergoeding voor de resterende teruglevering geeft dat €1170 per jaar. Op een investering van €9000 voor een PV intsallatie die 8000 kWh/j produceert, en € 6500 voor de Powerwall betekent dat een terugverdientijd van ruim 12 jaar en een ROI vergelijkbaar met een spaarrente van 2,5 %. Dat helpt dus niet echt.
Minister Wiebes zou ook kunnen bedenken dat teruglevering en levering maximaal 7 jaar na aanschaf van de PV panelen volledig gesaldeerd mogen worden en dat je daarna alleen nog winst hebt vanwege het gebruik achter de meter en de terugleververgoeding. Na 25 jaar is het rendement op de investering dan vergelijkbaar met een spaarrente van 4 %.
Een ander alternatief zou zijn om de energiebelasting op groene stroom af te schaffen. Groene stroom krijgt daardoor een hogere marktwaarde en zal dan bij teruglevering meer opleveren en kan bij aankoop door consumenten goedkoper worden dan grijze stroom. Vraag en aanbod zullen worden gestimuleerd. Met 30 % gebruik achter de meter en een terugleververgoeding van bijvoorbeeld 12 cent/kWh komt de terugverdientijd dan ook weer in de buurt van de 7 jaar. Het ROI over 25 jaar wordt vergelijkbaar met een spaarrente van 5 %.
In plaats van energiebelasting voor groene stroom af te schaffen, kan de minister ook een bedrag van bijvoorbeeld 5 cent per kWh subsidie geven als terugleververgoeding bovenop de terugleververgoeding van de energieleverancier. De berekening wordt dan hetzelfde als hierboven en ook conform de SDE+ subsidieregeling. De administratie is natuurlijk veel ingewikkelder dan bij afschaffing van energiebelasting.
Ook zou de minister een verlaagd tarief kunnen toepassen voor de inkoop van groene stroom mits daar een gelijke hoeveelheid groene productie tegenover staat. Dit is ongeveer zoals nu de regeling verlaagd tarief bij coöperaties werkt. Het is een administratief gedrocht.
Een zeer eenvoudig alternatief zou zijn om de salderingsregeling volledig te handhaven en het tekort van 1 miljard energiebelastingen en BTW te compenseren met een iets hogere energiebelasting voor de grootgebruikers. Door de tarieven energiebelasting in categorie 2, 3 en 4 met 1 cent per kWh te verhogen en 2 cent per m3 aardgas wordt het bedrag van € 1 miljard al gecompenseerd. Dit is administratief echt een fluitje van een cent.
Mijn conclusie is dat het plan van de minister in de huidige vorm gepaard zal gaan met een enorme terugloop in het aantal particulieren dat nog PV panelen op hun huis zal willen installeren. Ik concludeer ook dat er verschillende alternatieve regelingen denkbaar zijn die aan administratie meer zullen kosten dan ze opbrengen. Een geringe verhoging van de energiebelasting voor de hogere gebruikscategoriën, levert geen extra administratie en is politiek gezien goed te rechtvaardigen.
Han Blok
Lees ook: Thuisaccu voor huishoudens met zonnepanelen komt er aan